བོད་ཀྱི་ཤིང་སྤར་དུ་བརྐོས་པའི་ཨིན་ཇིའི་སྙན་ཐོ།

དགེ་འདུན་རབ་གསལ་གྱིས།

(པར་དང་བཅས་པའི་རྩོམ་ཡིག་འདིའི་མ་ཡིག་ PDF ཐོག་གཟིགས་ན་འདིར་ཡོད། Gould’s report in tibetan final)

ཁ་བྱང་། ལྷར་བཅས་སྲིད་ཞིའི་གཙུག་རྒྱན་༧གོང་ས་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་ཆེན་པོ་ངོས་འཛིན་ཞུ་ཚུལ་དང་།  གསེར་ཁྲིར་མངའ་གསོལ་སོགས་མདོ་ཙམ་བཀོད་པ་བཞུགས་སོ།།  ལོ་ཙ་བ།  ར་ཎི་ཆོས་ཉིད་རྡོ་རྗེ་དང་། ལྕང་ལོ་ཅན་བསོད་ནམས་རྒྱལ་པོ།  པར་མ།  ལྷ་སའི་ཤིང་སྤར།  ཤོག་གྲངས་ ༢༩། ༼བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་དཔེ་ཚོགས་ལྟེ་གནས་ཀྱི་དྲ་ཐག་  https://www.tbrc.org/#!rid=W1KG12176༽

མ་ཡིག་གི་ཁ་བྱང་། Report on the Discovery, Recognition and Installation of the Fourteenth Dalai Lama རྩོམ་པ་པོ། དབྱིན་གཞུང་འབྲས་སྤྱི་བློན་ཆེན་སར་ འབི་སིལ་ འགུ་ལོ་ཊ། པར་མ་དང་པར་ལོ། རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་ ༡༩༤༡ ལོར་པར་སྐྲུན་བྱས་པ། ཤོག་གྲངས་ ༢༥།

དང་པོ།  བསྟན་བཅོས་ངོ་སྤྲོད།

གོང་གི་མཚན་བྱང་ཅན་གྱི་དཔེ་ཆ་འདི་དཔེ་རིང་ཞིག་ཡིན་ལ།  ལྷ་སར་སྤར་ཤིང་དུ་བརྐོས་པ་ཞིག་རེད།[1]  ཤོག་ལྡེབ་ ༢༨ ཡོད། མཇུག་རྩོམ་མ་བཀླགས་ཚེ་འདི་ནི་འགྱུར་རྩོམ་ཞིག་ཡིན་པའི་ངོས་འཛིན་མི་ཐོབ།  མཇུག་བྱང་དུ་འདི་ལྟར་བྲིས་ཡོད།  “དབྱིན་གཞུང་འབྲས་སྤྱི་བློན་ཆེན་སར་ འབི་སིལ་ འགུ་ལོ་ཊ་ སིའི་ ཨེམ་ འཇིའི་ སིའི་ ཨ་ཡི་ ཨིའི་”ལགས་ཀྱིས་ ལྕགས་འབྲུག་ (༡༩༤༠)ལོར་དབྱིན་ཡིག་ཏུ་བྲིས་པ་བཤད་ཡོད།  བློན་ཆེན་འདིའི་མིང་བཙལ་སྐབས་དེ་ནི་ Sir Basil Gould, CMG, CIE, C. M. G., C. I. E. ཞེས་པ་ཡིན་པ་དང་།  ཁོང་དེབ་འདིའི་རྩོམ་པ་པོ་ཡིན་པ་ཡང་ཤེས།

བྷེ་སིལ་ཁོང་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༣༥ ནས་ ༡༩༤༥ ལོ་ངོ་བཅུ་ཡི་རིང་བོད་དང་། འབྲུག་དང་འབྲས་ལྗོངས་བཅས་ཀྱི་དབྱིན་ཇིའི་སྐུ་ཚབ་དོན་གཅོད་ལྟ་བུ་ཡིན་པ་དང་།  ཕྱི་ལོ་ ༡༩༡༢ ནས་ ༡༩༡༣ བར་དབྱིན་ཇིའི་ཚོང་འབྲེལ་སྐུ་ཚབ་ཡིན་པ་མ་ཟད། ༡༩༡༣ ལོར་བོད་ཕྲུག་བཞི་དབྱིན་ཡུལ་དུ་སློབ་སྦྱོང་ལ་བསྐྱོད་སྐབས་ཀྱང་རོགས་འདེགས་བྱེད་པོ་ཡིན་འདུག   ཁོང་གིས་ད་དུང་བོད་འབྲེལ་གྱི་དེབ་འགའ་ཡང་བྲིས་འདུག  ཁོང་གི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས་ཤིག་གཤམ་གསལ་གྱི་འབྲེལ་ཐག་འདི་ན་འདུག[2] (http://www.natgould.org/sir_basil_gould)  ཁོང་རང་ཉིད་ཀྱིས་བྲིས་པའི་མི་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་ཤིག་གི་ཁ་བྱང་ལ་ “The Jewel in the Lotus: Recollections of an Indian Political” ཞེས་འཁོད་པ་ཡོད་སྐད་ཀྱང་ད་སྔ་ལག་ཏུ་མ་ཆུད་དོ།།

བོད་རིག་པའི་མཁས་དབང་ཚེ་རིང་ཤཱཀྱ་ལགས་ཀྱིས་ཡིག་ཆ་མཁོ་སྤྲོད་གནང་བ་ལྟར་ན།  འགྱུར་རྩོམ་དེའི་མ་ཡིག་གི་ཁ་བྱང་ལ་ “Report on the Discovery, Recognition and Installation of the Fourteenth Dalai Lama” ཞེས་ “༧རྒྱལ་བ་༧སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་མཆོག་གི་གསེར་ཁྲིར་མངའ་གསོལ་དང་། ངོས་འཛིན། བཙལ་རྙེད་སྐོར་གྱི་སྙན་ཐོ་”ཞེས་འབྱུང་།[3] ༡༩༤༡ ལོར་སྐབས་དེའི་རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་པར་དུ་བཏབ་པ་དང་།  དེར་ཤོག་ངོས་ ༢༥ འདུག  འོན་ཀྱང་སྙན་ཐོ་འདི་བཞིན་དབྱིན་ཡུལ་གྱི་དུས་དེབ་ཅིག་ཏུ་ ༡༩༤༦  ལོར་པར་སྐྲུན་བྱས་པའི་ཚུལ་འཁོད་པ་མ་ཟད།[4]  རྡ་ས་བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་གིས་སྙན་ཐོ་འདི་ཡང་ཚུད་པའི་དེབ་ཀྱི་ཁ་བྱང་ལ་ “Discovery, Recognition and Enthronement of the 14th Dalai Lama”ཞེས་པ་ཞིག་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༠ ལོར་པར་སྐྲུན་བྱས་འདུག[5]  འདིའི་ཁ་བྱང་ཨིན་ཚིག་ Installation ཞེས་པའི་ཚབ་ཏུ་ Enthronement ཞེས་པ་བཀོད་འདུག

