རྩོམ་པ་པོ། སྒྲོལ་མ་སྐྱབས།
ཁོ་བོས་རྒྱལ་ཁབ་ཁ་ཤས་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་ལམ་ལུགས་དང་རྒྱལ་ཁབ་སྒྲིག་གཞིའི་སྐོར་གྱི་རྩ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྐབས། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་སྒྲིག་གཞི་དང་སྲིད་སྐྱོང་གི་ཆབ་སྲིད་གོ་གནས་སོགས་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་དོན་ཚན་ལའང་སློབ་སྦྱོང་དང་བསམ་མནོ་གཏོང་གིན་ཡོད་། འོ་སྐོལ་ཚོའི་༢༠༡༡ ལོར་བཟོ་བཅོས་བརྒྱབ་པའི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་ནང་དོན་ལྟར་ན། ང་ཚོའི་བོད་གཞུང་དང་དེང་གི་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ནི། བཙན་པོའམ་བླ་དཔོན་གྱི་དབང་ཐང་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱིས་ཚོད་འཛིན་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་༼ConstitutionalMonarchy༽དང་ཅུང་མཐུན་ལ། ལམ་ལུགས་འདི་ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་དབྱིན་ཅི་དང་འཇར་པན་སོགས་ཀྱིས་སྲིད་བློན་ནམ་སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་ཡི་ལས་གནས་བསྐོ་བཞག་ལ་མཐོང་ཆེན་བྱེད་ཀྱིན་མེད་པས། བོད་གཞུང་གིས་སྐབས་དེར་རྩ་ཁྲིམས་བཟོ་དུས་བཀའ་ཁྲི་དང་དུས་ཕྱིས་ཀྱི་སྲིད་སྐྱོང་གི་གོ་གནས་ལ་སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་ཞིག་བསྐོ་བཞག་མི་བྱེད་པའི་དགོངས་དོན་ནི་ལམ་ལུགས་འདི་ལག་བསྟར་རམ་དཔེ་བླངས་བར་སྙམ་ལ། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་ལེའི་བཞི་བའི་དོན་ཚན་ཉེར་དགུའི་ཚན་པ་གསུམ་པ་ཡི་དགོངས་དོན་ནི། སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་བསྐོ་འཇོག་མི་བྱེད་པར་བཀའ་བློན་དེའི་ཚབ་ཏུ་བསྐོ་འཇོག་བྱེད་པའི་རྩ་ཁྲིམས་རྒྱབ་ལུང་ཡིན།
ཡིན་ནའང་ང་ཚོའི་རྩ་ཁྲིམས་བཟོ་ས་དང་༧རྒྱལ་དབང་མཆོག་གིས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འགན་དབང་ཡོངས་སུ་བོད་གཞུང་ལ་གནང་ས་དེ་བོད་རང་གི་ས་ཐོག་ནས་མིན་པར་བཙན་བྱོལ་ནས་ཡིན་པས། བོད་གཞུང་གི་གནས་སྟངས་དང་ཆ་རྐྱེན་ནི་གོང་གི་ལམ་ལུགས་དང་ཡོངས་སུ་མཐུན་པ་ཞིག་མིན། དེ་མིན་དབྱིན་ཅི་དང་འཇར་པན་སོགས་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་ནང་དུ་སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་བསྐོ་བཞག་བྱེད་དགོས་པ་བཀོད་མེད་ཅིང་དོན་དངོས་ལག་ལེན་ནང་དབྱིན་ཅི་དང་འཇར་པན་གཉི་གར་དོན་བྱེད་ནུས་བས་སྟོང་བའི་སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་ཞིག་བསྐོས་ཡོད།
