བོད་པའི་ཟིང་འཁྲུག་ཐག་གཅོད་ཐབས་ཀྱི་དབུ་མའི་ལམ་འཁྲུལ་མེད་ཅིག

བང་ལི་ཞུང་། ( དབྱིན་ཡིག)
མང་རའི་གངས་ཐིགས་ཀྱིས་བསྒྱུར། ཝཱཎ་མཐོ་སློབ།
(སྒྱུར་མཁན་གྱི་མཆན། ཕྲན་གྱིས་སྐུ་ཞབས་བང་ལི་ཞུང་གིས་བོད་དོན་ཐོག་ལ་འཛིན་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལྟ་བ་ངོ་མ་དེ་ྐློག་པ་པོ་ཚོར་སྟོན་པའི་ཆེད་དུ་བསྒྱུར་བ་ཡིན་པ་ལས་དམིགས་ཡུལ་གཞན་ཅི་ཡང་མེད། ྐློག་པ་པོ་ཚོས་ཁོང་གི་བོད་འབྲེལ་གྱི་ཆབ་སྲིད་རྩོམ་ཡིག་སྤྱི་ལ་བགྲོད་གླེང་གནང་རོགས་ཞུ།)
ན་གཞོན་ཞིག་ཡིན་དུས་ང་དེ་སྔ་རྒྱ་ནག་གི་བྱང་ཤར་གྱི་གྲོང་གསེབ་དུ་”སློབ་གསོ་བསྐྱར་གཏོང”་བྱ་བར་བཏང་བྱུང་། ཉིན་ཞིག་ངས་ཤིང་རྟ་འཁོར་ལོ་ཞིག་དེད་དེ་ཀུང་ཧྲེ་ནང་ལ་རོགས་སྐྱོར་བཟའ་ཆས་ལེན་པར་སོང་བ་ཡིན། བཟའ་ཆས་དོ་དམ་ལས་ཁུངས་ནང་དུ་”གསར་འགྱུར་སྙིང་སྡུས་ News Digest ཚགས་པར་ཕྱོཊ་བསྡུ་ཤག་པ་ཞིག་མཐོང་བ་དང་ངས་འཕྲལ་དུ་པར་ལོག་ཅིག་ལ་སྤར་འཇུ་བརྒྱབ་སྟེ་བྐླགས་པ་ཡིན། འདི་ནི་དེ་སྔ་ཕྱི་གླིང་གི་གནས་ཚུལ་བཀོད་ཡོད་པའི་ཚགས་པར་གཅིག་པུ་དེ་ཡིན། དེའི་གསར་འགྱུར་དག་ནི་ཆབ་སྲིད་བསམ་བློའི་འཛིན་སྟངས་སྐོར་ལ་ཡིན་ནའང་། དེ་ཉུང་མཐར་སྐབས་དེའི་དམར་ཕྱོགས་ཚོགས་པའི་ཚགས་པར་དག་གི་ཚད་གཞི་དག་ལས་མ་འདྲ་བ་ཡོད། གསར་འགྱུར་དག་གི་ཁྲོད་དུ་གཅིག་ནི་དེ་སྔ་ཕྱི་རྒྱལ་གནས་ཚུལ་མཁོ་གཏོང་བ་ཞིག་གིས་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ལ་བཅར་འདྲི་བྱས་པ་ཞིག་རེད། ངས་རྩོམ་ཡིག་དེའི་ཞིབ་ཕྲའི་བརྗོད་བྱ་དྲན་པ་བརྗེད་འདུག་མོད། འོན་ཀྱང་ངའི་དྲན་འཛིན་གྱི་ཡོལ་བའི་ངོས་སུ་ད་དུང་འང་སྐམ་ཞིང་རིང་པའི་གཞོན་ནུ་ཞིག་གི་གཟུགས་བརྙན་ཞིག་ལྷག་འདུག་པ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ཚད་མེད་སྐྱོན་བརྗོད་འོག་ཁེར་རྐྱང་ངང་བཙན་བྱོལ་དུ་བཞུགས་འདུག་པའི་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་རེད། ངས་ཁོང་གི་སྐོར་ལ་སྔོན་ཆད་གོ་མྱོང་ཡོད། ཡིན་ཡང་། དམར་ཕྱོགས་ཚོཊ་པའི་རྩོམ་རིག་ནང་”ཏཱ་ལའི་”ཞེས་པ་འདི་ནི་དེ་སྔ་བོད་ཀྱི་མུན་ནག་གི་ལོ་ཟླ་དག་གི་དོན་གཅིག་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ཀྱི་མིང་ཚིག་ཙམ་ཞིག་ཡིན། རྩོམ་ཡིག་འདི་ངའི་ཡིད་ལ་འཁོར་བའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་དེས་བོད་ཀྱི་རྩ་དོན་ཐོག་ལ་བསམ་ཚུལ་རྒྱས་པ་གང་རུང་ཞིག་བཀོད་ཡོད་པའི་རྐྱེན་མ་རེད། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་དེས་གལ་གནད་མེད་པ་ཞིག་ལ་ཞིབ་ཕྲ་བཀོད་འདུག་པ་དེ་རེད། ངས་དེ་སྔ་རྩོམ་ཡིག་དེ་ྐློག་བཞིན་པའི་སྐབས་དེར་བཟའ་ཆས་དོ་དམ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ལས་བྱེད་པ་ཞིག་གིས་ངའི་ལག་ནས་ཚཊ་པར་དེ་བཙན་ཤུཊ་ཀྱིས་འཕྲོག་པ་དང་དེ་ནི་”མཐོ་རིམ་དཔོན་རིགས་ཚོ”གཅིག་པུས་ྐློག་ཆོག་པའི་”ནང་ཁུལ་འགྲེམས་སྤེལ”ཞིག་ཡིན་སྐོར་ཁོང་ཉིད་གལ་ཆེ་མདོག་གིས་བརྗོད་བྱུང་། ཉིན་ཞིག་ལ་རྐེད་ལ་ཐག་པས་སྐེད་རགས་བཅངས་ཤིང་ལག་ལ་རྟ་ལྕགས་ཤིག་དམ་པོར་བཟུང་བའི་བསམ་མེད་བུ་ཆུང་”མཐོ་རིམ་དཔོན་རིགས་”མིན་པ་ཞིག་ཉིན་ཞིག་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་དང་གདོང་དང་གདོང་གཏུགས་ཏེ་མཇལ་འཕྲད་གནང་ཐུབ་པ་ཞིག་ཁོང་དང་ངེད་གཉིས་སུས་ཀྱང་ཚོད་དཔག་གནང་ཐུབ་མེད་པ་རེད།

་ ཉིན་མོ་དེ་ནས་བཟུང་། བོད་ནི་ངའི་ལས་དབང་དང་གཞི་གཅིག་ཏུ་འབྲེལ་བ་ཆཊ་པ་རེད། སྤྱི་ལོ་༡༩༨༠ནང་ཐོག་དང་པོར་བོད་ལ་ཡོང་དུས་ང་ལམ་སེང་ས་ཁུལ་འདིར་ཡིད་དབང་ཤོར་བྱུང་། དེའི་རྗེས་ང་ཡུལ་གྲུར་འདིར་ཐེངས་ཉི་ཤུ་ལྷག་ལ་ལྟ་སྐོར་དུ་སོང་བ་ཡིན་ལ། དེ་རུ་ད་གཟོད་ང་རང་གི་ཆུང་མ་བོད་མི་འོད་ཟེར་ལ་ཐུག་འཕྲད་བྱུང་། བོད་ཀྱི་རྩ་དོན་དང་སྦྲེལ་བ་ནས་བཟུང་ངས་ང་རང་ཉིད་ས་ཁུལ་འདིའི་མ་འོངས་བར་བགྲོ་གླེང་བྱེད་ས་ནས་ཕྱིར་འབུད་གཏོང་མི་ཐུབ་པའི་ངེས་འཛིན་བྱུང་། ངས་དེའི་རྗེས་རང་གི་མི་ཚེ་མང་ཤོས་བརྗོད་གཞི་འདིའི་སྒང་ལ་སློབ་སྦྱོང་དང་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ཡིན། བོད་ཀྱི་དཀའ་རྙོག་དག་དང་གནད་དོན་འདི་སེལ་ཐབས་ཆེད་དུ༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་དང་ཐེངས་ཁ་ཤས་ལ་མཇལ་འཕྲད་ཞུས་ཏེ་གྲོས་མོལ་ཞུས་པ་ཡིན།
རང་གི་ཡུན་རིང་བའི་སློབ་སྦྱོང་དང་ཉམས་མྱོང་མང་པོར་བརྟེན་ནས་ང་ཕྱི་ཟླ་གསུམ་པའི་ཟིང་འཁྲུག་དག་ལ་ཡ་མཚན་སྐྱེས་མ་བྱུང་། མིག་སྔའི་བོད་ནང་གི་བོད་མི་ཚོས་འདོད་པ་མ་ཚིམས་པའི་རྔམ་སྟོན་ཁྲོམ་སྐོར་བྱས་པ་འདི་ནི་པེ་ཅིན་གྱིས་བོད་ལ་བཟུང་བའི་ཉམ་ཐག་པའི་སྲིད་ཇུས་དེའི་སྟེང་ནས་ཡུན་རིང་བོར་འཛིན་སྐྱོང་གིས་བྱས་ཉེས་ཤོར་བ་ལ་བརྟེན་ནས་ཐོན་སྐྱེད་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་ང་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གིས་”ཆེས་མཐོ་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་”རྩོད་པར་བདམས་པའི་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་ལམ་ཁ་འདི་ལ་ངེས་ཤེས་འདྲོངས་ཐུབ་ཀྱི་མི་འདུག ངས་དེའི་སྐོར་ལ་བསམ་བློ་ཞིབ་མོ་བཏང་མཐར་དེའི་ནང་དུ་ནོར་འཁྲུལ་ཚབས་ཆེན་དག་གིས་ཁེངས་ཡོད་པ་རྟོགས། བོད་ལ་བོད་མི་ཚོའི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་དང་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་ཁུལ་བདག་དབང་གཉིས་ཀ་ཁག་ཐེག་བྱེད་ནུས་པའི་མདུན་སྐྱོད་ཀྱི་ལམ་ཁ་གསར་བ་ཞིག་འཚོལ་དགོས་ཀྱི་འདུག
་ གུང་ལ་ཕུག་(ལ་ཕུག་སེར་བོ)ཉུང་ཉུང་ཞིག་ལ།། དེའི་འཁྱེར་བའི་དབྱུག་པ་མང་པོ།།
