དགེའདུན་མཐར་ཕྱིན།
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ལོའི་པེ་ཅིང་རྒྱལ་སྤྱིའི་རྩེད་འདྲེན་དང་འབྲེལ་བའི་བོད་དོན་ལས་འགུལ་བོད་པྱི་ནང་གཉིས་སུ་སྤེལ་བ་དང་དུས་སྐབས་དེ་གའི་རིང་༧གོང་ས་མཆོག་གི་སྐུ་ཚབ་རྣམས་རྒྱ་ནག་ནང་ཐེང་གཉིས་རྒྱ་བོད་བགྲོས་མོལ་ཆེད་བསྐྱོད་ཀྱང་གྲུབ་འབྲས་གང་ཡང་མ་སོན་པ་དང་བཅས་ལས་འཕྲོས་ཏེ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་བསམ་ཚུལ་འདྲ་མིན་གསར་པ་མང་པོ་ཞིག་ཐོན་བཞིན་པ་བཅས་ལ་བརྟེན་བོད་དོན་དེ་ད་ཆ་ཛ་དྲག་གི་གནས་ཚུལ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བར་གཟིགས་ཏེ་༧གོང་ས་མཆོག་ནས་བཀའ་སྤྱི་ལ་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་འབྲུ་དོན་ལྟར་ཛ་དྲག་མི་དམངས་ཚོགས་འདུ་བསྐོང་དགོས་པའི་བཀའ་བརྩལ་བ་དང་དེ་བཞིན་ཕྱི་ཟླ་ ༡༡༽ ནང་ཚུགས་གཏན་འཁེལ་བ་ཆགས། ངའི་རེ་བར་དུས་སྐབས་དེར་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྐད་ཆ་སྟོང་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་དོན་དངོས་ཀྱི་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་མང་གི་བདེ་དོན་དང་མ་འོངས་པ་བཅས་གཤམ་འཁོད་དོན་ཚན་ཁག་ལ་བགྲོས་བསྡུར་གནང་བའི་རེ་བ་ཡོད། བོད་ཀྱི་མ་འོངས་པ་ནི་བོད་ནང་གི་བོད་མིས་མཐའ་གཅོད་གནང་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་སྟབས་དེའི་དབང་ཚད་དེ་བོད་ནང་གི་བོད་མི་ཚོར་སྤྲད་ན་ལེགས། ཕྱི་རྒྱལ་དུ་ཡོད་པའི་བོད་མི་རྣམས་བོད་ཀྱི་བདག་པོ་མིན་ལ་བོད་ཀྱི་མ་འོངས་པ་མཐའ་གཅོད་གནང་བའི་དབང་ཚད་ཀྱང་མེད།
བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང༌།
༡༩༥༩ ནང་བོད་མི་ ༨༠༠༠༠ སྐོར་རྒྱ་གར་དང༌། བལ་ཡུལ་འབྲུག་བཅས་སུ་བཙན་བྱོལ་དུ་འབྱོར་བས་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་བསྟི་གནས་དང་བཅས་པ་གསར་བཙུག་གིས་ཐོག་མ་ནས་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་གཉིས་གཏན་ལ་ཕབས་པ་བཙན་་བྱོལ་བོད་མིའི་བདེ་དོན་དང་བོད་རང་དབང་སྐྱར་གསོ་བཅས་ལ་བརྩོན་བཞིན་ཡོད། དེ་ལྟར་བོད་ཀྱི་རྩ་དོན་ངོ་མ་ནི་རྒྱ་ནག་དང་ཐ་དད་ཀྱི་བོད་རང་དབང་སྐྱར་གསོ་ཡོང་ཆེད་ཡིན་མོད། བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་མང་གི་ལས་དོན་རྣམས་གནས་ཚང་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དང༌། དམངས་གཙོ་རིང་ལུགས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་རྣམས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཁོ་ནར་བསྟུན་དགོས་སྟབས་རང་སྟོབས་ཀྱིས་ལས་རིམས་སྒྲིགས་ཏེ་ཆབ་སྲིད་ལས་འགུལ་གང་ཡང་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་མེད་པ་དང༌། གནས་ཚང་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་བ་རྒྱལ་ཁབ་སུས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་རྩ་དོན་བོད་རང་དབང་རང་བཙན་ལ་ངོས་ལེན་ནམ་ཡང་བྱེད་ཀྱི་མེད་པ། རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་གི་རྒྱབ་སྐྱོར་ནི་རང་མོས་དམངས་གཙོའི་རིང་ལུགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་རིན་ཐང་འགྲོ་བ་མི་ཡི་ཐོབ་ཐང་དང་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་རང་དབང་ཙམ་ཞིག་གི་མིང་ཐོག་ནས་ཡིན་པ་དང༌། ལྷག་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་བ་རྒྱལ་ཁབ་དེ་ཚོས་བོད་ལ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཐོག་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་གི་མེད་ཅིང་འགྲོ་བ་མིའི་དབར་གྱི་སྡུང་སེམས་མཉམ་བསྐྱེད་ཀྱི་བསམ་བློའི་གཞི་རྩའི་ཐོག་ནས་བོད་མིར་རོགས་ཕན་གནང་བ་རེད་ཅེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། སྐབས་མང་པོར་རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་ནང་བོད་མིའི་ཐབ་བརྩོད་དེ་རང་ཉིད་ཀྱི་མཁེ་ཕན་གྱི་ལག་ཆར་སྦད་སྤྱོད་བྱེད།
ཡོངས་གྲགས་སུ་༧གོང་ས་མཆོག་གི་དབུས་བོད་མིའི་འཛིན་སྐྱོངས་ལ་བོད་མིའི་ངོས་ནས་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་དུ་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་ཙམ་ལས་ད་བར་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་རྒྱལ་ཁབ་སུས་ཀྱང་ངོས་ལེན་ཐོབ་ཐུབ་མེད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལོར་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྐུ་ཚབ་མེད་པ་དང་མི་དམངས་ཀྱི་ཚོགས་པའི་འགོ་འཛུགས་ཚོགས་གྲལ་དུ་ཡོད་པ་དེ་ང་ཚོར་ད་བར་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་ངོས་འཛིན་ཐོབ་པ་ཆེ་ཤོས་སུ་བརྩི་གི་ཡོད་པ་འདྲ། འོན་ཀྱང་ཚོགས་པ་དེ་ནི་གཞུང་འབྲེལ་མ་ཡིན་པའི་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཡན་ལག་ཚོགས་པ་ཞིག་མ་ཡིན།
ང་ཚོའི་རང་དབང་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ངོ་མ་དེ་རྡ་སའི་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་ནས་སྔར་གྱི་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་བོད་ནང་སྐྱར་གསོ་ཡོང་ཐབ་ཡིན་ནམ། ཡང་ན་སྔར་མེས་དབོན་རྣམ་གསུམ་གྱི་བོད་དེ་སྐྱར་གསོ་ཆེད་ཡིན་ནམ། ཡང་ན་བོད་ནང་གི་བོད་མི་ཚོར་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོག་ཐང་དང་ཆོས་དད་རང་མོས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཡིན་ནམ། ཡང་ན་རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ་ནང་གི་སྐྱབས་བཅོལ་བོད་མི་རྣམས་བོད་ནང་པྱིར་ལོག་ཐུབ་པ་བཅས་གང་ཡིན་གསལ་པོ་ཞིག་ཧ་གོ་ཁག་པོ་འདུག
བོད་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང༌།
པྱི་ལོ་ ༡༩༦༠ ནང་རྒྱ་གར་ནང་བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་བཟོས་པ་དང༌། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༡ ལོར་༧གོང་ས་མཆོག་ནས་མ་འོངས་བོད་ཀྱི་རྩ་་ཁྲིམས་ཟིན་བྲིས་དང་ ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༣ ལོར་མ་འོངས་བོད་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་རྒྱ་གར་རྡ་རམ་ས་ལར་ངོ་སྤྲོད་གནང་བ་ནས་རིམས་པས་བཙན་བོད་ཀྱི་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་འགོ་ཚུགས། པྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལོར་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་འཁྲིམས་ཟེར་བ་ཞིག་བཟོས་པ་དང༌། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༡ ལོར་མི་མང་ནས་ཐད་ཀར་བཀའ་བློན་ཁྲི་པ་ཞེས་པ་གདམ། དོན་དངོས་ལ་ད་བར་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་ཡོངས་གྲགས་ཆ་སྐྱེན་དང་པོ་མི་གཅིག་འོས་གཅིག་གི་འགྲོསྟངས་ཡང་ལག་ལེན་དུ་འཁེལ་ཐུབ་མེད།