ཨ་རི་ལ་མཚོན་ན་སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་ངེས་པར་དུ་བསྐོ་དགོས་པ་དེ་ཨ་རིའི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་ས་བཅད་གཉིས་བའི་དོན་ཚན་དང་བོ་ནང་དུ་རགས་ཙམ་གཏན་འཁེལ་བྱས་ཡོད་པ་དེ་གསལ་བར་བཟོ་ཆེད། ༡༩༦༧ ལོར་ཨ་རིས་རྩ་ཁྲིམས་འཐུས་ཚང་བྱེད་སྐབས་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་༼འཐུས་ཚང་ས་བཅད་ཉེར་ལྔ་བ།༽ ཞེས་བྱ་བ་དེའི་ནང་དུ་སྲིད་འཛིན་གཞོན་པའི་སྐོར་གཏན་འཁེལ་གསལ་བོ་བྱས་ཡོད། ད་ལྟ་བར་དུ་ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་བརྒྱད་དགུ་ལྷག་སྲིད་འཛིན་གྱི་དུས་ཡུན་ནང་དུས་ཆོས་སུ་གྱུར་བའམ་རྩ་དགོངས་ཞུས་པ་སོགས་ཀྱིས་སྲིད་འཛིན་གཞོན་པ་ཐད་ཀར་སྲིད་འཛིན་ཏུ་གྱུར།
རྒྱ་ནག་ལ་མཚོན་ནའང་རྒྱ་ནག་གི་༡༩༧༥ ཡི་རྩ་ཁྲིམས་མ་གཏོགས་རྩ་ཁྲིམས་གཞན་གསུམ་པོས་རྒྱལ་ཁབ་གྱི་གཙོ་འཛིན་གཞོན་པ་བསྐོ་བཞག་བྱེད་དགོས་པའི་ནང་དོན་གཏན་འཁེལ་བྱས་ཤིང་། ད་ལྟ་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་པའི་༡༩༨༢ ལོའི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་ལེའུ་གསུམ་པའི་ས་བཅད་གཉིས་བའི་དོན་ཚན་༧༩་དང་༨༢་དང་༨༣་དང་༨༤་བཅས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཙོ་འཛིན་གཞོན་པའི་བསྐོ་འཇོག་དང་འགན་འཁྲུ་དང་དུས་ཡུན་སོགས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་བཀོད་ཡོད།
དེང་གི་རྒྱལ་ཁབ་མང་ཤོས་ཀྱིས་སྲིད་འཛིན་ནམ་སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པའི་གོ་གནས་དེ་ལག་བསྟར་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པས་ཐབས་ལམ་བཟང་པོ་དང་རྒྱུ་མཚན་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན་པ་གོར་མ་ཆག
འོ་སྐོལ་གྱི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་འགྲོ་ལུགས་ལྟར་ན། སྲིད་སྐྱོང་དུས་ཆོས་སུ་གྱུར་བའམ་འཕོ་འགྱུར་བྱུང་ཚེ་བཀའ་བློན་གྲལ་རིམ་མཐོ་ཤོས་དེ་སྐབས་གནས་སྐབས་སུ་སྲིད་སྐྱོང་གི་འགན་བཞེས་དགོས་ཞེས་བཀོད་ཡོད། ཡིན་ནའང་བཀའ་བློན་མཐོ་ཤོས་དང་བཀའ་བློན་སོསོའི་ལས་འགན་ནི་སྲིད་སྐྱོང་གི་ལས་འགན་དང་གཅིག་མཚུངས་མིན་པས། སྐབས་དེར་བཀའ་བློན་མཐོ་ཤོས་ཞིག་འཕྲལ་ཏུ་སྲིད་སྐྱོང་ལ་བསྐོས་ན་འཕྲོ་ཅན་གྱི་ལས་དོན་མང་བོ་ཞིག་འཐུས་ཤོར་ཏུ་འགྲོ་སྲིད་པས་ཁོ་བོས་བསམ་ན་དོན་ཚན་དེ་ནི་ཁྲིམས་ལུགས་བྱུས་འགོད་མཁས་མཛངས་ལྡན་པ་ཞིག་མིན་པ་དང་། དེ་མིན་དེ་ལྟར་བགྱིད་ན་བཀའ་ཤག་གི་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་གནོད་པ་མ་ཟད་དང་སྲིད་སྐྱོང་གི་བདེ་འཇགས་ལའང་ཉེན་ཁ་ཆེ་བར་བསམ།
སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་ཡི་གོ་གནས་ནི་ལྟར་སྣང་ཙམ་ལས་དངོས་ཡོད་ཀྱི་དབང་ཆ་མེད་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་ཁོ་བོས་བསམ་ན་ང་ཚོར་བཀའ་བློན་མ་ཡིན་པའི་སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་ཞིག་བསྐོས་ན་ཕན་པ་ལས་གནོད་པ་མེད་པར་མཐོང་། རྒྱུ་མཚན་ནི།
༡ གལ་སྲིད་སྲིད་སྐྱོང་བློ་བཟང་སེང་གེ་མཆོག་སྲིད་སྐྱོང་བའི་དུས་ཡུན་ནང་དུ་སྲིད་སྐྱོང་གི་གོ་གནས་ནས་དགོངས་པ་ཞུས་པའམ། སྲིད་སྐྱོང་གི་གོ་གནས་ནས་ཐད་ཀར་གནས་དཔྱུངས་བཏང་བའམ་ཡང་ན་ཆོས་ཉིད་ཀྱི་དབང་གིས་གློ་བུར་ཏུ་དུས་ཆོས་སུ་གྱུར་བའི་གནས་ཚུལ་སོགས་བྱུང་ན། ང་ཚོར་འཕྲལ་ཏུ་སྲིད་སྐྱོང་ཞིག་དགོས་པས་སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་དེ་སྲིད་སྐྱོང་ལ་འཕྲལ་དུ་བསྐོ་བཞག་བྱས་ན་ཆོག སྐབས་དེར་བཀའ་བློན་མཐོ་ཤས་ཚབ་ཏུ་བསྐོ་བའམ་མི་མང་གི་འོས་ཤོག་ལ་སྒུག་ནས་སྲིད་སྐྱོང་ཞིག་གསར་བསྐོ་བྱ་དགོས་ན་བཀའ་ཤག་དང་སྒྲིག་འཛིགས་ཀྱི་བྱ་བ་གང་མང་ཞིག་འཐུས་ཤོར་དུ་འགྲོ་ཉེན་ཆེ་བས། དེང་སྐབས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་བྱིངས་ཆེ་བའི་རྩ་ཁྲིམས་ནང་དུ་སྲིད་འཛིན་གཞོན་པ་བསྐོ་བཞག་བྱེད་པ་ལྟར་ང་ཚོས་ཀྱང་སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་ཞིག་བསྐོས་ན་ཆུ་མ་ཡོང་གི་རགས་ཞེས་པའི་དཔེ་ལྟར་བཀའ་ཤག་གི་བྱ་བ་འཐུས་ཤོར་དུ་མི་འགྲོ་བར་སྔོན་འགོག་བྱེད་ཐུབ།
༢ བོད་ཀྱི་གཞིས་བྱེས་གཉིས་ཀྱི་ངོ་ཚབ་མཚོན་ཐུབ་པའི་ཕྱིར་བཙན་བྱོལ་བའི་གནས་སྟངས་ལ་ཆ་རྒྱུས་དང་ཉམས་མྱོང་དཔྱིས་ཕྱིན་པ་ཡོད་པའི་སྲིད་སྐྱོང་གི་རོགས་ལ་བོད་ནང་ནས་འཚར་ལོངས་བྱུང་ཞིང་བོད་ནང་གི་གནས་སྟངས་གསལ་ལེར་ཤེས་ཤིང་ལས་ཀའི་ཉམས་མྱོང་ཡོད་པའི་སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་ཞིག་བསྐོ་བཞག་གནང་ཐུབ་ན་བོད་ཀྱི་གཞིས་བྱེས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་མཉམ་སྦྲེལ་དང་ལྷག་ཏུ་བོད་ནང་གི་མི་མང་གི་རེ་བ་དང་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱི་མེ་རོ་སྲུང་ཐུབ་པར་ཕན་ལས་གནོད་པ་མེད་པས་ཕྱིར་རོ།།