ལྷ་སའི་ཤིང་སྤར་གྱི་པར་མ་དེ་ནི་དུས་ཚོད་ནམ་ཞིག་ལ་ཡིན་མིན་མཇུག་བྱང་དུ་གསལ་ཁ་མེད་མོད་དེ་ནི་ཨིན་རྩོམ་མ་ཡིག་བྲིས་རྗེས་ནས་ཡུན་རིང་མ་ཕྱིན་པའི་སྐབས་ཤིག་ལ་འཁེལ་པ་ནི་ཧ་ཅང་གསལ།  དེ་ཡང་། “བོད་གཞུང་གི་ཐུགས་རྗེས་ལྷ་ལྡན་དུ་པར་པས་གསར་དུ་བསྐྲུན་པའོ།།” ཞེས་གསལ་འདུག་པས་སོ།།   འབྲས་ལྗོངས་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཤིག་གིས་བཏོན་པའི་དཀར་ཆག་ཅིག་ན།  དེབ་འདིའི་པར་སྐྲུན་བྱས་པའི་ལོ་ནི་ ༡༩༥༧ འཁོད་འདུག་མོད་དཀར་ཆག་དེར་ད་དུང་འདི་འབྲེལ་གྱི་དེབ་གཞན་ཞིག་ཀྱང་འཁོད་པས་གང་ཡིན་ཆ་མ་འཚལ།[6]

མཇུག་རྩོམ་དེར་ཡིག་སྒྱུར་བྱེད་པོའི་གནས་ཚུལ་སྐོར་འདི་ལྟར། “ད་ལམ་ར་ཎི་ཆོས་ཉིད་རྡོ་རྗེ་དང་།  ལྕང་ཅན་གུང་ཟུར་བསོད་ནམས་རྒྱལ་པོ་གཉིས་ནས་བོད་ཡིག་ཏུ་ཕབ་བསྒྱུར་གྱིས་”ཞེས་མིང་གཉིས་བཏོན་ཡོད།  ཪ་ཎི་ཆོས་ཉིད་རྡོ་རྗེའི་སྐོར་ལ་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་ཚེ་རིང་ཤཱཀྱ་ལགས་ཀྱིས་གནས་ཚུལ་མཁོ་སྤྲོད་བྱས་པ་ལྟར་ཤེས་གསལ་ལ།  ཁོང་ནི་འབྲུག་ཡུལ་གྱི་ “མ་ཡུམ་ཆོས་དབྱིངས་དབང་མོ་རྡོ་རྗེ་”ཞུ་བ་དེ་ཡིན་པ་དང་།  ཁོང་ནི་འབྲས་ལྗོངས་ཀྱི་ཆོས་རྒྱལ་མཐུ་སྟོབས་རྣམ་རྒྱལ་ནི་སྲས་མོ་ཡིན་པ་རེད།  སྐུ་ན་གཞོན་དུས་དགོན་པའི་སློབ་གསོ་དང་དེང་རབས་ཀྱི་སློབ་གསོ་གཉིས་ཀ་ཐོབ་ཡོད་འདུག  ཕྱིས་སུ་འབྲུག་གི་བློན་ཆེན་བསོད་ནམས་སྟོབས་རྒྱས་དང་གཉེན་སྒྲིག་པའི་སྐོར་སོགས་ཁོང་གི་འདས་མཆོད་ཀྱི་ཡིག་བྱང་དུ་འཁོད་འདུག[7]  ཡིག་བྱང་དེར་ར་ཎི་ཆོས་ཉིད་རྡོ་རྗེའི་བོད་འགྱུར་གྱི་དེབ་ཀྱང་ཡོད་ལུགས་འཁོད་འདུག་སྟབས་ལོ་ཙ་བ་ནི་འདི་ཉིད་ཡིན་པ་གོར་མ་ཆག  ར་ཎི་འདི་ཉིད་ཀྱིས་ ༡༩༤༧ ལོར་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་དར་ཇུས་འགོད་བྱས་པའི་སྐོར་ཡང་འཁོད་འདུག

ལྕང་ལོ་ཅན་གུང་བསོད་ནམས་རྒྱལ་པོའི་སྐོར་གྱི་ཡིག་ཚགས་ལ་དཔྱད་ཞིབ་ཞུ་རྒྱུ་མིན་མོད། ཁོང་བོད་དུ་བཞུགས་སྐབས་རྒྱང་རྩེར་དབྱིན་ཡིག་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་དང་།  ༡༩༣༧ ལོར་བོད་ནས་བྲོས་བྱོལ་གྱིས་བཀའ་བློན་སྦུག་སོགས་བཞུགས་རྗེས་ ༡༩༤༨ ལོར་བོད་དུ་ཕེབས་འདུག་ཅིང་།  ཧིན་སྐད་ལ་བྱང་ཆ་རྙེད་ཡོད་སྐོར་ཀྱང་འཁོད་འདུག[8]  སྟག་ལྷ་ཕུན་ཚོགས་བཀྲ་ཤིས་ལགས་ཀྱི་ “མི་ཚེའི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་”ཞེས་པ་ནའང་ལྕང་ལོ་ཅན་དང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ལྷན་བཞུགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁ་གསལ་ཞིག་བཀོད་འདུག[9] དྲ་ཐོག་ཏུ་རྩོམ་པ་པོ་སྐལ་བཟང་གྲགས་པ་ཞེས་པས་བརྩམས་པའི་ “ལྕང་ལོ་ཅན་བསོད་ནམས་རྒྱལ་པོའི་ཀྱག་ཀྱོག་གི་མི་ཚེའི་བཞུད་ལམ་རིང་མོ།”[10] ཞེས་པ་ཁོང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་ཙམ་གཤམ་གྱི་འབྲེལ་ཐག་ན་གསལ་མོད། དེ་ལའང་དཔྱད་ཞིབ་གནང་གལ་ཆེ་ཞེས་ཞུ་ལགས།  ཡང་རྩོམ་པ་པོ་འདིས་བྲིས་པའི་ “རྒན་བྱིས་གསུམ་གྱི་འབེལ་གཏམ་སྣང་བ་རབ་གསལ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།།”ཞེས་པ་ཤོག་ངོས་ཉེར་བདུན་ཅན་བརྗོད་བྱ་བུད་མེད་རྒན་པ་གཅིག་གིས་གཞོན་མ་གཉིས་ལ་སྤྱོད་བཟང་གི་སྐོར་འཆད་པ་ཞིག་ ༡༩༦༣ ལོར་རྡོ་རྗེ་གླིང་དུ་གསར་འགྱུར་མེ་ལོང་པར་ཁང་གིས་པར་སྐྲུན་བྱས་འདུག དེབ་འདི་ནི་ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་རྣམ་པའི་ཡོད་ལ།  འདི་ཐོག་མར་པར་སྐྲུན་བྱས་ལོ་ནི་ ༡༩༤༡ ལོ་ཡིན་ཞེས་གསལ་འདུག