དམངས་གཙོའམ་མང་གཙོ་ལག་སྟར་གྱི་བཀའ་ངལ་ཆེ་ཤོས་དེ་བོད་གཞུང་དམངས་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཌེ་མོ་ཁེར་ཊིཀ དང་ ཌེ་མོ་ཁེ་རེ་སི་ ཟེར་བའི་ཚིག་གི་གོ་དོན་གསལ་རྟོགས་ཐུབ་པར་ཐུག་ཡོད་པ་ཡིན། ཌེ་མོ་ཁེར་ཊིཀ་གི་གོ་དོན་ནི་མི་དམངས་ཀྱི་སྲིད་གཞུང་ཟེར་བ་དང་དེ་ཡང་མི་དམངས་ཀྱིས་འཛིན་པའི་སྲིད་གཞུང་ལ་ཟེར། དེ་ཡང་ང་ཚོས་སྦད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་ཌེ་མོ་ཁེར་ཊིཀ་ཀྱི་བོད་བསྒྱུར་དམངས་གཙོ་དང་མང་གཙོ་ཟེར་བ་གཉིས་ཀའི་འགྲེལ་བཤད་ལྟར་མི་མང་བས་གང་བཤད་ཐོག་མི་ཉུང་བ་རྣམས་ཀྱང་འགྲོ་དགོས་ངེས་དེ་འདྲ་མ་ཡིན་པར་ཡུལ་མི་རེ་རེ་ནས་གཞུང་གི་ཆབ་སྲིད་ནང་ནུས་པ་སླེབ་ཐུབ་པ་དང་རང་རང་སོ་སོའི་རང་དབང་ལོངས་སུ་སྤྱད་ཐུབ་པ་ལ་ཟེར། དེང་དུས་ཀྱི་ཌེ་མོ་ཁེར་ཊིག་སྲིད་གཞུང་ཚོའི་ནང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་དང་རྗེས་ལུས་མི་རིགས་རྣམས་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་ཐོབ་ཐང་ཁག་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གཙོ་བོ་ཡང་གནད་དོན་དེར་ཐུག་བསྡད་ཡོད་བཟོ་མཐོང༌།
བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་མ་འོངས་པ།
ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ལོ་ནས་རིམ་པས་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་རྣམས་རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ་འབྲུག་ཡུལ་བཅས་སུ་གཞིས་ཆགས་ཏེ་གནས་གོ་ཚུགས་པ་ནས་རིམ་པས་རང་རང་གི་འཇོན་ཐང་གི་ནུས་པས་སྐྱིད་སྡུག་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་སུ་འགྱུར། ད་བར་མི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་རིང་རྡ་སའི་བོད་གཞུང་གིས་ཅི་གསུངས་བཀའ་འགྲུབ་འོག་རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ་གྱི་ལུང་ཁུགས་ཁག་ནང་གནས་པའི་ཉམས་ཆུང་སྐྱབས་བཅོལ་གཞིས་ཆགས་རྣམས་ཀྱི་མི་དམངས་ཀྱི་གནས་སྟངས་ནི་འཚོ་བའི་ཆ་ནས་ས་གནས་ཀྱི་ཡུལ་མི་ཉམ་ཐག་ཁག་གཅིག་ལས་ཏོག་ཙམ་ལེགས་པ་ཡོད་སྲིད།
འོན་ཀྱང་བོད་མི་དེ་དག་རང་ཉིད་དེ་སྔ་ལོ་མང་གནས་སའི་ཁང་པ་དང་གཞིས་ཆགས་ཀྱི་ཐོབ་སྐལ་ས་ཞིང་ཡང་རང་ཉིད་ལ་ཁྲིམས་མཐུན་བདག་དབང་མེད་ཐོག་ཡུལ་དེར་མི་ལོ་ལྔ་བཅུ་བསྡད་ཀྱང་ད་དུང་གནས་སྐབས་་ལག་འཁྱེར་ལོ་རེ་རེ་ལ་གསར་བཅོས་རེ་བྱས་ནས་བསྡོད་ཆོག་ཙམ་དང་དངུལ་ཁང་ཨང་སྒོ་ཕྱེ་ཆོག་ཙམ་ལས་ལུང་པ་དེའི་ནང་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་ཕུགས་རྒྱང་རིང་པོའི་ཚོང་ལས་དང་ལས་འཆར་གང་ཡང་སྤེལ་མི་ཆོག་པ་ཞིག་འཛིན་ནས་བོད་རང་བཙན་གནམ་ཆུ་ལྟར་གུགས་ཏེ་ད་བར་གནས་བཞིན་པ་དེ་རྣམས་ད་དུང་ཡང་མི་རབས་ནས་མི་རབས་མུ་མཐུད་འདི་མུར་བསྡོད་ཐབ་མེད་སྟབས་དེ་དག་གི་མ་འོངས་པའི་གནས་སྟངས་ཇི་འགྱུར་སྐོར་ལ་ཛ་དྲག་པོས་དོ་སྣང་དམིགས་བསལ་ཅན་ཞིག་གནང་དགོས་པའི་དུས་ལ་སླེབས་ཡོད།