༣ སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་ཞིག་བསྐོ་བཞག་བྱས་ན་སྲིད་སྐྱོང་གི་ངོ་ཚབ་བྱས་ནས་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ལས་དོན་ལ་ཞུགས་ནས་སྲིད་སྐྱོང་གི་དུས་ཚོད་མང་བོ་ཞིག་གྲོན་ཆུང་བྱེད་ཐུབ།
༤ སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་བསྐོ་བཞག་བྱེད་པ་དེ་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་དེང་རབས་ཅན་དང་སྔོན་ཐོན་ཅན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཡིན་པས། ང་ཚོ་བོད་པས་དེ་ལག་ལེན་བྱས་ན་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གི་མཚན་སྙན་གྲགས་དང་དོན་བྱེད་ནུས་བ་མཐོར་འདེགས་ལ་ཕན་པར་སྙམ།
གོང་གི་རྒྱུ་མཚན་དེ་དག་གིས་ཁོ་བོས་བསམ་ན་བོད་ཀྱི་སྲིད་སྐྱོང་གིས་རྗེས་མའི་ལོ་ལྔ་ནང་དུ་སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་ཞིག་དང་མཉམ་དུ་ཕྱག་ལས་གནང་སྟེ་བོད་མིའི་སྡུག་བསྔལ་སེལ་ཅིང་བོད་མིར་བདེ་བ་བསྐྲུན་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འདོད་དོན་ཡོངས་སུ་འགྲུབ་པར་འབད་པ་ལྷུར་ལེན་བྱེད་ཆེད། ང་ཚོས་ཁྲིམས་བཟོ་བའི་འགྲོ་སྟངས་ལྟར་འོ་སྐོལ་གྱི་རྩ་ཁྲིམས་ལ་བཟོ་བཅོས་དང་འཐུས་ཚང་བར་བཏང་ནས་སྲིད་སྐྱོང་གཞོན་པ་བསྐོ་འཇོག་གི་དོན་ཚན་རྩ་ཁྲིམས་ནང་དུ་ཁ་གསལ་བར་འགོད་དགོས།
གནས་ལུགས་དང་ཤིན་ཏུ་བདེན་པའི་གཏམ་བཤད་གནང་བར་ཡི་རང་དང་བསྔགས་བརྗོད་ཞུ།
དབྱིན་ཇི་དང་ཉི་ཧོང་ཨ་རི་སོགས་རང་བཙན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་དང་ལུང་པ་མེད་པའི་སྐྱབས་
བཅོལ་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་གཉིས་ཚད་
བསྡུར་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཕ་རིའི་ལྕེ་བ་མེད་ཚུར་རིའི་སླེ་བ་མེད་
ཟེར་བའི་དཔེ་དང་འདྲ་ལ་ང་ཚོའི་ཁྲིམས་ཡིག་འདི་ལ་
བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་ཟེར་བ་ལས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་རྩ་ཁྲིམས་མིན་ན་དེ་ཡང་མཁྱེན་པ་