དེ་ལྟར་ན་ལོ་ཙ་བ་དེ་གཉིས་ཀྱིས་གོང་གི་སྙན་ཐོ་དེ་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་འདུག   སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས་སུ་པར་མ་འདིའི་སྐོར་ལ་མཆན་དུ། “དེའི་སྐོར་འབྲས་སྤྱི་འགུལ་ཌ་རང་གི་དངོས་མཐོང་རྣམས་དབྱིན་ཡིག་ཐོག་བཀོད་ཡོད་པ་ར་ཎི་ཆོས་དབྱིངས་དབང་མོ་དང་།  ལྕང་ཅན་བསོད་ནམས་རྒྱལ་པོས་བོད་ཡིག་ཏུ་ཕབ་པའི་ཁྲི་གསོལ་མདོ་ཙམ་བཀོད་པ་ཞེས་བྱ་བ་”ཞེས་གསུངས་འདུག[11] ད་དུང་མཛད་རྣམ་རྒྱ་ཆེན་སྙིང་རྗེའི་རོལ་མཚོར་ཡང་འདི་ཉིད་ཡིག་ཁུངས་སུ་མཛད་འདུག འདི་ཙམ་ནི་དེབ་དང་རྩོམ་པ་པོ། ལོ་ཙ་བ་བཅས་ངོ་སྤྲོད་པའི་རིམ་པའོ།།

 

གཉིས་པ། བརྗོད་བྱ་ངོ་སྤྲོད།

བསྟན་བཅོས་འདིའི་བརྗོད་བྱ་ནི་ཁ་བྱང་དུ་གསལ་བོར་བཀོད་པ་བཞིན།  ༧རྒྱལ་བ་༧སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་མཆོག་ངོས་འཛིན་དང་ཁྲི་འདོན་མཛད་ཚུལ་གྱི་སྐོར་དེ་རེད།  འདིར་དམིགས་བསལ་ཞིག་ཡོད་པ་ནི་འདིའི་རྩོམ་པ་པོ་ཉིད་ཀྱིས་དབྱིན་ཇིའི་སྐུ་ཚབ་མཛད་དེ་སྐབས་དེའི་གསེར་ཁྲི་མངའ་གསོལ་གྱི་མཛད་སྒོར་ཞུགས་ཡོད་པ་དེ་རེད།  སྙན་ཐོ་འདིར་རྩོམ་པ་པོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་རང་ཉིད་ལའང་སྐྱེས་བུ་གསུམ་པ་ཞིག་གི་ངོ་བོར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་འདུག  འདིར་ལེའུ་ཉེར་དགུ་ཙམ་འཁོད་པའི་ཁོངས་སུ་འགའ་ཞིག་ལ་ནི་ཡིག་ཕྲེང་འགའ་རེ་ལས་མེད་ཅིང་།  ཧ་ཅང་བསྡུས་བསྒྱུར་བྱས་པ་མང་ངོ་།།   དེ་ཡང་བོད་ལ་གང་མཁོ་བ་རྣམས་བཏུས་ཏེ་བསྒྱུར་པ་ལྟ་བུའི་རྣམ་པ་ཡང་ཡོད་པ་མ་ཟད།  སྐབས་རེར་བོད་ལ་འཕྲོད་ཆེ་བའི་རྒྱུ་མཚན་ལྟ་བུས་ཨིན་ཡིག་གི་ནང་དོན་རྣམས་བཅོས་ནས་བསྒྱུར་འདུག་པའང་མཐོང་ངོ་།། དེར་འཁོད་པའི་ལེའུ་རྣམས་ནི།

1. བོད་དང་བོད་པའི་ལེའུ།
2. བོད་གཞུང་གི་ལེའུ།
3. ༧རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་སྤྲུལ་པ་ཡིན་སྐོར་གྱི་ལེའུ།
4. ༧རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཞིང་གཞན་དུ་གཤེགས་ཚུལ་གྱི་ལེའུ།
5. པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་ལེའུ།
6. ༧རྒྱལ་བའི་ཡང་སྲིད་སྐོར་ཐོག་མའི་རྟགས་དང་མཚན་མའི་ལེའུ།
7. ཕྱོགས་མཐར་ཡང་སྲིད་རྩད་གཅོད་དུ་ཕེབས་པའི་ལེའུ།
8. རྒྱལ་བའི་ཡང་སྲིད་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་བྱོན་ཚུལ་གྱི་ལེའུ།
9. ཡང་སྲིད་ངེས་པ་རྙེད་ལུགས་སྒྲོ་བཀུར་༼སྐུར་༽་བྲལ་བའི་ལེའུ།
10. ༧རྒྱལ་བ་བོད་དུ་གདན་ཞུའི་སློག་ཆའི་ལེའུ།
11. ༧རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པའི་ལེའུ།
12. གསེར་ཁྲིར་ཞབས་སོར་འཁོད་པའི་ལེའུ།
13. རྒྱ་གཞུང་སྐུ་ཚབ་ཀྱི་ལེའུ།
14. དབྱིན་གཞུང་སྐུ་ཚབ་ཀྱི་ལེའུ།
15. བོད་ཀྱི་དགའ་སྟོན་སོགས་ཀྱི་གནས་ལུགས་ཀྱི་ལེའུ།
16. ལོ་མཇུག་དགུ་གཏོར་གྱི་ལེའུ།
17. དགུང་སར་གྱི་ལེའུ།
18. ༧རྒྱལ་བའི་མཇལ་ཁའི་ལེའུ།
19. རྒྱལ་བློན་ཁག་དང་མཇལ་འཕྲད་བཞུས་༼ཞུས་༽པའི་ལེའུ།
20. ༧རྒྱལ་བའི་ཡབ་གཞིས་སྐུ་ངོའི་ལེའུ།
21. ལྷ་སའི་གླིང་བསྐོར་བའི་ལེའུ།
22. རྩེ་པོ་ཏཱ་ལར་༧རྒྱལ་བ་ཐོག་མར་བྱོན་པའི་ལེའུ།
23. ཆིབས་བསྒྱུར་ཆེན་མོའི་ལེའུ།
24. གསེར་ཁྲིར་མངའ་གསོལ་གྱི་ལེའུ།
25. ཁྲི་ཕེབས་ཉིན་དང་པོའི་ལེའུ།
26. ཁྲི་ཕེབས་མཛད་སྒོའི་ལེའུ།
27. རྒྱ་གར་གཞུང་ནས་ལེགས་འབུལ་མཛད་པའི་ལེའུ།
28. དགུང་གསར་མཛད་སྒོའི་ལེའུ།
29. ཏཱ་ལའི་བླ་མ།