གནད་དོན་དེ་ནི་དབུས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་འཛིན་སྐྱོང་གི་སྒྲིགས་གཞི་གསར་འཛུགས་སྐབས་ཀྱི་ཐོག་མའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་གཉིས་ཀྱི་ནང་གི་དམིགས་ཡུལ་དང་པོ་དེ་ཡིན་པས་ད་ཆ་མི་ལོ་ལྔ་བཅུ་ཐམ་པ་རང་དབང་གི་ལུང་པར་གནས་པའི་རྗེས་སུ་ཡང་དམིགས་ཡུལ་དེའི་རྣམ་པ་གསལ་པོ་བཟོ་མ་ཐུབ། ད་ཆ་ང་ཚོས་དམིགས་ཡུལ་དེ་དག་ཐབ་ཤེས་གང་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་འགྲུབ་དགོས་པ་ལ་སྐྱར་ཞིབ་གནང་རྒྱུ་ནི་ད་ལེན་ཛ་དྲག་ཚོགས་འདུའི་དམིགས་ཡུལ་ངོ་མ་དེ་ཆགས་མི་འདུག་གམ། །
དགེ་འདུན་མཐར་ཕྱིན་ཟེར་བ་དེ་འདོད་པ་མ་གང་མཁན་ཞིག་ཡིན་པ་ངས་སྔར་ནས་ཤེས་བསྡད་ཡོད། འདོད་པ་མ་གང་ཚུལ་དེ་སྡུག་པོ་ཞིག་མིན་པའི་རེ་བ་ཡོད། མི་འདིས་གཙོ་བོ་གཞིས་ཆགས་དབུལ་ཕོངས་ལ་བོད་གཞུང་གིས་སྐྱོབ་གསོ་སྤྲོད་ཀྱིན་མེད་པས་འདོད་པ་མ་གང་ཚུལ་ཤོད་ཀྱིན་འདུག དེ་རིང་མི་འདིས་ཀྱང་ཕྱིར་སྡོད་བོད་མི་ལ་བོད་དོན་ཐག་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་མེད་ཅེས་བཤད་འདུག དེ་ག་རང་རེད། རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་གྱིས་རྗེས་བརྗོད་མ་ནོར་བ་རེད། ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་དེ་ལས་ཆེ་བ་ཞིག་གང་ཡོད། ད་ལོ་རྒྱ་ནག་གིས་དེ་ག་རང་ལབ་པ་རེད། མདོར་ན་མི་འདིས་ཁར་སང་རྒྱལ་རོང་གང་ན་ཡོད་པ་ཙམ་ཡང་མ་ཤེས་པར་རྒྱ་རོང་གི་ལ་རྒྱ་གླེང་མདོག་བཤད་པ་རེད། དེ་རིང་ཐ་ཏཱ་བླ་མས་མགོ་ཁྲིད་པའི་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་ལ་བོད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་ཐོབ་ཐང་མེད་ལབ་པ་རེད།
ད་བར་དུ་བོད་མི་དམངས་ཀྱིས་གོང་ས་མཆོག་བོད་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་དང་བཙན་བྱོལ་གཞུང་དེ་བོད་མིའི་ཚབ་མཚོན་པའི་གཞུང་ཞིག་གམ་ཚོགས་སྡེ་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་ཞུས་པ་རེད་ལ། གོང་ས་མཆོག་དང་བོད་གཞུང་གི་ངོས་ནས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་བདེ་དོན་གྱི་ཕྱག་ལས་ཉིན་མཚན་མཐུད་ནས་མཛད་པ་རེད། ནམ་ཉི་མ་ཞིག་ལ་བོད་རྒྱ་ཆེའི་མི་དམངས་ཀྱིས་ཏྰ་ལའི་བླ་མ་དང་སྐྱབས་བཅོལ་བོད་གཞུང་མི་དགོས་ཟེར་བའི་ཉི་མ་དེ་ནས་བཟུང་སྟེ་ཁོང་རྣམ་པའི་ཕྱག་ལས་ཀྱང་གནང་མ་བདེ་ཞིག་ཆགས་པ་རེད། ཡིན་ན་ཡང་ཉི་མ་དེ་ལྟ་བུ་ཞིག་བོད་ནང་ལ་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཐེངས་གསུམ་པ་དང་བཞི་པ། ཐ་ན་ལྔ་བ་ཞིག་སྤེལ་ན་ཡང་ཡོང་རྒྱུ་མིན་པ་དེ་འདས་པ་དང་ད་ལྟའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱིས་ར་སྤྲོད་བྱེད་ཐུབ། ཡིན་ན་ཡང་གལ་སྲིད་བོད་གཞིས་ལུས་མི་མང་གི་བསམ་ཚུལ་བསྡུ་ལེན་དོན་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཐུབ་པ་ཡིན་ན་བོད་ནང་གི་རྒྱ་ཆེའི་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ལངས་ཕྱོགས་ངོ་མ་དེ་གང་ཡིན་གསལ་བོ་ཞིག་ཆགས་ཀྱི་རེད།