པེ་ཅིན་གྱིས་བོད་ལ་འཛིན་པའི་ཐབས་ལམ་སྤྱིར་བཏང་དུ་བཏང་ནས་བཤད་ན་”གུང་ལ་ཕུག་སྒང་ལ་དབྱུག་པ་ཆེན་པོ”ཡི་སྲིད་ཇུས་ཡིན། སྤྱི་ལོ་༡༩༨༠ནང་པེ་ཅིན་གྱིས་བོད་ནང་གི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཇེ་མགྱོཊ་སུ་གཏོང་བར་དམིགས་ནས་དཔལ་འབྱོར་རྒྱབ་སྐྱོར་ཤུགས་ཇེ་ཆེར་གཏོང་བའི་”གུང་ལ་ཕུག”གི་སྲིད་ཇུས་འདི་ལག་ལེན་དུ་བཏབ་པ་རེད། ཁོ་ཚོས་མི་སྒེར་ལེཊ་འགྲུབ་ཡོང་བཅུག་པ་་དང་ཆོས་ལུགས་དད་མོས་རང་དབང་ཡང་ཡོད་དུ་བཅུག་ན་དེས་བོད་མི་ཚོ་རྒྱ་ནག་དང་ལྷན་དུ་རྡོག་རྩ་གཅིག་བསྒྲིལ་གཏོང་བའི་རེ་བ་བརྒྱབ་པ་རེད། སྲིད་ཇུས་འདི་དེ་སྔ་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་ཉེ་བའི་རིང་བོད་ཀྱི་ལས་འགན་འཁུར་མཁན་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་རྒྱ་ནག་དམར་ཕྱོགས་ཚོཊ་པའི་དྲུང་ཆེ་ཟུར་བ་ཡིས་གསལ་བཤད་གནང་བ་རེད། ཁོང་གིས་བརྗོད་དོན།”དབུས་རྒྱ་ནག་དམར་ཕྱོགས་ཚོགས་པ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ལས་དོན་ལྷན་ཚོགས་གཉིས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་ཡོངས་ལ་བོད་ཀྱི་དབུལ་འཕོངས་སེལ་ཏེ་ཕྱུག་པོར་འགྱུར་བའི་ཆེད་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་ཆེད་རོགས་སྐྱོར་ཡོང་བའི་སྐུལ་སློང་ཞུས་པ་རེད། འདི་ནི་རྒྱ་ནག་དམར་ཕྱོགས་ཚོགས་པའི་ཆེས་དངོས་ཡོད་རིང་ལུགས་དང་ལག་ལེན་རང་བཞིན་དང་མཐུན་པའི་མི་རིགས་སྲིད་ཇུས་ཡིན།”༡ འདས་པའི་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་གསུམ་འདི་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ནང་པེ་ཅིན་གྱིས་བོད་པ་ཚོར་ཁ་ཡོད་ལག་ཡོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ཁེ་ཕན་དག་གནང་བའི་ལོ་ཟླ་ཞིག་ཡིན།༢ སྤྱི་ལོ༡༩༩༤ནས་༢༠༠༡བར་དབུས་གཞུང་གིས་འཛུཊ་སྐྲུན་ལས་གྲ◌ྭ༦༢ལ་མཐུན་རྐྱེན་སྦྱར་བ་དང་རྒྱ་སྒོར་ཐེར་འབུམ་༤་༨༦ཐད་ཀར་མ་རྩ་གསོག་འཇོག་ནང་ཚུད་ཡོད། དེའི་སྟེང་ལ་དབུས་ལས་ཁུངས་དག་དང་ལྷན་ཁང་དག ཞིང་ཆེན་༡༥ཡིས་རོགས་སྐྱོར་འོག་དེ་སྔ་ལས་གྲ་◌ྭ་༧༡༦ལ་མཐུན་རྐྱེན་སྦྱར་ཏེ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་ཡོད། འདིའི་ཁྱོན་བསྡོམས་མ་རྩ་གསོག་དངུལ་ནི་རྒྱ་སྒོར་ཐེར་འབུམ༣་༡༦ཡིན། (༣) སྤྱི་ལོ་༢༠༠༡ནང་དབུས་དབང་འཛིན་ལས་ཁུངས་དག་གིས་གོ་བསྒྲིགས་བྱས་པའི”སྐབས་བཞི་པའི་བོད་ནང་གི་ལས་རིགས་གྲོས་བསྡུར་སྡིངས་ཆ”ཐོག་ཁོང་ཚོས་”སྐབས་བཅུ་པའི་ལོ་ལྔའི་འཆར་གཞི”ནང་དབུས་གཞུང་ནས་ཐོབ་པའི་རྒྱབ་སྐྱོར་མ་དངུལ་རྒྱ་སྒོར་ཐེར་འབུམ་༣༧་༩དང་ལྷན་དུ་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས་ལས་གྲ་◌ྭ་༡༡༧ཐོག་རྒྱ་སྒོར་ཐེར་འབུམ་༣༡་༢ཀྱི་མ་རྩ་བཙུགས་ཏེ་བོད་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཆེད་མུ་མཐུད་རྒྱབ་སྐྱོར་ཤུཊ་ཇེ་ཆེར་གཏོང་བའི་ཐག་བཅད་པ་རེད། བསྡོམས་རྩིས་རིག་པའི་རྩིས་བརྒྱབ་པ་ལྟར་ན་ “བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་”བཙུགས་ནས་ལོ་ངོ་༤༠ཉེ་བའི་རིང་བོད་ཀྱི་དངུལ་རྩིས་འགྲོ་གྲོན་དེ་སྔ་རྒྱ་སྒོར་ཐེར་འབུམ་༨༧་༥༨༦ཡིན་པ་དང་དེའི་ནང་ནས་བརྒྱ་ཆ་༩༤་༩དབུས་སྲིད་གཞུང་རོགས་དངུལ་ཐེབས་རྩ་ཡིས་བཏང་འདུག་
ད་ལྟའི་བོད་ནང་གི་ལས་གྲ་◌ྭ་གཙོ་ཆེ་ཤོས་ཕལ་ཆེར་པེ་ཅིན་གྱིས་རྒྱབ་སྐྱོར་ལ་བརྟེན་ཡོད། གལ་ཏེ་པེ་ཅིན་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་མཁོ་སྤྲོད་མེད་ན། ཉུང་མཐར་བོད་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་དག་ནང་གི་ཡར་རྒྱས་ཇེ་དལ་དུ་ཕྱིན་དེ་མཐར་རྦད་དེ་མཚམས་འཇོག་ངེས་པ་རེད། ས་ཁུལ་གཞན་དག་ཚོ་པེ་ཅིན་གྱིས་བོད་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་གྱི་བྱ་སྤྱོད་འཛིན་སྟངས་ལ་ཕྲག་དོག་སྐྱེས་བཞིན་ཡོད། བོད་པའི་ཚོང་པ་ཚོས་ཚོང་ཟོག་གི་དཔྱ་ཁྲལ་བསྡུར་ཚད་རྒྱ་ནག་གི་ས་ཆ་གཞན་གང་རུང་དང་བསྡུར་ན་བརྒྱ་ཆ་གསུམ་ལས་དམའ་བ་ཡོད་པ་དང་། ཞིང་པ་དང་འབྲོག་པ་ཚོ་དཔྱ་ཁྲལ་དང་འཛིན་སྐྱོང་གི་གླ་ཡོན་ལས་ཆག་ཡང་གཏོང་གི་ཡོད་ཅིང་། ད་དུང་བོད་པ་ཚོ་ཡུན་རིང་བོར་བུ་ལོན་གྱི་སྐྱེད་ཀ་བསྡུར་ཚད་བརྒྱ་ཆ་གཉིས་ཀྱི་དམའ་བ་བཏང་ཡོད། དེ་བཞིན་དུ་ཉེན་སྲུང་མ་དངུལ་བསྡུར་ཚད་ཀྱང་དམའ་བ་ཡོད།(༤) འདས་པའི་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་གཉིས་ཀྱི་དུས་སྐབས་ནང་དམིགས་བསལ་གྱིས་ལྟ་སྐྱོང་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ཀྱི་ལོ་རེའི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བསྡུར་ཚད་རྒྱབ་ཁབ་ཀྱི་ཆ་སྙོམས་བསྡུར་ཚད་ལས་གོང་དུ་འཕར་ཡོད། (༥) བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ཡར་རྒྱས་དང་འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་དེ་སྔོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་གང་རུང་ལ་བསྡུར་ན་ཇེ་བཟང་དུ་སོང་ཡོད་པ་ཚིག་ཐག་བཅད་ནས་བཤད་ཐུབ་པ་ཞིག་རེད།
སུ་ལ་ཁེ་ཕན་ཐོབ་ཀྱི་ཡོད།
བོད་པ་མང་ཆེ་ཤོས་ཀྱིས་ཁོ་ཚོའི་འཚོ་བའི་གནས་ཚད་གོང་འཕེལ་དུ་སོང་ཡོད་པ་ཁས་ལེན་བྱ་བཞིན་འདུག་ནའང་མིག་སྔའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་”གུང་ལ་ཕུག”་འདི་ནི་པེ་ཅིན་གྱིས་ཁོང་ཚོར་སེམས་པའི་གཏིང་ནས་ཞི་བདེའི་སྦྱིན་པ་ཞིག་མིན་པར་འདོད་ཀྱི་ཡོད། དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་དང་ཆོས་ལུགས་དད་མོས་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། གྲོང་ཁྱེར་དག་ན་འཚོ་བའི་བོད་པ་ཚོ་རིམ་བཞིན་དཔལ་འབྱོར་དང་རིག་གཞུང་གི་སྒོ་ནས་གལ་ཆུང་དུ་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། རྒྱ་གཞུང་གིས་ཤིན་ཏུ་རྒྱ་ཆེ་བའི་མི་འབོར་གནས་སྤོར་ལ་གོ་སྒྲིག་བྱ་བཞིན་མེད། དེ་ལྟར་ཡིན་ནའང་། དེས་སྐུལ་འདེད་བྱ་བཞིན་ཡོད། འདིེས་བོད་ཡུལ་རྒྱ་ཡུལ་དུ་བསྒྱུར་བའི་མཇུག་འབྲས་འདི་བསྐྱེད་པ་རེད། འདི་ནི་ཡུལ་གཉིས་ཀའི་ད་ལྟའི་རྩོད་རྙོག་གི་རྩ་བ་ཡིན།