འོན་ཀྱང་ལེའུ་འདི་དག་ནི་ལེ་ཚན་ཆུང་ངུ་དག་གིས་གྲུབ་ཡོད་པ་ཞིག་གོ།   འོན་ཀྱང་འདིར་མཆོད་བརྗོད་དང་མཇུག་བྱང་གི་ཚིགས་བཅད་བསྣན་ཏེ་བཀོད་འདུག

 

གསུམ་པ།  འགྱུར་ཁྱད་ཅན་འགའ་རེའི་དཔེ་མཚོན།

ལེའུ་དང་པོའི་ནང་། “The area over which the Dalai Lamas have exercised temporal authority, and their political relations with China, have varied from time to time.” ཞེས་པ་ལ་བོད་ཡིག་ཏུ། “༧ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་ཆོས་ཀྱི་མཛད་འཕྲིན་ཡར་རྒྱས་སུ་འདུག་ཀྱང་།  རྒྱ་གཞུང་དང་སྲིད་ཀྱི་མཐུན་ལམ་སོགས་ལ་འཕོ་འགྱུར་སྣ་ཚོགས་བྱུང་འདུག” འདི་ལྟ་བུ་ལ། “༧རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་གྱིས་དབང་བསྒྱུར་བའི་ས་ཁུལ་དང་། རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་ཆབ་སྲིད་འབྲེལ་ལམ་ཐད་ནས་དུས་ནས་དུས་སུ་སྣ་ཚོགས་པ་རེད།”ལྟ་བུའི་གོ་བ་ཡོད།

ཡང་། “To the North-East of the Dichu (Yangtse) river, in the vicinity of Lake Kokonor, there is a large area, Tibetan in its affinities, which Western scholars are inclined to regard as the cradle of the Tibetan race” “མཚོསྔོན་ཉེ་འགྲམ་འབྲི་ཆུའམ།། ཡང་རྩི་ཞེས་པའི་གཙང་ཆུའི་བྱང་ཤར་དུ་མི་རིགས་ཚང་མ་སྤྱོད་ལམ་བསམ་པ་བོད་དང་། མཐུན་ངེས་ཀྱི་ལུང་པ་རྒྱ་ཆེན་ཞིག་ཡོད་པར་དེ་ལ་ཡུ་རོབ་ཞེས་པའི་ཕྱིའི་གླིང་མཁས་པས་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་སྐབས་ཐོག་མའི་མི་བརྒྱུད་ཕལ་ཆེར་ལུང་པ་དེ་ནས་བྱུང་བ་ཡིན་ཚོད།” ཅེས་པ་འདི་ཡང་འགྱུར་ཏག་ཏག་ཅིག་མིན།

ཡང་དེའི་འོག་དེ་མ་ཐག་ཏུ། “In a part of this region, which the Tibetans call Amdo, and to the South-East of Lake Kokonor, is situated Kumbum, celebrated in Tibetan history as the place where in 1358 the great reformer of Tibetan Buddhism, Tsongkapa, was born.” “གོང་གསལ་ལུང་པ་ཆེན་པོ་དེའི་ཆར་གཏོགས་ཨ་མདོ་དང་།  མཚོ་སྔོན་ཤར་ལྷོའི་ཕྱོགས་གནས་སྐུ་འབུམ་དུ་དབྱིན་ཇིའི་་འདས་ལོ་ ༡༣༥༨ ལོ་ནང་བོད་ཆོས་གསར་མའི་བསྟན་པ་དག་ཐེར་མཛད་པོ་རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོ་སྐུ་འཁྲུངས།” ཞེས་པ་ལྟ་བུ་ལའང་། “ས་ཁུལ་འདིའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་ས་ཆ་ཞིག་སྟེ་བོད་མི་ཚོས་ཨ་མདོ་ཞེས་འབོད་ཅིང་། མཚོ་སྔོན་པོའི་ལྷོ་ཤར་གྱི་ཁུལ་དེར་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ནང་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་གསར་བརྗེ་བ་ཆེན་པོ་ཞེས་གྲགས་པའི་ཙོང་ཁ་པ་ཕྱི་ལོ་ ༡༣༥༨ ལོར་སྐུ་བལྟམས་སའི་སྐུ་འབུམ་དགོན་པ་ཆགས་ཡོད།”ཅེས་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་འོས།   མཚམས་འདིར་ཨིན་ཡིག་ཏུ་འཁོད་པ་ “He founded the famous monasteries of Sera and Ganden near Lhasa and his successor founded the Tashi Lhunpo monastery near Shigatse.  It is at Kumbum that the present Dalai Lama was born.” བོད་ཡིག་ཏུ་ཆད་འདུག་མོད།  དེའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་རྗེ་རིན་པོ་ཆེས་སེ་ར་དང་འབྲས་སྤུངས་དགོན་པ་ཕྱག་བཏབ་སྐོར་འཁོད་པའི་ནོར་འཁྲུལ་དེའི་དབང་གིས་ཆེད་དུ་མ་བསྒྱུར་པ་ཡིན་སྲིད།  འདི་འདྲ་ནི་ལེའུ་ཕྱི་མ་རྣམས་སུ་བསྡུས་བསྒྱུར་བྱས་པ་ཤིན་ཏུ་མང་།