གནང་དགོས་།
ཇུང་ཏོག་ལགས། ང་ཚོའི་སྒྲིག་འཛུགས་འདིའི་འབྱུང་ཁུངས་དང་རྨིང་གཞི་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པའི་ཁྲིམས་ལྡན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་གི་སྲིད་གཞུང་ཞིག་ཡིན་པ་མ་གཏོགས་གང་ཟག་རང་ག་བ་ཞིག་གིས་འཕྲལ་དུ་བཙུགས་པའི་སྒྲིག་འཛིགས་ཞིག་མིན་ཕྱིན། དབྱིན་ཅི་དང་འཇར་པན་དང་ཨ་རིའི་གཞུང་དང་བསྡུར་ཆོག་ཆོག་ཅིག་ཅི་ལ་མིན། དེ་མིན་ངས་འདི་ནས་རྩ་ཁྲིམས་ཟེར་དོན་ཡང་ཁྲིམས་འདིའི་བརྗོད་བྱ་བརྗོད་བྱེད་གང་གི་ཐད་ནས་བལྟས་ན་འདི་ནི་རྩ་ཁྲིམས་ཞིག་ཡིན་པ་མ་གཏོགས་བཅའ་ཁྲིམས་ཞིག་མ་རེད། མི་བདེན་བསམ་ན་འདིའི་དབྱིན་ཡིག་གི་འགྱུར་ལ་ལྟོས་དང་༼ Charter༽ཞེས་བྲིས་འདུག དེ་ནང་དོན་ནི་རྩ་ཁྲིམས་དང་དོན་ཅིག དེ་ནས་ཁྲིམས་ལུགས་རིག་པར་སྐད་ཆ་དྲིས་དང་གསལ་བོ་ཆགས་ཡོང་། ཛ་དྲག་གི་དུས་འདིར་རང་གི་གཞུང་ལ་ཤུགས་རྒྱག་དགོས།
རྩ་ཁྲིམས་དང་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཁྱད་གང་རེད། ཞིབ་དབྱོད་ཁང་དང་ཁྲིམས་ཁང་གི་ཁྱད་གང་ཡིན་ནམ།
རྩ་ཁྲིམས་ནི་འབྱུང་ཁུངས་དང་བཅའ་ཁྲིམས་ནི་ཡན་ལག་ལྟ་བུ་རེད། ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་ནི་ནག་ཉེས་ལྟར་སྣང་ཅན་ལ་བརྩད་གཅོད་དང་སྲིད་གཞུང་གི་ཚབ་བྱས་ནས་ཞུ་གཏུག་བྱེད་པའི་ལས་ཁང་ཞིག་དང་། ཁྲིམས་ཁང་ནི་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་སྒོས་ནག་ཉེས་ཡིན་མིན་དང་གྲུབ་མིན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་ལས་ཁང་སྟེ་མང་གཙོ་ཀ་བ་གསུམ་ལྡན་གྱི་ཡ་གྱལ་ཡིན།
རྩ་ཁྲིམས་(constitution)
བཅའ་ཁྲིམས་(charter)
རང་བཙན་ཡོད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ལ་རྩ་ཁྲིམས་ཡོད་པ་དང་ང་ཚོ་མིའི་ལུང་པའི་ནང་སྐྱབས་བཅོལ་ནས་བསྡད་ཡོད་པ་ནས་བཅའ་ཁྲིམས་ལས་རྩ་ཁྲིམས་བཟོ་རྒྱུ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ཁྲིམས་མཐུན་ཆགས་མི་ཐུབ་པ་ནི་འཛམ་གླིང་མཉམ་སྦྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ལ་བཅའ་ཁྲིམས་(charter)ལས་རྩ་ཁྲིམས་(constitution)མེད་པ་ནས་ངོ་འཕྲོད་ཐུབ་པ་བཅས་རྩ་ཁྲིམས་བཟོ་བ་ལ།
དང་པོ་རངལ་ས་ཆའི་བདག་དབང་ཡོད་པ་ (territory)
གཉིས་པ་མི་འབོར་ཡོད་པ་(papulation)ཡོད་པ་
གསུམ་པ་སྲིད་གཞུང་ཡོད་པ་(government)