འདས་པའི་ལོ་ཟླ་ནང་དེ་སྔ་བོད་པའི་ས་ཁུལ་དུ་གནས་སྤོར་བྱ་མཁན་ལྟོས་བཅས་ཀྱིས་ཉུང་བ་ཡོད། ཡིན་ནའང་། ད་ལྟ་ལྷ་ས་ལྟ་བུའི་གྲོང་ཆེར་དག་ནང་གི་དཔལ་འབྱོར་རྒྱ་ནང་ནས་ཡོང་བའི་རྒྱ་མི་དང་ཁ་ཆེ་ཚོས་དབང་བསྒྱུར་བྱས་ཡོད། དཔལ་འབྱོར་ཁྲོམ་རྭ་གཅིག་ནང་འགྲན་རྩོད་བྱ་ཡོང་དུས་ཧན་རྒྱ་མི་ཚོར་སྐད་ཡིག་དང་འབྲེལ་བ། མ་རྩ། ལག་རྩལ་བཅས་གང་ཐད་ནས་ཁེ་སྲང་ཡོད་རྐྱེན་རང་བཞིན་གྱིས་ཁོང་ཚོ་བོད་པའི་ཚོང་ཁང་དག་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པ་རེད། དཔེར་ན། ལྷ་ས་ནང་གི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཐོག་ནས་ཆེས་འཁྲུག་ཆ་དོད་པོའི་སྲང་ལམ་དེ་བར་སྐོར་ཁྲོམ་རྭ་ནང་གི་ཚོང་ཁང་ཆུང་བ་ཚང་མ་དེ་སྔོན་བོད་པ་ཚོས་བཟུང་ཡོད། ལོ་ཉུང་ཤས་ཤིག་གི་ནང་ཧན་དང་ཁ་ཆེ་ཚོང་བ་ཚོའི་ཚོང་ཟོག་ཁྲོམ་ལམ་ཆེན་པོ་ཐོག་ཏུ་ཁྱབ་འདུག ད་ལྟ་ཚོང་ཁང་བརྒྱ་ཆ་༨༠བོད་པ་མ་ཡིན་པའི་མི་རིགས་གཞན་པ་ཚོས་བཟུང་ཡོད།(༦) སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཚོང་དཔེར་ན། བོད་པའི་གྱོན་ཆས་དང་ཅ་ལག ཁ་ཟས་བཅས་ཚང་མ་རྒྱ་མིས་བཟོ་བཞིན་ཡོད། ཐ་ན་ལས་ཀ་སླ་ཤོས་རྐང་གསུམ་འཁོར་ལོ་དག་ཀྱང་གཙོ་བོར་ཧན་རྒྱ་མི་ཚོས་འདྲུད་བཞིན་ཡོད། ཐ་ན་ད་དུང་། དགོན་པ་དག་ནང་སྤྱོད་བཞིན་པའི་དངོས་པོ་དག་སྟེ་ཁ་བཏགས་དང་ཞུན་མར་དག་ཀྱང་བོད་པ་མ་ཡིན་པའི་མི་རྣམས་ཀྱིས་བཟོ་བཞིན་འདུག ཁོ་ཚོའི་འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་གོང་འཕེལ་དུ་ཕྱིན་ཡོད་ནའང་བོད་པ་མང་པོ་ཞིག་གིས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་འཁོར་སྐྱོད་གསར་བའི་ཁྲོད་དུ་ཐོབ་པའི་ཁེ་ཕན་མང་ཆེ་ཤོས་ཕྱི་ལོག་ནས་ཡོང་བའི་མི་རྣམས་ཀྱིས་བཙན་འཕྲོག་བྱ་བཞིན་ཡོད་པ་ཚོར་གྱི་ཡོད། གོ་སྐབས་ནམ་ཤར་ལ་བོད་པ་ཚོས་ཁོ་ཚོའི་སེམས་ཁོངས་ཀྱི་བློ་ཕམ་ཡིད་ཆད་ཀྱི་ན་ཟུག་བསྟན་གྱི་ཡོད།(༧) འདི་དག་རིགས་རྒྱུད་ཀྱི་འགལ་ཟླ་ཆེན་པོ་རུ་འགྱུར་སྲིད། དཔེར་ན། ལྷ་ས་ནང་གི་ཕྱི་ཟླ་གསུམ་པའི་ཚེས་བཅུ་བཞི་ཉིན་གྱི་ཟིང་འཁྲུག་དག་གི་ཁྲོད་དེ་སྔ་སྲང་ལམ་དུ་རྡབ་གཅོག་དང་འཕྲོག་བཅོམ་བྱ་མཁན་ལས་མང་པོ་ཞིག་ལས་བགོ་བྱས་མེད་པའི་གཞོན་ནུ་ཚོ་རེད་འདུག
་ དངོས་པོ་རིང་ལུགས་ལས་བརྒལ་བ།
པེ་ཅིན་གྱི་རེ་འདུན་ལས་ལྡོག་སྟེ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་དང་འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་ཡར་རྒྱས་ཀྱིས་བོད་ནང་གི་མི་དམངས་ཚོའི་སེམས་པ་འགུགས་ཐུབ་མེད། ལྡོག་ཏེ། ཏཱ་ལའི་བླ་མས་བོད་པ་ཚོར་སྒོར་རྡོག་གཅིག་ཀྱང་གནང་མེད་ཀྱང་ཁོང་ཚོ་ཁོང་གི་ཕྱོགས་སུ་བློ་ཁ་ཕྱོགས་མཁན་ཇེ་མང་ནས་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། ཉེ་བའི་ལོ་འདི་དག་རིང་སྲང་ལམ་དག་ཏུ་དེ་སྔ་༡༩༨༠ནང་གི་ཟིང་ཆ་ལྟ་བུ་མཐོང་རྒྱུ་མེད་པར་བོད་འདི་ཕྱི་ཚུལ་ནས་ལྷིང་འཇཊ་མངོན་ཡོད། ཡིན་ཡང་། སེམས་པའི་ནང་རོལ་དུ་གྱེན་ལངས་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་ཤིག་ཡོངས་སུ་ལྷོག་ལྷོག་ཏུ་གདུ་བཞིན་ཡོད། ༸ཏཱ་ལའི་བླ་མར་ཕུལ་བའི་བསྟོད་ཚིག་དག་ནམ་རྒྱུན་དུ་ལྷ་ཁང་ནང་དུ་འམ་ཡང་ན་མི་མང་འདུ་འཛོམས་སྐབས་སུ་སྐྱོར་བཞིན་པ་སྟེར་དབང་རྣ་ཡིས་དངོས་སུ་ཐོས་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། བོད་པ་མང་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་ཉིན་རྒྱུན་གྱི་གསོལ་འདེབས་ནི་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གི་སྐུ་ཚེ་བདེ་ཐང་དང་ཞབས་པད་བརྟན་པའི་སྨོན་ལམ་གཉིས་ཡིན། ༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ནི་གང་ཟག་སྒེར་གཅིག་པུ་ཙམ་མིན། ༸ཁོང་གིས་རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་དང་དུས་རབས་ལྔ་ལྷག་རིང་བོད་བཟུང་བའི་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་ལམ་ལུགས་མཚོན་གྱི་ཡོད། བོད་པ་ཚོའི་སྤྲུལ་སྐུའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་ལྟར་ན་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་གཅིག་པུ་ཕྱོཊ་སུ་དགྲར་འཛིན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་བཟུང་བ་ཡིན་ན། དེས་༸ཁོང་གཅིག་པུ་ལ་དགྲ་བཟུང་བ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་༸རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་དང་བོད་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་ལམ་ལུགས། བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཡོངས་ལ་དགྲ་བཟུང་བར་མཐོང་གི་ཡོད། འདི་ལྟ་བུའི་བསམ་བློའི་དཔུང་ཤུགས་དག་གི་འོག་དངུལ་སྒོར་གྱིས་ཁྱད་པར་ག་རེ་བཟོ་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད།
སྤྱི་ལོ༡༩༨༠ནང་གི་དུས་ཡུན་ཞིག་ལ་པེ་ཅིན་གྱིས་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ལས་རྒྱལ་བའི་བསམ་བློ་བཏང་བ་རེད། ཁོང་ཚོས་དེ་སྔ་”ཏཱ་ལའི་རི་ཚོགས་དང་ཕྱི་ལོག་བོད་མི་ཚོ་ལས་རྒྱལ་ཏེ་ཁོང་ཚོ་མེས་རྒྱལ་དུ་ཕྱིར་ལོག་བྱ་རྒྱུ”ཡོང་བའི་དམིཊ་བསལ་གྱི་ལས་ཁུངས་ཤིག་བཙུཊ་པ་རེད།(༨) གང་ལྟར་ཡང་། “རྣམ་པར་རྒྱལ་ཏེ་ཕྱིར་ལོག་གནང་འཇུག་རྒྱུའི་”ལས་གྲ་◌ྭ་དེ་ཕྱོགས་གཉིས་བར་གྱི་ཧེ་བག་ཆེ་དྲག་ཏེ་གཅིག་མཐུན་མ་བྱུང་བས་དོན་ཕན་ལྡན་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ཤིག་གཏོང་མ་ཐུབ་པ་རེད། པེ་ཅིན་གྱིས་དེ་སྔ་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ལ་ཁས་ལེན་ག་རེ་བྱས་ཡོད་པ་ནི་༸ཁོང་གི་རྒྱལ་ཡོངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་ཀྲུའུ་ཞི་དང་རྒྱལ་ཡོངས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གྲོས་ཚོགས་ཆེན་མོའི་ཀྲུའུ་ཞི་གཞོན་པའི་གོ་གནས་སྐྱར་གསོ་བྱེད་རྒྱུ་ཙམ་རེད། ཁོང་པེ་ཅིན་དུ་ལས་འགན་བསྐོ་བཞག་བྱས་ཡོད་རྒྱུ་ན་བོད་ནང་དུ་དུས་གཅིག་ཏུ་གོ་ས་གཞན་གང་ཡང་འཁུར་ཐུབ་ཡོད་རྒྱུ་མ་རེད། (༩) ༸ཏཱ་ལའི་བླ་མས་བོད་པའི་ས་ཁུལ་ཡོངས་ལ་ “ཚད་མཐོ་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་”གི་དགོས་འདུན་བཏོན་པ་རེད། བསྒྲུབ་བྱའི་དམིགས་ཡུལ་དག་གི་བར་ཐག་རིང་དྲག་སྟབས། ཕྱོགས་གཉིས་ཀར་འབྲེལ་མོལ་བྱེད་སའི་གཞི་མཐུན་འབབ་ས་ཞིག་མ་རེག་པ་རེད། དེར་བརྟེན། དེ་སྔ་འབྲེལ་མོལ་ལ་འཕེལ་རྒྱས་ཅི་ཡང་གཏོང་མ་ཐུབ་པ་རེད།