ཡང་བོད་སྐད་དུ་གོ་མི་བདེ་བ། “གཞུང་དོན་སྐོར་བྱ་བའི་ཡུལ་གཅིག་ཙམ་མ་ཡིན་པར་དགོངས་པའི་འཁྲུལ་རླབས་བྱ་བའི་གནད་གསང་ཀུན་ལ་འཇུག་ཐུབ་པ་”ཞེས་པ་ལྟ་བུའི་ཨིན་ཡིག་ནི་ “in politics, an inclination to think in general terms, rather than in terms of particular issue ”ཞེས་པ་དང་།  ཡང་། “སྤྱིར་ན་བུད་མེད་རྣམས་སྐྱེས་པ་ལས་མཐོང་བཟོས་ཆེ་བ་མི་འདུག་ཀྱང་།  ནང་དོན་མི་མང་དང་མཐོང་འདྲིས་མི་ཆོག་པར་མཐུ་མེད་ཀུན་དང་མ་འདྲེས་པར་ལོག་གྱེས་སྡོད་དགོས་པ་ཞིག་ནི་མ་རེད།” ཞེས་པའི་མ་ཡིག་ཏུ། “women do not rank above men socially but they are not secluded”ཞེས་གསལ།  ཚིག་དུམ་འདི་རང་གིས་བསྒྱུར་པ་ནི། “སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཆ་ནས་བུད་མེད་དེ་སྐྱེས་པ་ལས་གོ་གནས་མཐོ་བ་མིན་ཡང་ཁོང་ཚོ་ཁེར་རྐྱང་དུ་མི་འཇོག་”ལྟ་བུ་ཞིག་བྲིས་ན་གོ་བདེ་ཁྱད་འདུག་དྲན།

དེ་ནས་བོད་གཞུང་གི་ལེའུ་ཞེས་པ་དེ་མ་ཡིག་ཇི་བཞིན་བསྒྱུར་མི་འདུག་ཅིང་།  འགའ་རེར་ཆད་ཅིང་འགའ་རེར་ལྷག  ཆད་པའི་དཔེ་མཚོན་ནི། རྒྱ་དཀར་ནག་དང་འབྲུག་བལ་གྱི་སྐུ་ཚབ་དོན་གཅོད་ལྷ་སར་ཡོད་ཚུལ་ལྟ་བུ་དང་།  ཡང་ “གཞུང་དོན་གལ་ཆེའི་རིགས་རྣམས་བཀའ་ཤག་ནས་སྲིད་བློན་བརྒྱུད་རྒྱལ་ཚབ་རིན་པོ་ཆེའམ། ཏཱ་ལའི་བླ་མར་སྙན་ཞུ་འབུལ་དགོས།  གཞུང་དོན་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ་ཡོད་རིགས་བོད་ལྗོངས་ཚོགས་འདུར་བཀའ་བསྡུར་གནང་དགོས་ལ་ཚོགས་འཐུས་ཁོངས་སུ་འབྲས་སེ་དགའ་གསུམ་གྱི་མཁན་འཐུས་ངེས་པར་ཕེབས་སྲོལ་སྐབས་འགར་ཆོས་སྐྱོང་ལའང་བླང་དོར་ལུང་འདྲི་གནང་ལམ།”ཞེས་པ་ལྟ་བུ།  འདིའི་ཨིན་ཡིག་ཏུ། “While, as in other countries, the strength of various links in the chain of authority varies from time to time, normal procedure is that the Kashag submits its recommendations to the Prime Minister (who is not in Cabinet). The Prime Minister makes further reference to the Dalai Lama or Regent, who, in matters of importance, and especially in any matter of major foreign policy of affecting the interests of the monasteries, consults the National Assembly, in which the monasteries are strongly represented. The Regent may further consult the leading monasteries and Oracles.”  དེས་ན་ཚིག་ཕྲེང་འདི་ལྟ་བུ་ནི་ཨིན་ཡིག་གི་ནང་དོན་སླེབས་ཙམ་ལས་བསྒྱུར་མི་འདུག

ཡང་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་སྐོར་འཆད་སྐབས་བོད་ཡིག་ཏུ། “ཆོས་ཕྱོགས་ནས་རྒྱལ་བ་དང་།  པཎ་ཆེན་གཉིས་ལ་ཁྱད་པར་མེད་འདྲ་ཡང་།  པཎ་ཆེན་ལ་སྲིད་ཀྱི་དབང་ལུང་མི་འདུག   བཀྲ་ཤིས་བླ་མ་ན་རིམ་གཞིས་རྩེ་ཁུལ་དུ་ཆོས་ཀྱི་མཛད་འཕྲིན་ཆེན་པོ་བྱུང་འདུག” ཞེས་པ་ལ་ཨིན་ཡིག་ཏུ། “This Incarnation Lama, of the Tashi Lhunpo Monastery near Shigatse, is generally held to be the spiritual equal, and by some to be the spiritual superior, of the Dalai Lama, and he and his predecessors had also acquired considerable temporal power in the Tsang (Shigatse) Province of Tibet.” ཞེས་འཁོད་འདུག   འདི་ཉིད་ཡོངས་སུ་བསྒྱུར་ན། “གཞིས་ཀ་རྩེའི་ཐག་ཉེའི་བཀྲ་ཤིས་ལྷུན་པོ་དགོན་གྱི་སྤྲུལ་སྐུ་འདི་ནི་སྤྱིར་བཏང་༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་དང་ཆོས་ཕྱོགས་ནས་འདྲ་མཉམ་དང་འགའ་ཞིག་༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་ལས་མཐོ་བ་ཡོད་ཅིང་།  ཁོང་དང་ཁོང་གི་སྐུ་ཕྲེང་ན་རིམ་གྱིས་བོད་ཀྱི་མངའ་སྡེ་གཙང་ཁུལ་དུ་སྲིད་ཕྱོགས་ཀྱི་དབང་ཚད་ཀྱང་གང་འཚམས་བཟུང་ཡོད་པ་རེད།”ཅེས་གསལ་འདུག  དེས་ན་འདིར་སྲིད་ཕྱོགས་ཀྱི་དབང་ཚད་སྐོར་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་མི་འདུག

 