བཞི་པ་འགོ་འཁྲིད་ཡོད་པ་(head of nation) དེ་ཚོ་ཚང་ཡོད་ན་རྩ་ཁྲིམས་བཟོ་ཆོག་པ་ལས་། དེ་མིན་མིའི་ལུང་པའི་ནང་བསྡད་ནས་ལུང་པ་གཅིག་གི་ནང་རྩ་ཁྲིམས་འགྲོ་ས་ཡོད་མེད་ཤེས་མ་སོང་ལ། ང་ཚོའི་བཅའ་ཁྲིམས་ཐོག་མ་ཟིན་བྲིས་གནང་མཁན་གྱི་མཁས་དབང་ཚོར་བཀའ་འདྲི་ཞུས་ན་འབྲེལ་བཤད་འདི་ལས་ལྷག་པ་ཞིག་གནང་རྒྱུ་མེད་པ་ངས་ཐག་གཅོད་ཐུབ་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་།
བཅའ་ཁྲིམས་ = charter
རྩ་ཁྲིམས་ = constitution
ས་ཆའི་བདག་དབང་ཡོད་པ་ = territory
མི་འབོར་ཡོད་པ་ = papulation
སྲིད་གཞུང་ཡོད་པ་ = government
འགོ་འཁྲིད་ཡོད་པ་ = head of nation
རྩ་ཁྲིམས་ཟིན་བྲིས་དང་། བཅའ་ཁྲིམས་ལག་བསྟར་གཉིས་དུས་གཅིག་ལ་འོངས་སྲིད་པ་ཅིག་རེད་སྙམ་ལགས།
ཇུང་ཏོག་ལགས། དེས་ན་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོ་དང་བདག་དབང་ཡོད་པའི་མངའ་སྡེའི་སོ་སོའི་ཡུལ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་སྲིད་གཞུང་གི་ངོ་བོ། སྲིད་འཛིན་གྱི་འགན་འཁྲི། ཁྲིམས་ཀྱི་དབང་འཛིན་སོགས་གཏན་ཏུ་འཁེལ་བའི་ཁྲིམས་དེ་རྩ་ཁྲིམས་རེད་དམ་བཅའ་ཁྲིམས་རེད། ང་ཚོའི་ཨ་རིའི་མངའ་སྡེ་སོ་སོ་ལའང་རང་ཉིད་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་ཡོད་པས། རྩ་ཁྲིམས་དང་རྒྱལ་ཁབ་དོན་གཅིག་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་མ་རེད། གོང་ནས་ཉིད་ཀྱིས་བཀོད་པའི་ཆ་རྐྱེན་བཞི་བོ་དེ་ནི་བདག་དབང་ལྡན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་གི་ཚང་དགོས་པའི་ཆ་རྐྱེན་ཡིན་པ་མ་གཏོགས་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་མ་རེད། ཁྲིམས་ལུགས་རིག་པ་ཏོག་ཙམ་སྦྱོང་དང་ངེས་ཤེས་ཡོད་ངེས། དེ་མིན་རྒྱལ་ཁབ་ལ་ལའི་རྩ་ཁྲིམས་ལ་(Charter)ཟེར་ཤིང་དཔེར་ན་༼Charter of 1814༽ལྟ་བུ་དང་ལ་ལར་constitution་ཟེར། ཨ་རིའི་རྩ་ཁྲིམས་ལྟ་བུའོ། འོ་སྐོལ་གྱི་བཙན་བྱོལ་བའི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་བརྗོད་བྱེད་ཚང་མ་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་དང་ཡོངས་སུ་མཐུན་པས་དེ་ནི་བཙན་བྱོལ་བའི་རྩ་ཁྲིམས་ཞིག་ཡིན་པ་མ་གཏོགས། རྩ་ཁྲིམས་ལ་མ་བརྟེན་པར་བྱུང་བའི་བཅའ་ཁྲིམས་ཞིག་མི་སྲིད་པས་ཕྱིར་རོ། བཙན་བྱོལ་བས་བཙན་བྱོལ་རྩ་ཁྲིམས་ཙམ་བཟོ་བ་མ་གཏོགས་རྒྱ་གར་ནས་བཅའ་ཁྲིམས་ཞིག་བཟོ་བའི་དཔེ་མེད། འདི་ཙམ་གྱིས།