སྤྱི་ལོ༡༩༨༧ནས༡༩༨༩བར་དུ་ལྷ་ས་རུ་ཟིང་འཁྲུག་མང་པོ་བྱུང་བ་རེད། དེའི་རྗེས། པེ་ཅིན་གྱིས་བོད་པ་ཚོ་ནི་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ལ་དབང་བ་དང་། ཆོས་ལུགས་ཀྱིས་་དད་པ་ཅན་རྣམས་ཆ་རྐྱེན་ཅི་ཡང་མེད་པར་ཆོས་ལུཊ་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་ལ་བཀའ་བརྩི་དང་ལེན་བྱ་བར་སྐུལ་ཞིང་། སྐྱབས་བཅོལ་ནང་གི་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ནི་བོད་ཀྱི་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ཀའི་དབུ་ཁྲིད་དུ་ཁས་ལེན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱི་འཁོར་ལོ་ནང་རང་ཉིད་ཚུད་ཡོད་པ་ངེས་ཤེས་ཐོབ་པ་རེད། པེ་ཅིན་གྱི་གཏན་ཚིགས་ལྟར་ན། བོད་ཀྱི་ཆོས་ལུཊ་ཀྱི་རང་དབང་གིས་བོད་པ་ཚོས་ཏཱ་ལའི་བླ་མར་དད་མོས་བྱ་བར་ཟློག་དཀའ་བར་བརྟེན། ཏཱ་ལའི་བླ་མས་ཁོང་གི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་ཤུཊ་རྐྱེན་བེད་སྤྱད་དེ་པེ་ཅིན་ལ་ཁ་གཏད་གཅོག་ངེས་ཤིང་།བོད་དུ་ཆོས་ལུཊ་རྩ་བ་ནས་མེད་པར་བཟོ་བའི་སྲིད་ཇུས་རྙིང་བ་དེར་ཕྱིར་ལོག་པར་འབྱུང་མི་སྲིད་པ་དེ་སྔ་རྟོགས་རྗེས། ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ནི་འཁོར་སྐྱོད་འདི་གཏོར་བྱེད་ཀྱི་དམིགས་འབེན་གཙོ་བོ་རུ་གྱུར་བ་རེད།་ སྤྱི་ལོ༡༩༩༤ནང་པེ་ཅིན་གྱིས་”སྐབས་གསུམ་པའི་བོད་ཀྱི་ལས་རིགས་ཐོག་གྲོས་བསྡུར་ཚོཊ་ཆུང”གོ་བསྒྲིགས་བྱས་ཏེ་བོད་སྟངས་འཛིན་ཡོང་བར་ཐབས་ལམ་མཁྲེཊ་པོ་ཞིག་གི་འགོ་བཙུཊ་པའི་རྟཊ་མཚན་བཀོད་པ་རེད།(༡༠)
དཔལ་འབྱོར་གྱི་”གུང་ལ་ཕུག་”སྲིད་ཇུས་ལ་ཕན་ནུས་མ་ཐོན་སྟབས། པེ་ཅིན་གྱིས་”དབྱུག་པ་”བེད་སྤྱོད་བྱས་པ་རེད། དེའི་རྗེས།་ ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ནི་དེ་སྔ་”སྦྲུལ་མགོ”ཚུལ་དུ་བལྟ་རུ་ཡོད་ལ། “སྦྲུལ་”འདི་སྟངས་འཛིན་ཡོང་བར་ངེས་པར་དུ་”དབྱུག་པས”་མགོ་ལ་བརྡུང་དགོས་པ་བསམ་ཡོད་པ་རེད།
པེ་ཅིན་གྱིས་དེ་སྔ་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ལ་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་བའི་གཏན་ཚིགས་ནི་གཞི་རྩ་ནས་ནོར་བ་རེད། ཏཱ་ལའི་བླ་མ་དང་བོད་པའི་ཆོས་ལུགས་ཁ་བྲལ་ཐབས་མེད་སྟབས། ༸ཁོང་ཚང་ལ་ངོ་རྒོལ་གྱི་ལས་འགུལ་གང་རུང་ཡིན་ནའང་ཆོས་སྲིད་ཀྱི་གནད་དོན་ཙམ་དུ་ཚད་འཇོག་མི་རུང་། དེ་བོད་པ་ཡོངས་ཀྱི་ཆོས་ལུཊ་ཀྱི་གནད་དོན་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བར་ཟློག་ཐབས་བྲལ་བ་ཞིག་ཡིན། དཔེར་ན། ལྷ་ཁང་ཡོངས་རྫོཊ་དང་བོད་པའི་ཁྱིམ་ཚང་མང་ཤོས་ཀྱི་མཆོད་གཤོམ་ནང་དུ་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་སྐུ་འདྲ་ཡོད་ཅིང་། ཁོ་ཚོས་དེ་ལ་མཆོད་འབུལ་བྱ་སྐབས་ཁོང་ལ་ཇི་ལྟར་”ཐེར་འདོ་དང་འབྲེལ་ཐག་གཅོད”་ཐུབ། ཡིན་ཡང་། སྤྱི་ལོ་༡༩༩༦ནས་བཟུང་། ༸ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་སྐུ་འདྲ་དག་དེ་སྔ་གཞུང་བཞེས་དང་གཏོར་བཤིག་གཏོང་བའི་བཀའ་རྒྱ་བཏང་ཞིང་། དགེ་འདུན་པ་ཚོ་དེ་སྔ་བཙན་ཤུགས་ཀྱིས་ཁོང་ལ་ཁྲོམ་བསྒྲཊ་ཀྱིས་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་སུ་བཅུག་པ་རེད། ད་དུང་དགོན་པ་ཚོའི་ལས་རིམ་དག་ཚད་བཟུང་དགོས་པའི་སྒྲིག་ལམ་གསར་བ་བཀའ་ཁྱབ་བཏང་ཡོད། དཔེར་མཚོན་ཞུས་ན། གཞུང་གི་ཆོག་མཆན་མེད་པར་ལྷ་ཁང་དག་གསར་བཞེངས་བྱ་མི་ཆོག་པ། དགོན་པའི་ལས་བྱེད་ཀྱི་གྲངས་འབོར་དེ་སྔ་ཉུང་དུ་བཏང་བ། དགོན་པ་ནང་ཁུལ་འབྲེལ་བ་བྱ་བར་བཀག་འགོག་བྱས་ཡོད་པ། དགོན་པའི་ཕྱི་རོལ་དུ་ཆོས་ལུགས་དར་སྤེལ་བྱ་མི་ཆོག་པ་བཅས་རེད། རྒྱ་གཞུང་གི་ལས་འགུལ་འདི་དགོན་པ་དག་ནས་མཚམས་བཞག་མེད། དམར་ཕྱོཊ་ཚོཊ་པའི་ཚོཊ་མི་རེ་རེ་དང་ལས་བྱེད་པ། བོད་ནང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལས་བཟོ་བ་དག་གིས་དེ་སྔ་ཆོས་ཉམས་ལེན་བྱ་བཞིན་མེད་པ་གསལ་གསལ་ཐིང་ཐིང་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེའི་གོ་དོན་ནི་ཁོང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ནི་དགྲ་བོ་ཞིག་གི་ཚུལ་དུ་འཇོག་དགོས་པ་དང་ཁོང་གི་སྐུ་འདྲ་ཁོང་ཚོའི་མཆོད་གཤོམ་ནང་བཤམས་མི་ཆོག་པ། རང་གི་ཁྱིམ་དུ་དགེ་འདུན་པ་གདན་དྲངས་ཏེ་ཆོས་དཔེ་ྐློག་འདོན་དང་ཞབས་ཏོག་ཞུས་མི་ཆོག་པ། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་མཚོན་རྟགས་དག་འགྲེམས་སྟོན་བྱ་མི་ཆོག་པ། ཁོ་ཚོས་རང་གི་བུ་ཕྲུག་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མས་བཙན་བྱོལ་ནང་བཙུཊ་པའི་སློབ་གྲ་◌ྭ་དག་ལ་བཏང་མི་ཆོག་པ། རྡོག་རོལ་གཏོང་མཁན་ཚོར་དེ་སྔ་ཚོཊ་པ་ནས་ཕྱིར་སྤོ་གཏོང་བའི་འཇིཊ་སྐུལ་གྱི་ཉེན་བརྡ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལས་རིགས་ནས་གནས་དབྱུང་གཏོང་བའི་བཀའ་རྒྱ་བསྒྲཊ་ཡོད་པ་རེད། གལ་ཏེ་རྡོག་རོལ་གཏོང་མཁན་དེ་རྒས་ཡོལ་ལས་བྱེད་པ་ཞིག་ཡིན་ཚེ། ཁོང་ངམ་ཁོ་མོའི་ལས་ཡོལ་ཕོག་ཐོབ་ནར་འགྱངས་བཏང་ཡོད། གལ་ཏེ་སློབ་མ་ཞིག་ཡིན་ན། ཁོང་ངམ་མོའི་སློབ་གྲ◌ྭ་ནང་གི་སློབ་སྦྱོང་གི་གོ་སྐབས་མཇུག་བསྡུས་སུ་བཅུག་ཡོད།