བཞི་པ། དེང་རབས་སྐོར།

ཐོག་མར་ཨིན་སྐད་དུ་ཡོད་པའི་ན་ཚ་སྐོར་ཞིག་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་འདུག་པ་དཔེར་ན།  “Small-pox, goiter, and the diseases which lower the birth-rate, are common, but there is little tuberculosis and no malaria or enteric” ཞེས་པ་ལ་ “བོད་དུ་འབྲུམ་ནད་དང་།  ལྦ་བ།  ཕྲུག་གུའི་སྐྱེས་སྒོ་འགག་པ་སོགས་ནད་རིགས་མང་པོ་འདུག་ཀྱང་།  གློ་ནད་དང་། ཚ་བའི་ན་ཚ་ཤས་ཆེར་མི་འདུག” ཅེས་འབྱུང་།  བོད་ཀྱི་ཡོངས་གྲགས་འབྲུམ་ནད་དེ་ཨིན་སྐད་དུ་ “Small-pox”ཡིན་པ་དང་།  “tuberculosis”ཞེས་པ་ནི་གློ་ནད་ཡིན་པ། དེ་བཞིན་ “lower the birth-rate” ཞེས་པ་ལ་ཕྲུག་གུའི་སྐྱེས་སྒོ་འགག་པ་སོགས་བྲིས་འདུག  དེ་ནས་དེང་རབས་ཀྱི་ཐོན་ཆས་སྐོར་ལ། “Visit to the Dalai Lama” ཞེས་པའི་ལེ་ཚན་དུ། “On the second occasion Rai Bahadur Norbhu-on behave of the British Mission who were permitted to provide second tea and the food of the day-advanced and performed the same duty.  Meanwhile the British Mission had produced some few gifts-a gold clock with a nightingale that pops out and sings, a pedal motor car, and a tricycle.  These things certainly did divert the attention of the Dalai Lama even from those who had been known to his former incarnation.” ཞེས་པ་ལ། “གསོལ་ཇ་གཉིས་པར་ཛ་སག་ར་ཡེ་བྷ་དུར་ནོར་བུ་དོན་གྲུབ་ནས་འབྲས་སྤྱིའི་སྐུ་ཚབ་བྱས་ཏེ་དུག་སེལ་སོགས་སྔོན་མ་ནང་བཞིན་ཞུས།  དབྱིན་ཇིའི་མི་ཤིན་ནས་ཏཱ་ལའི་བླ་མར་གསེར་གྱི་ཆུ་ཚོད་འཁོར་ལོ་ནང་ནས་བྱིའུ་ཞིག་ཕྱི་རུ་ཐོན་ཏེ་སྐད་སྙན་རྒྱག་པ་གཅིག་དང་།  མོ་ཀྲར་ཆུང་ངུ་གཅིག   རྐང་འགའ་ཧྲིལ་འཁོར་ལོ་གསུམ་ལྡན་གཅིག་བཅས་ཕུལ་བར་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་དང་།  སྐུ་གོང་མའི་ཞབས་ཁུངས་ཚང་མ་མཉེས་ཚོར་ཆེན་པོ་གནང་།”ཞེས་འབྱུང་།  འདིར་ཡང་། “དབྱིན་ཇིའི་མི་ཤིན་” ཞེས་སྒྲ་ཙམ་བཞག་སྟེ་བཀོད་འདུག་ལ།   “a pedal motor car”ཞེས་པ་ཡང་ “མོ་ཀྲར་ཆུང་ངུ་”ཞེས་འཐུས་པ་མཛད་འདུག  ཡང་།  “Those from His Majesty’s Government and the Viceroy included a brick of gold, fresh from the Calcutta Mint.  Other gifts were such as, in the light of experience, were likely to be appreciated-ten bags of silver, three rifles, six rolls of broad cloth of different colours, a gold watch and chain, field glasses, an English Saddle, a picnic case, three stoves, a musical box, and a garden hammock.  The formal list which had to be handed in included also two pairs of budgerigars-of which more later.” ཞེས་འབྱུང་བ་དེ་ལ། “དབྱིན་གཞུང་༧གོང་མ་ཆེན་པོ་དང་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཚབ་ཆེན་པོའི་ལེགས་འབུལ་དངོས་ཁོངས་སུ་ཀ་ལ་ཀ་ཏའི་དངུལ་ཁང་ནས་བཟོས་པའི་གསེར་ས་ཕག་གཟུགས་གཅིག་དང་།  དབྱིན་སྒོར་རྐྱལ་བ་བཅུ། མེ་མདའ་གསུམ།  འགོ་སྣམ་སྣ་ཚོགས་ཐ་སྣ་དྲུག  གསེར་གྱི་ཆུ་ཚོད་འཁོར་ལོ་གསེར་ཐག་རང་འགྲིགས་གཅིག  རྒྱང་ཤེལ་གཅིག  དབྱིན་ཇིའི་ཀོ་སྒ་གཅིག  གསོལ་ཚིགས་ཡོ་བྱད་འཇུག་སྣོད་སྒམ་གཅིག   སྣུམ་ཐབ་གསུམ།  འབའ་ཆ་གཏོང་བྱེད་སྒམ་གཅིག   མེ་ཏོག་ལྡུམ་རའི་ཞབས་སྟེགས་ཆ་ཚང་།   འབའ་ཇིར་འགའ་ཞེས་པའི་བྱེའུ་ཆ་གཉིས་བཅས་དང་།  དེ་གྲས་རྗེས་སུའང་ཕུལ།” ཞེས་འབྱུང་།   འདིར་ཡང་། “ten bags of silver”ཞེས་པ་དབྱིན་སྒོར་ཙམ་ཞིག་ལས་དངུལ་ཡིན་པའི་བརྡ་མེད་ཅིང་།  “budgerigars”ཞེས་པའང་སྒྲ་རང་འཇགས་བཞག་སྟེ་བཀོད་འདུག “འབའ་ཆ་གཏོང་བྱེད་སྒམ་གཅིག མེ་ཏོག་ལྡུམ་རའི་ཞབས་སྟེགས་ཆ་ཚང་།” ཞེས་པ་སོགས་ཀྱང་བསམ་གཞིགས་འཕེལ་བའི་མིང་ཚིག་ཏུ་མཐོང་ངོ་།།

དེང་རབས་ཀྱི་རི་མོའི་སྐོར་ལ། “ཀན་ཝོལ་ཀིར་ནི་ཤི་ན་ཞེས་པའི་རི་མོ་མཁན་དེས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་རིན་པོ་ཆེའི་སྐུའི་སྟོད་ཆ་ཡིད་ཡུལ་དུ་བཅངས་ནས་བྲིས་པའི་འདྲ་སྐུ་སྣུམ་ཚོན་ཅན་ཞིག་ཡོད་པ་་་་”ཞེས་འབྱུང་།  དེ་ལ་ཨིན་སྐད་དུ་ “Kanwal Krishna had recently finished a half-length portrait of the Dalai Lama in oils, done mostly from memory.” འདིར་སྣུམ་ཚོན་གྱི་རི་མོ་བྲིས་པའི་སྐོར་གསལ་འདུག  རི་མོ་འདི་ཡང་སྐབས་དེར་སྤྱན་བསྟར་ཞུས་པའི་ཁོངས་སུ་ཡོད་པ་དེར་སྐུའི་གཅེན་པོ་ནས་ཐུགས་མཉེས་པོ་གནང་ཚུལ་བཀོད།  ཀན་ཝལ་ ཀི་རི་ཤི་ནའི་སྐོར་ནི་ “རཱ་ཧུལ་མཉམ་དུ་བོད་བསྐྱོད་ཟིན་ཐོ་”ཞེས་པར་ཡང་འཁོད་ཅིང་།  གཞན་ཡང་དྲ་ཐོག་གི་གསར་འགྱུར་རྣམས་སུ་བཀོད་པ་ལྟར་ན།  ཁོང་ དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་དང་ལྷན་དུ་བོད་ལ་བསྐྱོད་སྐབས་ དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད་སྐོར་དང་།  ཁོང་གིས་བྲིས་པའི་རི་མོ་ Gendun Choephel in Sakya monastery ཞེས་པ་ལ་སོགས་པའི་བོད་ཀྱི་སྣུམ་ཚོན་རི་མོ་བྲིས་ཡོད་འདུག་ཅིང་། ༡༩༩༣ ལོར་གྲོངས་ཡོད་འདུག

ལྔ་པ།  ཐ་སྙད་ཀྱི་སྐོར་འགའ་ཞིག

འདིར་བོད་ཨིན་སྐད་གཉིས་ཀྱི་མིང་ཚིག་འགའ་ཟུར་དུ་བཏོན་ཡོད་པ་གཤམ་གསལ།

1. “The great reformer of Tibetan Buddhism” ཞེས་པ་ལ་ “བོད་ཆོས་གསར་མའི་བསྟན་པ་དག་ཐེར་མཛད་པོ་”
2. “Mile” ལ་ “མལ་ལེ་”
3. “car” ལ་ “མོ་ཀྲོར་”
4. “feet” ལ་ “ཕུ་ཀྲུ་”
5. “Asia”ལ་ “ཨེའི་ཤའམ་ཡང་ན་རྒྱ་མཚོའི་ཚུར་རི་བ།”
6. “Christmas Tree” ལ་ “ཀིར་སི་མིར་སིའི་སྐབས་ཀྱི་རྟེན་འབྱུང་ཤིང་སྡོང་།”
7. “Canada” ལ་ “ཀེ་ན་ཌ་”
8. “The United States” ལ་ “ཨེ་མི་རི་ཀ་”
9. “Cinema Show” ལ་ “འབེ་སི་ཀོའི་བར་གཟིགས་”
10. “Installation” ལ་ “དབྱིན་ཇིའི་སྐད་དུ་ཨིན་ས་ཀྲོ་ལེ་ཤན། བོད་སྐད་དུ་གསེར་ཁྲི་མངའ་གསོལ་ཟེར་བ་དེ་གཉིས་ཚིག་གི་འཇུག་ཡུལ་ཆ་མཐུན་ཡིན་རུང་་་་” ཞེས་བཀོད།

 

11. “ B. J. Gould, the Political Officer in Sikkim” ལ་ “འབྲས་སྤྱི་བློན་ཆེན། མི་སི་ཀྲར། འབིའི་འཇའི།  འགོལ་ལོ་”ཞེས་འཁོད།
12. “Brigadier Philip Neame, V.C”ཞེས་པ་ལ་ “འབིར་འགའི་ཌི་ཨར་ཕི་ལིབ། ནིམ། འབིའི་ སིའི་མཆོག་” ཞེས་བྲིས་འདུག འདིའི་ V.C ནི་The Victoria Cross ཞེས་པའི་བསྡུས་མིང་སྟེ་དབྱིན་ཇིའི་དམག་གི་གཟེངས་རྟགས་མཐོ་ཤོས་དེ་ཡིན་འདུག ཨིན་ཇིའི་སྐྱེ་བོའི་མིང་བོད་ཡིག་ཏུ་འདི་ལྟར་འབྲི་བ་ནི་སྐབས་དེར་ཡོངས་གྲགས་ཡིན་པ་འདྲ་ཞིང་། ༧གོང་ས་བཅུ་གསུམ་པའི་གསུང་འབུམ་ཁྲོད་དུའང་འདིའི་གྲས་སྐོར་ཞིག་འཁོད་འདུག
13. ད་དུང་ཨིན་ཇིའི་མིང་བོད་མིར་ཐོགས་པའི་རྟགས་སུ་ “Mary Tsarong” ཞེས་པ་ལ་“ཕྲེང་རིང་ལྕམ་སྐུ་མེ་རི་ལགས་”ཞེས་བྲིས་འདུག དེ་ནི་བོད་ཀྱི་བུ་མོ་ཞེས་པའི་དེབ་རྩོམ་པ་པོ་ཕྲེང་རིང་རིན་ཆེན་སྒྲོལ་མའི་མིང་ཡིན་འདུག

 