་ ཆོས་ལུགས་ལ་དད་པ་བྱེད་མཁན་ཚོར་ཁོ་ཚོའི་ཆོས་དད་ལས་བརྒལ་ཏེ་གནས་སྐབས་ཀྱི་ཚོགས་པ་ཞིག་གམ་གཞུང་ཞིག་ལ་དགའ་ཞེན་བྱ་དགོས་པར་དགོས་འདུན་འདོན་པ་ནི་ཆོས་ལུཊ་ཀྱི་སྙིང་བོ་ལས་འགལ་བ་ཞིག་རེད། དེར་བརྟེན། པེ་ཅིན་གྱིས་བོད་པའི་ཆོས་སྲིད་ཀྱི་ཨ་ལོང་འདི་ཆག་དུམ་གཏོང་ཆེད་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ལ་མཚན་དམོད་བྱ་བར་འབད་བརྩོན་བྱ་བཞིན་པ་ནི་འགྲུབ་མི་སྲིད་པའི་བྱ་གཞག་རེད་ལ། དེས་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་བོད་པ་ཚོའི་འཁོན་སེམས་ཤུགས་ཇེ་དྲག་ཏུ་བཏང་ཡོད།
དགོན་པ་དག་ཐེར་བྱེད་པའི་དུས་སྐབས་སུ་དགེ་འདུན་པ་དང་བཙུན་མ་མང་པོས་མི་དམངས་ཚོཊ་སར་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ལ་སྐུར་འདེབས་བྱ་བའི་བཀའ་རྒྱ་ཞིག་ལ་དང་ལེན་བྱ་བ་ལས་ཁོང་ཚོ་སོ་སོའི་དགོན་པ་ནས་བཙན་ཤུགས་ཀྱིས་ཕྱིེར་འབུད་གཏོང་བའི་ལམ་ཁར་འདེམས་ཀྱི་ཡོད། ཁོ་ཚོའི་ཡིད་ཆེས་བྱ་སྟངས་ལྟར་ན། རང་གི་རྩ་བའི་བླ་མ་ལ་དམོད་མོ་བྱས་ན་ཁོ་ཚོ་དམྱལ་བར་ལྷུང་བར་བསམ་གྱི་ཡོད། འདིས་བླ་མ་དང་དགེ་འདུན་པ་ཚོའི་འདོད་པ་མ་ཚིམས་པའི་སེམས་ཁམས་ཇེ་སྡུག་ཏུ་བཏང་བ་གཅིག་པུ་ལས་ཅི་ཡང་འགྲུབ་མེད། པེ་ཅིན་གྱིས་ད་ཐེངས་ཀྱང་བླ་མ་དང་དགེ་འདུན་པ་ཚོས་བོད་མི་དཀྱུས་མ་ཚོར་ཤུཊ་རྐྱེན་ཅི་འདྲ་ཆེན་པོ་ཞིག་སྟེར་གྱི་ཡོད་པ་ངེས་འཛིན་བྱ་མི་ཐུབ་པར་ཕམ་ཁ་མྱངས་ཡོད།
དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཁེ་ཕན་”གུང་ལ་ཕུག”་སྟེང་ལ་”དབྱུག་པ་ཆེན་པོ་”སྣོན་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གནོན་ཤུགས་ཆེན་པོའི་སྲིད་ཇུས་འདིས་འདས་པའི་ལོ་ངོ་༡༣རིང་བོད་ནང་དུ་ཕྱི་ངོས་ཙམ་ལ་ཞི་བདེ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱ་ཐུབ་ཡོད། ཡིན་ནའང་། ཉེ་ཆར་ལྷ་སར་ལངས་པའི་ཟིང་འཁྲུག་དག་གིས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་འདི་རྒྱ་ནག་གི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལམ་ལུགས་འོག་སེལ་མི་ཐུབ་ཅིང་། རྒྱ་གཞུང་གི་དབང་འཛིན་པ་ཚོས་བོད་བདག་བཟུང་བྱ་བའི་ལམ་ཁ་གཞན་མེད་པ་ཡང་བསྐྱར་དཔེར་མཚོན་གྱི་ལམ་ནས་ར་སྤྲོད་བྱས་པ་རེད། རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་ཇུས་དག་འདི་ལྟར་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་ནུས་སྟོབས་དང་ཤུཊ་རྐྱེན་ནི་བོད་མི་ཚོར་རྒྱ་ནག་གིས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཁེ་ཕན་དག་སྤྲད་པ་ལས་ཐོབ་པའི་སྟོབས་ཤུགས་དང་བསྡུར་ན་ཧ་ཅང་རྒྱང་རིང་བོར་བརྒལ་ཡོད་པ་ཆེས་ངོས་འཛིན་བྱ་མ་ཐུབ་པར་ཕམ་ཡོད་པ་རེད།
དབུ་མའི་ལམ།
ཏཱ་ལའི་བླ་མས་”དབུ་མའི་ལམ་”ནི་ཕྱོགས་གཉིས་ཀའི་ཁེ་ཕན་སྟེང་གཞིར་བཞག་ཡོད་པའི་དགོངས་ཚུལ་འཛིན་གྱི་ཡོད། འདིས་བོད་པ་ཚོར་ཆེས་མཐོ་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ཞིག་འཐོབ་པའི་འགན་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཡིན་ནའང། དེ་དང་ལྷན་དུ་ས་ཁུལ་འདི་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཏུ་འདུག་པའི་ཁས་ལེན་བྱ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད།༡༡ ༸ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་”དབུ་མའི་ལམ་”ནང་བོད་པའི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ནུབ་ཕྱོགས་མང་གཙོའི་དཔེ་མཚོན་སྟེང་གཞིར་བཞག་སྟེ་མང་གཙོ་རིང་ལུཊ་ཤིག་བཟོ་ངེས་ཡིན་པ་གསུངས་ཡོད། གྲོས་འཆར་བཏོན་པའི་སྲིད་གཞུང་གི་སྒྲོམ་གཞི་ནང་གྲོས་ཚོགས་གོང་འོག་ཡོད་པའི་ཁྲིམས་བཟོ་ལྷན་ཚོཊ་གཉིས་འདུས་ཡོད་དེ་མི་དམངས་གྲོས་ཚོགས་(ཆེས་མཐོ་ཁྲིམས་བཟོ་ལྷན་ཚོགས)དང་མངའ་སྡེའི་གྲོས་ཚོགས་སོ།། སྔ་མ་ནི་མི་དམངས་ཀྱིས་ཐད་ཀར་འདེམས་ཀྱི་ཡོད་ལ། ཕྱི་མ་ནི་མངའ་སྡེའི་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་ཐད་ཀར་འོས་འདེམས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།༡༢ ༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གི་འཆར་སྒྲིག་གི་མ་དཔེ་འདིའི་གལ་ཆེན་རང་བཞིན་ནི་ནུབ་ཕྱོཊ་མང་གཙོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྟར་མི་དམངས་འོས་འདེམས་ལ་ཆབ་སྲིད་པ་ཚོ་ལས་བརྒལ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་འདི་རེད།
༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གིས་དབུ་མའི་ལམ་ནི་ཕྱོཊ་རིས་མེད་པ་དང་མཐའ་གཉིས་སུ་མ་ལྷུང་བ་ཞིག་ཡིན་སྐོར་དང་དེས་རྒྱ་ནག་གི་ས་ཁྱོན་ཆིག་སྒྲིལ་དང་བདེ་འཇཊ་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་བཞིན་ཡོད་པར་གསུངས་ཀྱི་ཡོད།༡༣ ཡིན་ཡང་། དབུ་མའི་ལམ་ནི་རྒྱ་ནག་ལ་མཚོན་ན་སྤྱང་ཀིའི་རྣ་ལམ་དུ་ཆོས་བཤད་རྒྱག་པར་འདྲ། དེའི་རྒྱུ་མཚན་གཙོ་བོ་ནི་པེ་ཅིན་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་བོད་ལ་བཅངས་པའི་དགོངས་གཞི་ལ་ཡིད་ཆེས་བྱ་བཞིན་མེད་པ་དེ་རེད། ༸ཁོང་གིས་བོད་ལ་རང་བཙན་རྩོད་ཀྱི་མེད་ནའང་། ༸ཁོང་གི་མང་གཙོའི་མ་དཔེ་ཡི་དཔེ་མཚོན་གྱིས་རང་བཙན་ལ་འགྲོ་བའི་ལམ་ཁ་ཟློག་ཏུ་མེད་པ་ཞིག་བསྐྲུན་གྱི་ཡོད་པ་མ་རེད་དམ།་ གལ་ཏེ་ལམ་ལུགས་འདིས་བོད་”རྒྱ་ནག་འོག་གནས་པར”་ཁག་ཐེག་བྱ་ཐུབ་ཀྱི་མེད་ན་དབུ་མའི་ལམ་གྱིས་འབྱུང་སྲིད་པའི་རང་བཞིན་གྱི་ཆེས་གཞི་རྩའི་སྔོན་འགྲོ་ཆ་རྐྱེན་ཤོར་གྱི་ཡོད། ་
རང་བཙན་ལ་འགྲོ་བའི་ལམ་ཁ་ཞིག