དྲུག་པ། མཇུག་སྡོམ།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༠ ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༢ ཚེས་ ༢༢ སྟེ་བོད་ལྕགས་འབྲུག་ལོའི་ཟླ་དང་པོའི་ཚེས་ ༡༤ ཉིན་༧རྒྱལ་དབང་བཅུ་བཞི་པ་ཆེན་པོ་མཆོག་གསེར་ཁྲིར་མངའ་གསོལ་མཛད་ཅིང་།  སྐབས་དེའི་རྒྱ་གར་དབྱིན་གཞུང་གི་སྐུ་ཚབ་གཙོ་བོ་ འབྲས་སྤྱི་བློན་ཆེན་འདིས་རང་གི་མཐོང་སྣང་སྙན་ཐོའི་ཚུལ་དུ་བྲིས་པ་རེད།  བོད་འགྱུར་གྱི་མཇུག་ཏུ་ “ལྕགས་འབྲུག་ཟླ་ ༣ པའི་ནང་དབྱིན་ཡིག་ཐོག་དེབ་བཀོད་བགྱིས་པ་”ཞེས་གསལ་སྟབས་སྙན་ཐོ་འདི་ལྷ་ས་ནས་བྲིས་པ་ཨེ་ཡིན།  སྙན་ཐོ་འདི་ཉིད་རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་ ༡༩༤༡ ལོར་པར་སྐྲུན་བྱས་པ་རེད།  དེ་ནས་ལྕང་ལོ་ཅན་བསོད་ནམས་རྒྱལ་པོ་དང་ར་ཎི་ཆོས་ཉིད་རྡོ་རྗེ་གཉིས་ཀྱིས་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་པ་དང་། ལྷ་སར་ཤིང་སྤར་དུ་བརྐོས་པ་རེད།  དེས་ན་བསྟན་བཅོས་འདི་ནི་ཡེ་ཤུའི་གསུང་རབ་མིན་པའི་བསྟན་བཅོས་ཤིག་ཨིན་སྐད་ནས་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་པ་ཐོག་མ་མིན་སྲིད་ནའང་སྔ་གྲས་ཤིག་ཡིན་མིན་ལ་དོགས་པ་མེད་པ་རེད།  ལོ་ཙའི་ཁོངས་སུ་བུད་མེད་ཅིག་ཞུགས་པ་དེ་ཡང་རྣམ་པ་གསར་པ་ཞིག་རེད།  ཨིན་ཡིག་གི་རྩོམ་ཞིག་བོད་ནས་ཤིང་སྤར་དུ་བརྐོས་པའང་རྣམ་པ་གསར་ཞིག་རེད།  འདི་ལ་བརྟེན་ནས་སྐབས་དེའི་བོད་དང་འབྲེལ་བའི་བརྗོད་གཞི་གསར་པ་རེའང་ཞིབ་དཔྱོད་བྱེད་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་སྲིད།   མཐའ་མ་དེར་བསྟན་བཅོས་འདིའི་སྐོར་གྱི་དོན་གཞན་ཞིག་ནི་རྩོམ་པ་པོ་དང་ལོ་ཙ་བ་གཉིས་ཀྱི་ཀུན་སློང་མི་གཅིག་པ་དེ་རེད།  རྩོམ་པ་པོས་ཨིན་ཇིའི་གཞུང་ལ་སྙན་ཐོ་ཞིག་བྲིས་པ་རེད་ལ། དེ་བརྒྱུད་ནས་ཨིན་ཇིའི་སྐད་སྨྲ་བ་རྣམས་ལ་བོད་ངོ་སྤྲོད་ཅིག་བྱས་པ་རེད། ལོ་ཙ་བས་ཨིན་ཇིས་བྲིས་པ་ཞིག་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་པ་དེ་ནི་འདི་ལས་ཤེས་བྱ་གསར་པ་རེ་ལེན་ཐབས་སམ་ཡང་ན་ཕྱི་མིས་བོད་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་པ་འདི་འདྲ་འདུག་སོགས་ཀྱི་ངོ་སྤྲོད་ཀྱི་ནང་དོན་ཡང་ཡོད་པར་འདོད་དོ།།

དགེ་བར་གྱུར་ཅིག།  །།

 

[1] འདིར་བཀོད་པའི་པར་མ་ནི་ tbrc.org ནས་བཤུས་པ་ཡིན།  འོན་ཀྱང་ཨིན་ཌི་ཡ་ན་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་དཔེ་མཛོད་ཁང་ཅིག་ནས་པར་མ་འདི་དངོས་སུ་བཞུགས་པ་ནས་བསྐྱར་ཞིབ་འདི་འབྲི་འདུན་སྐྱེས་བྱུང་།

[2] http://www.natgould.org/sir_basil_gould

[3] སྙན་ཐོ་འདིའི་མ་ཡིག་ནི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་ཚེ་རིང་ཤཱཀྱ་ལགས་ཀྱིས་མཁོ་སྤྲོད་གནང་བྱུང་།

[4] The Discovery of the Fourteenth Dalai Lama, B. J. Gould, The Geographical Magazine, volume 19, October 1946, p. 246-258.

[5] དེབ་འདིར་ཁེ་སྨད་བསོད་ནམས་དབང་འདུས་ལགས་ཀྱིས་ཡང་སྲིད་བརྩད་ཞིབ་ཁྲོད་དུ་དངོས་སུ་ཞུགས་པའི་མིག་མཐོང་གི་གནས་ཚུལ་དེ་རི་ཁེ་ཐུབ་བསྟན་ལགས་ཀྱིས་བོད་ཡིག་ནས་ཨིན་སྒྱུར་བྱས་པ་དང་།  གཞན་དེ་ནི་ཧུ་ རི་ཆར་ཌི་སོན་ལགས་ཀྱིས་བྲིས་པའི་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་མིག་ནང་གི་བོད་ཀྱི་བླ་མ་ཞེས་པ་ཞིག་རེད་འདུག

[6]https://www.repository.cam.ac.uk/bitstream/id/637545/bot_1982_03_04.pdf/;jsessionid=EB1952A48AE2CA654DF3522943E5595B

[7] Dan Martin ལགས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་ “TIBETAN HISTORIES” ཞེས་པའི་ནང་གི་ཡིག་ཆའི་ཨང་ ༤༣༩ པའི་འདིའི་སྐོར་གསལ་འདུག

[8] http://web.prm.ox.ac.uk/tibet/biography_14.html  འབྲེལ་ཐག་འདི་ནི་ “The Tibet Album: British Photography in Central Tibet 1920-1950” ཞེས་པའི་མིང་ཅན་ ༡༩༢༠ ནས་ ༡༩༥༠ བར་གྱི་བོད་དབུས་ཁུལ་གྱི་པར་མཛོད་ཅིག་རེད།  http://www.factsandfiles.com/en/who-was-who-in-tibet-1.html བོད་ཀྱི་སུ་དང་སུ་ཞེས་པའི་དྲ་བ་འདིས་བདག་ཉར་བྱས་པ་ཞིག་རེད།

[9] སྟག་ལྷ་ཕུན་ཚོགས་བཀྲ་ཤིས།  མི་ཚེའི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ། དེབ་དང་པོ། ཤོག་གྲངས་ ༢༡༢ ནས་ ༢༡༨ བར། ཡང་། ཤོག་གྲངས་ ༢༤༠ ཨ་མྱེས་རྨ་ཆེན་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་། ༡༩༩༥

[10] http://tb.chinatibetnews.com/lsdl/lsrw/201502/t20150212_319572.html

[11] ཞྭ་སྒབ་པ་དབང་ཕྱུག་བདེ་ལྡན།  བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས། པོད་གཉིས་པ། ཤོག་གྲངས་ ༣༦༨  པར་ཐེངས་དང་པོ། ༡༩༧༦ ལོར།