གལ་ཏེ་བོད་མི་ཚོས་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་མང་གཙོ་ཡི་ཐབས་ལམ་ལག་བསྟར་བྱས་པའི་ཚེ། འོས་འདེམས་ཀྱི་མཇུག་འབྲས་ནི་རང་བཙན་གྱི་ལངས་ཕྱོགས་འཛིན་མཁན་ད་ལྟ་གོང་དུ་འཕེལ་བཞིན་པའི་འགོ་ཁྲིད་དག་ལ་འཐོབ་ངེས་པ་གཏན་འཁེལ་བ་རེད། གནས་སྟངས་འདི་མི་དམངས་དང་རང་སྐྱོང་གཞུང་གི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་མཁན་ཚོ་བར་གྱི་ཉེ་བའི་འབྲེལ་ལམ་གྱི་བསྐྲུན་གྱིས་ཡོད། མི་དམངས་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་མི་ཚོ་ཐད་ཀར་འདེམས་ཤོག་འཕེན་མཁན་ཚོས་འདེམས་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་། མངའ་སྡེའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་མི་ཚོའང་མངའ་སྡེའི་འགོ་ཁྲིད་དག་གིས་གྲུབ་པའི་ལྷན་ཁང་ཞིག་གིས་འདེམས་ཀྱི་ཡོད། འདིའི་གོ་དོན་ནི་ཁྲིམས་བཟོ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་མི་ཚོ་འདེམས་ཤོག་འཕེན་མཁན་དག་གི་གཡོ་འགུལ་གྱི་སེམས་ཁམས་འོག་འགྱུར་བ་ཆེས་ཆེར་བཏང་ཆོག་ཆོག་ཡིན་ཞེས་པའི་དོན་ཡིན།་ བཙན་བྱོལ་གཞུང་ནང་གི་འཆར་གཞི་འདིའི་ཟིན་བྲིས་འདེབས་མཁན་དག་གིས་ཁྲིམས་བཟོ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་རྒྱུ་མཚན་དང་མི་མཐུན་པའི་མི་དམངས་ཀྱི་ངར་ཤུགས་གཅོག་ནུས་པའི་ཡིད་ཆེས་བྱ་བཞིན་ཡོད་པ་འདྲ།་ ཁྲིམས་བཟོ་ལྷན་ཚོགས་འདིས་མི་དམངས་ཀྱི་གནོན་ཤུགས་འོག་བསམས་གཞིགས་ཀྱིས་མ་འདང་བའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་ཁ་ཕྱོཊ་ཤིག་འཚོལ་མི་སྲིད། ནུབ་ཕྱོཊ་ནང་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་དཔེ་མཚོན་འདི་དག་གིས་ལས་འགན་འདི་འགྲུབ་ཀྱི་ཡོད་པ་དངོས་གནས་རེད།་ ཡིན་ཡང་། འདིའི་ཁྱད་པར་གཙོ་བོ་ནི་དཔེར་ན།ཡར་རྒྱས་ཕྱིན་པའི་ནུབ་ཕྱོགས་མང་གཙོའི་ནང་མི་དམངས་ཚོར་སྤྱི་ཚོགས་འདི་ཁ་ཕྱོགས་ཚད་ལས་བརྒལ་བ་ཞིག་ལ་འབུད་རྒྱག་གཏོང་བྱེད་ཀྱི་འཁོན་སེམས་ལ་གཅིག་གྱུར་གྱི་དམིགས་ཡུལ་ཡོད་པ་མ་རེད། ཇི་ལྟ་ནའང་། གློ་བུར་དུ་མང་གཙོ་ལ་གྱུར་བའི་བོད་ལ་མཚོན་ན་རྒྱུ་རྐྱེན་འདི་ཚོ་ཚང་མ་ཚད་བརྒལ་མཐར་ལྷུངས་ནང་གནས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད་ལ། སྐབས་དེར། གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་ཚོ་མི་དམངས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ལ་ཁ་གཏད་གཅོག་མ་ཐུབ་པར་མི་དམངས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་པ་ལས་གདམས་ཀ་གཞན་ལྷགས་ཡོད་པ་མ་རེད།
་ མང་གཙོའི་འོས་འདེམས་ཤིག་ནང་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་རེ་རེ་ལ་འགྲན་ཟླ་བྱེད་མཁན་ཕོ་མོ་མང་པོ་ཡོད་པ་རེད། དུས་འདིར། ཁ་གཏད་གཅོག་པའི་ཐབས་ཇུས་ཆེས་སྟབས་བདེ་ཤོས་ནི་དེའི་ལས་སྣེ་ལ་ཕར་རྒོལ་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། འཐབ་ཇུས་འདི་རྒྱུན་དུ་ནུས་པ་ཐོན་གྱི་ཡོད། མི་དམངས་ཚོ་དཔའ་བོའི་སྤྱོད་ལམ་དང་བརྗིད་ཉམས་ཀྱི་སྐད་ཆ་ལ་དགའ་བོ་ཡོད་པ་རེད། འདི་ལྟ་བུའི་ཁ་ཚ་དགོས་གཏུག་གི་འགྲན་རྩོད་ཁྲོད་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་དག་ཚད་བརྒལ་མཐར་ལྷུང་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྲན་བསྡུར་ནང་མི་ཞུགས་ཀ་མེད་ཆཊ་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། འགྲན་རྩོད་འདིའི་རྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དུ་མདུན་ཕྱོགས་སུ་སུས་ཞིག་ཐོན་ན་དེ་ལ་མི་དམངས་ཀྱིས་དགའ་བསུ་ཞུས་ཀྱི་རེད་ལ། འོས་འདེམས་ཀྱི་བྱ་དགའ་ཐོབ་ཀྱི་རེད། འདི་ལྟར། གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་ཚོས་མི་དམངས་ཀྱི་ངར་ཤུགས་འགོག་མི་ཐུབ་པ་མ་ཟད་ཁོ་ཚོ་ནམ་རྒྱུན་རང་གི་གོ་ས་སྲ་བརྟན་ཡོང་བར་དམིཊ་ནས་ངར་ཐལ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལམ་ཁར་འགྲན་བསྡུར་བྱེེད་ཀྱི་རེད།
༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་ཁྲོད་སྲིད་གཞུང་ནས་འཐུས་མི་ཚོའི་ཐེ་གཏོགས་སྔར་བྱུང་མ་མྱོང་བ་ཞིག་གི་ཚད་ལ་ཐོན་གི་རེད། དེར་བརྟེན། ལམ་ལུགས་འདིའི་ནང་བོད་དང་རྒྱ་ནག་བར་གྱི་ཛ་དྲག་རྩོད་རྙོག་གི་ལྕགས་སྒྲོག་གྱེན་ཕྱོགས་སུ་རྒྱ་བསྐྱེད་པར་གྲབས་ཡོད།
རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་རྗེས་སུ་ག་རེ་ཡིན།
དབུ་མའི་ལམ་ཐབས་ལམ་གྱིས་བོད་ནང་གི་ཁ་ཡོད་ལག་ཡོད་ཀྱི་གནད་དོན་མང་པོ་ཞིག་ལ་གསུངས་བཤད་གནང་གི་མི་འདུག གསར་བརྗེ་ནི་མི་དམངས་ལ་མཚོན་ན་གུང་གསེང་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན། གསར་བརྗེའི་དུས་སྐབས་སུ་མི་དམངས་ཚོས་སྤྲོ་སེམས་འཁོལ་བའི་ངང་ནས་སྲུང་གཙི་བྱ་ངེས་པ་རེད། ཡིན་ཡང་། ནམ་རྒྱུན་དཀའ་ངལ་དག་གསར་བརྗེ་ལ་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་རྗེས་འབྱུང་གི་ཡོད མཚམས་ཤིག་ལ་བོད་འདི་དངོས་གནས་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་དུ་འགྱུར་ན་ད་ནི་གནད་དོན་འདི་དག་ལ་སེམས་འཁུར་བྱེད་མཁན་ཡོད་ཀྱི་མ་རེད། ད་ལྟ། བོད་ཀྱིས་ལྟོས་ས་ལྟོས་འཇོག་གིས་ཚད་མཐོ་བའི་དེང་རབས་ཤིག་ལ་ལོངས་སྤྱོད་ཀྱི་ཡོད། ཡིན་ཡང་། འདི་པེ་ཅིན་ནས་ཐོབ་པའི་རོགས་དངུལ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་འཚོ་སྐྱོང་བྱ་བཞིན་ཡོད། སྤྱི་ལོ་༡༩༩༩ལོར་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ས་གནས་ཀྱི་གཞུང་ཁྲལ་དངུལ་འབབ་རྒྱ་སྒོར་ས་ཡ༤༥༧་༣༡ཡིན་པ་དང་དོན་དངོས་སུ་ཁྲལ་འབབ་རྒྱ་སྒོར་ཐེར་འབུམ་༥་༣ལས་བརྒལ་བ་འགྲོ་གྲོན་བཏང་ཡོད།༡༤ དེ་སྔ་དངུལ་འབོར་ལྡབ་བཅུ་ཡིས་འགྲོ་སོང་འདང་མེད་པ་པེ་ཅིན་གྱིས་རོགས་སྐྱོར་བྱས་ཡོད་པ་རེད། བོད་རང་བཙན་ལ་འགྱུར་བཅུག་པ་དང་རྒྱ་ནག་གིས་རོགས་དངུལ་དག་མཚམས་བཅད་པ་ཡིན་ན། བོད་ཀྱིས་རང་གི་དེང་རབས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱ་ཐུབ་ཀྱི་མེད། ཐ་ན། ནུབ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་ནས་རོགས་སྐྱོར་ཐོབ་ནའང་། ཕམ་ཉེས་འདི་གཏན་ནས་གུན་གསབ་གནང་ཐུབ་མི་སྲིད་པ་ཞིག་རེད། མི་ལ་ལ་ཞིག་གིས་དེང་རབས་ཅན་ལ་སྐྱོད་མ་ཐུབ་ནའང་བོད་འདི་འཚོ་ཐུབ་པ་གསུངས་སྲིད་ཀྱི་རེད། དེང་རབས་དང་ཡར་རྒྱས་གཉིས་ཀས་བོད་མི་མང་པོས་པེ་ཅིན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱ་བའི་ངེས་ཤེས་འདྲོངས་ཀྱི་མེད་སྲིད་ནའང་། ཁོ་ཚོ་སོ་སོའི་འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་གལ་གནད་ཆེན་པོ་སྒོ་ནས་ཕྱིར་བཤོལ་རྒྱག་པ་ལ་བལྟ་བའི་འདུན་པ་ཡོད་མཁན་མི་ག་ཚོད་ཡོད་པ་རེད།
་ གལ་ཏེ་བོད་ལ་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མས་འཆར་འགོད་བྱས་པའི་”ཆེས་མཐོ་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང”་གི་དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་པ་ཡིན་ན། “འཆིང་ཐག་ལས་གྲོལ་བའི་བོད་མི་བྲན་གཡོག་ཚོ”་དང་”བོད་མི་དམར་ཕྱོགས་པ་ཚོ་”དེ་བཞིན་དུ་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ནང་གི་ཧན་རྒྱ་མི་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་དག་གི་ཁེ་ཕན་དག་གང་འདྲ་བྱས་ཏེ་ཁག་ཐེག་བྱ་ཐུབ་ཀྱི་རེད།་ བོད་ནང་དུ་ད་ལྟའང་”བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་བའི་བྲན་གཡོག་པ་ཚོ་”ཟེར་བའི་མི་ཤིན་ཏུ་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་། སྤྱི་ལོ༡༩༥༩ལོའི་སྔོན་དུ་ཁོ་ཚོ་དེ་སྔ་ས་བདག་བྲན་གཡོག་ལམ་ལུཊ་ཀྱི་ས་རིམ་གྱི་ཞབས་མཐིལ་ན་ལྷག་ཡོད།་ དེ་སྔ་དམར་ཕྱོགས་ཚོགས་པ་འདིས་ཁོ་ཚོའི་ས་ཆ་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་སྟངས། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གོ་ས་བཅས་མཐོར་འདེཊ་གཏོང་བར་རོཊ་རམ་གཙོ་བོ་བྱས་པ་རེད། ཁོ་ཚོས་རང་གི་ས་ཆ་སྔོན་མའི་བདག་པོ་ཚོར་ཕྱིར་སྤྲོད་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད་དམ། ༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གིས་དུས་རྒྱུན་བོད་ནི་དེ་སྔོན་གྱི་ལམ་ལུཊ་རྙིང་པར་ཕྱིར་ལོག་རྒྱག་གིན་མིན་ཞེས་ནན་ནན་ཏན་ཏན་གསུངས་ཀྱི་ཡོད། ཡིན་ཡང་། ལམ་ལུཊ་གསར་བ་ག་རེ་ཡིན་མིན་གསལ་བོར་མ་བཟོས་བར་དུ་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་གི་བོད་ཀྱི་མངའ་འོག་ཏུ་”བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་བའི་བྲན་གཡོག”་ཚོའི་གནས་སྟངས་ནི་དོགས་གཞིར་འགྱུར་བ་ཞིག་ཡིན་།
་ ད་དུང་བོད་ནང་དུ་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས་ས་ཞིག་ཡོད་པ་ནི་རྒྱ་ནག་དམར་ཕྱོཊ་ཚོཊ་པའི་ཤུལ་ལུས་དངོས་པོ་སྐོར་ཡིན། རྒྱ་ནག་གི་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་འགའ་ཡི་དབང་བསྒྱུར་གྱིས་བོད་མི་ཤིན་ཏུ་མང་པོ་ཞིག་ཐོན་སྐྱེད་བྱས་ཡོད་ཅིང་། ཁོ་ཚོས་རྒྱ་ནག་དམར་ཕྱོཊ་ཚོཊ་པ་དང་ལྷན་དུ་གཅིག་གྱུར་གྱི་ཁེ་ཕན་དག་བགོ་རེས་བྱ་བཞིན་ཡོད། མི་འདི་ཚོ་ནང་དུ་དམར་ཕྱོཊ་ཚོཊ་པའི་གཞུང་ཞབས་པ་རྣམ་པ་དང་གཞུང་གིས་བདག་གཉེར་བྱས་པའི་སྡེབ་ཚོང་གི་ཚོང་གཉེར་པ་དག རྒན་གཡོལ་བྱས་པའི་ལས་བྱེད་པ་རྣམ་པ། དེ་བཞིན་དུ་ཁེ་དབང་ཅན་བཅས་འདུས་ཡོད། གལ་ཏེ་བོད་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ལ་འགྱུར་བ་དང་དམར་ཕྱོཊ་ཚོཊ་པས་བོད་སྤྱི་ཚོཊ་གློད་ན་མི་འདི་ཚོའི་འཚོ་བ་གང་འདྲར་འགྱུར་གྱི་རེད། ཁོ་ཚོའི་འཚོ་བ་ཁག་ཐེག་བྱ་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད་དམ། རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་གི་བོད་ཀྱིས་དམར་ཕྱོཊ་དུས་སྐབས་ནས་བསྐྱུར་བའི་རྒྱ་གཞུང་གིས་གཉེར་བའི་ཚོགས་པ་དག་ལ་ཇི་ལྟར་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཀྱི་ཡིན།་ བོད་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་དག་ནང་མང་ཤོས་འཚོ་སྡོད་བྱ་བའི་གཞུང་གི་དཔོན་པོ་དང་ལས་བྱེད་པ་ཁྱོན་བསྡོམས་༡༠༠༠༠༠བརྒལ་བ་ཡོད་པ་རྣམས་ལ་བོད་ཀྱིས་གང་འདྲ་བྱས་ཏེ་ཁོ་ཚོ་གཅིག་མཚུངས་བཟོ་གིན་ཡིན།
བོད་ལ་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་འཐོབ་རྗེས། ༸ཏཱ་ལའི་བླ་མས་ཧན་དང་ཁ་ཆེ། དེ་བཞིན་དུ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་དག་གི་མི་དམངས་དེ་སྔ་བོད་ནང་སྐྱེས་བ་མིན་པ་དག་བོད་ནས་འབྲལ་དགོས་པའི་དགོངས་འཆར་འདོན་གྱི་རེད། དེ་སྔ་བོད་ནང་སྐྱེས་པའི་བོད་རིཊ་མ་ཡིན་པ་རྣམས་བོད་ནང་གཏན་འཇཊ་སུ་སྡོད་དུ་འཇུག་གི་རེད། དེ་སྔ་བོད་ནང་སྐྱེས་ཤིང་དེ་རུ་གཏན་འཇཊ་སུ་སྡོད་ཆོག་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་མཁན་གྱི་གྲངས་འབོར་ཉུང་ཉུང་ཡིན་རྒྱུ་རེད། བོད་ནང་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་མང་པོར་བསྡད་ཅིང་ཁོ་ཚོའི་སྡོད་གནས་ཐོ་འགོད་བྱས་ཡོད་པའི་རྒྱ་མི་དེ་ཚོ་བྱིས་པ་སྐྱེས་རན་ཡོད་དུས་ནམ་རྒྱུན་ཕྱིར་རྒྱ་ནང་དུ་ལོག་གི་ཡོད། རྒྱུ་མཚན་ནི་ཁོ་ཚོས་ཧན་ཨ་མ་དང་བྱིས་ཕྲུག་དག་བོད་ཀྱི་མཐོ་ཚད་ལ་ལེཊ་པོ་འཚམས་ཀྱི་མེད་པར་ཡིད་ཆེས་བྱ་བཞིན་ཡོད། འདི་ལྟར། ཁོ་ཚོའི་བྱིས་པ་མང་ཆེ་ཤོས་བོད་ནང་སྐྱེས་ཡོད་པ་མ་རེད། དེ་སྔ་བོད་ཀྱི་ཕྱི་ལོག་ནས་སྐྱེས་པའི་མི་ཚང་མ་བོད་ནས་ཁ་བྲལ་དགོས་ཞེས་དགོས་འདུན་བཏོན་ན་དེ་གནས་ལུགས་དང་མཐུན་པ་ཞིག་རེད་དམ། དེ་ནི་ཁ་ཐོག་ལག་བཞག་འཇོག་ཐུབ་པ་ཞིག་རེད་དམ། བོད་ནང་གཏན་འཇགས་སྡོད་ཆོག་པར་ཐོབ་ཐང་ཡོད་མེད་དེ་དཀའ་ངལ་ཆེ་ཤོས་མ་རེད། གལ་ཆེ་ཤོས་ནི་བོད་ཀྱིས་མ་འོངས་བར་ཧན་མི་དམངས་རང་དབང་གིས་ཚུར་ཡོང་བར་ཆོག་མཆན་སྤྲོད་མིན་དེ་རེད། བོད་འདི་ཧོང་ཀོང་གཞན་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་གྱི་རེད་དམ། དེས་དམིགས་བསལ་གྱི་ལག་འཁྱེར་མེད་པར་ནང་དུ་འཛུལ་ཡོང་འཇུག་གི་མེད། རྒྱ་མི་ཚོ་དེ་སྔ་ལམ་ཁ་གང་རུང་ནས་ནང་ལ་འཛུལ་བར་དམ་བསྒྲཊ་བྱ་བཞིན་ཡོད་ཙང་། ཧོང་ཀོང་ལྟ་བུའི་ས་ཆ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ནང་སྲིད་ཇུས་ལག་ལེན་ལ་བསྟར་བར་ལས་སླ་བོ་ཡོད་པ་རེད། (ཡིན་ཡང་། འདིས་ད་དུང་འང་རྒྱ་ནང་གི་རྒྱ་མི་ཚོ་ཞེ་འཁོན་་ལངས་སུ་བཅུག་ཡོད། ཁོ་ཚོས་དེ་སྔའི་གོང་བུ་ཟླ་སྒྲིལ་ནི་གོང་བུ་ཟླ་སྒྲིལ་གཏན་ནས་མ་རེད་ཅེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད།)ཡིན་ཡང་། བོད་ཀྱི་ས་ཆས་རྒྱ་ནག་ས་ཁུལ་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་བཞི་ཆའི་གཅིག་ཟིན་གྱིས་ཡོད། ཧན་རྒྱ་མི་རྣམས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཐོག་ནས་གནས་འདིར་རང་དབང་གི་སྒོ་ནས་ཕར་འགྲོ་ཚུར་ཡོང་བྱ་ནུས་ཀྱི་ཡོད། ཡིན་ཡང་། “དབུ་མའི་ལམ་”ལྟར་ན། ཁོ་ཚོ་ནང་དུ་ཡོང་བར་དམིགས་བསལ་གྱི་ལག་འཁྱེར་ཞིག་དགོས་ཀྱི་ཡོད། འདི་ནི་གནས་ལུཊ་དང་མཐུན་པ་ཞིག་དང་ཁ་ཡོད་ལག་ཡོད་ཞིག་མིན་པ་འདྲ།
་ ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་མང་གཙོའི་མིག་དཔེ་།
བོད་དང་རྒྱ་ནག་ནང་གི་མངོན་སུམ་དུ་གནས་བའི་བྱ་དངོས་དག་ལ་ལྟོས་ན་ཚོགས་པ་གཉིས་ཀྱི་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་སྐོང་བར་འཆར་སྒྲིག་ལམ་ལུགས་གསར་བ་ཞིག་མི་དགོ་ཀ་མེད་བཟོ་གྱིན་ཡོད། འཆར་སྒྲིག་ལམ་ལུགས་གསར་བ་འདིས་རྒྱ་ནག་གི་བདག་དབང་དང་བོད་ལ་”ཆེས་མཐོ་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་”འགྲུབ་པར་གཉིས་ཀ་ཁག་ཐེག་འགན་ལེན་བྱ་དགོས། ངོས་ནས་བརྒྱུད་རིམ་ལྡན་ཞིང་གོ་རིམ་དུ་མ་ཅན་གྱི་འོས་བསྡུ་ལམ་ལུགས་ཤིག་བསམ་འཆར་འདོན་ཆོག འདི་ནི་མུ་འབྲེལ་འོས་འདེམས་ཤིག་གི་སྟེང་གཞིར་བཞག་སྟེ་གྲོང་གསེབ་རིམ་པ་ནས་འགོ་འཛུཊ་ཀྱི་ཡོད། བརྟན་ལྷིང་ལྡན་པའི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་གི་བོད་ཅིག་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་བའི་ཐོག་མའི་གོམ་སྟབས་ནི་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་འོས་འདེམས་ནས་འགོ་བརྩམ་དགོས་པ་རེད། ཐོག་མར་གྲོང་གསེབ་རེ་རེ་ནས་འགོ་ཁྲིད་ཅིག་འདེམས་དགོས། དེའི་རྗེས་གྲོང་གསེབ་རེ་རེ་ནས་འགོ་ཁྲིད་གཅིག་རེ་འདེམས་དགོས། དེའི་རྗེས་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་ཚོས་གྲོང་སྡེའི་ས་ཁུལ་གྱི་འགོ་ཁྲིད་འདེམས་དགོས། དེའི་འཕྲོར་གྲོང་སྡེའི་འགོ་ཁྲིད་ཚོ་ཚོགས་འདུ་ཚོགས་ཏེ་ཞིང་ཆེན་གྱི་འགོ་ཁྲིད་བཅས་འདེམས་དགོས། གྲོང་སྡེའི་འགོ་ཁྲིད་ནས་རིམ་བཞིན་ཞིང་ཆེན་དང་། ཞིང་ཆེན་ནས་ལྗོངས་ས་ཁུལ། འདི་ལྟར་བོད་ཀྱི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ག་ལེར་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་ཀི་རེད། བོད་པའི་ས་ཁུལ་ནང་གི་སྲིད་འཛིན་ས་ཁུལ་དང་གྲོང་ཁྱེར་ཡོངས་རྫོགས་ཀྱིས་ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་མང་གཙོ་ལམ་ནས་ཁོ་ཚོའི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ལྷན་ཁང་དག་འཛུགས་ཆོག སྲིད་འཛིན་ས་ཁུལ་དང་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་འགོ་ཁྲིད་དག་ལྷན་ཁང་དག་གིས་འདེམས་ཀྱི་ཡོད། ལྷན་ཁང་འདི་དག་གིས་བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་གྱི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ལྷན་ཁང་ཞིག་འཛུགས་ཆོག་ འདིའི་ནང་དུ་ཞིང་ཆེན་བཞི་ནང་གི་བོད་པའི་ས་ཁུལ་དག་འདུས་ཡོད། འདི་དག་གིས་བོད་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་གི་སྒོ་ནས་འཛིན་སྐྱོང་བྱ་ཐུབ།
མང་གཙོ་འདིའི་མ་དཔེ་ཡི་གཞི་རྩའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་རྨང་གཞི་ནི་གྲོང་གསེབ་རིམ་པའི་འོས་འདེམས་རེད། ཇི་ལྟ་ནའང་། འདི་དག་རྒྱ་ནག་ནང་སྔ་ས་ནས་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་འོས་འདེམས་བྱ་བ་དག་དང་མི་འདྲ། རྒྱ་ནག་གི་དེ་དག་མི་འབོར་༣༠༠༠ནས་༤༠༠༠བར་ཡོད་པའི་མི་མང་པོར་ལྷན་དུ་གྲོང་གསེབ་འཛིན་སྐྱོང་དག་བཙུཊ་ཡོད་པ་སྟེང་གཞིར་བཞག་ཡོད་པ་རེད། ངའི་མ་དཔེ་ནང་ཡོད་པའི་”རང་བྱུང་གི་གྲོང་གསེབ་ཚོ་”ནི་སྒྲིག་འཛུགས་ལྡན་པའི་གཞིས་ཆགས་དག་ཡིན། དེ་རུ་མི་འབོར་ཉུང་བ་ཡོད་སྟབས་གྲོང་གསེབ་པ་ཚོས་ཕན་ཚུན་ངོ་ཤེས་ཀྱི་ཡོད་ལ་ཁེ་ཕན་དང་དགོས་མཁོ་དག་ནང་ཁུལ་དུ་བགོ་བཤའ་རྒྱག་གིན་ཡོད། མ་དཔེ་འདི་བོད་ལ་ཡག་པོ་འཚམས་ཀྱི་ཡོད། རྒྱུ་མཚན་ནི་བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་སྔ་ས་ནས་ས་གནས་”ཚོ་དཔོན་”གྱི་འགོ་ཁྲིད་སྟེང་གཞིར་བཞག་ནས་ཡིན་རིང་བོར་ཞིག་ལ་འགོར་ཡོད་པས་ཡིན། མི་དེ་ནི་འབྲོག་ཕྱོགས་ས་ཁུལ་ནང་རུས་སྡེ་དག་གིས་བདམས་པའི་གཞི་རིམ་མང་ཚོགས་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་ཅིག་ཡིན།༡༥
་ བོད་ཀྱི་ཡངས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་བའི་ས་ཁམས་ཀྱི་ཆཊ་ཚུལ་དང་མི་འབོར་ཉུང་བའི་སྟུག་ཚད་ཀྱིས་སྐུལ་སློང་བྱ་རྒྱུ་དང་འོས་འདེམས་བྱེད་སྒོ་དག་སྤེལ་བ། ཤིན་ཏུ་རྒྱ་ཆེ་བའི་འོས་འདེམས་བཅས་ཡོང་བར་དཀའ་ངལ་མང་པོ་བཟོ་བཞིན་ཡོད། འདི་ནང་ཡོད་པ་རྣམས་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གིས་གྲོས་འཆར་བཏོན་པ་རེད། གལ་ཏེ་བོད་ཀྱི་ཆེ་མཐོ་དཔོན་རིགས་དག་དེ་སྔ་ཐད་ཀར་འོས་འདེམས་བྱས་་པ་ཡིན་ན།འོས་ཤོག་འཕེན་མཁན་ཚོར་བོད་ཀྱི་རྩ་དོན་དང་གྲོས་གཞིའི་འོས་མིའི་སྐོར་ལ་གནས་ཚུལ་རྟོགས་བྱེད་ཀྱི་བརྒྱུད་ལམ་ཡོད་མཁན་རིགས་ཉུང་ཉུང་ཞིག་ལས་མེད།་ རི་བོ་མཐོ་བོ་དག་བརྒལ་ཏེ་འོས་ཤོག་འཕེན་པར་ཡོང་བར་འདུན་པ་ཡོད་མཁན་ཡང་དེ་བཞིན་རེད།
ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་མང་གཙོའི་མ་དཔེ་ཡིས་འོས་འདེམས་དག་དོ་དམ་བྱ་སླ་བའ་ིས་ཁྱོན་ཞིག་ནང་བྱ་བཞིན་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ས་ཁུལ་དང་རྩ་◌ྭ་ཐང་གང་སར་འཐོར་ཏེ་སྡོད་པའི་ཞིང་པ་དང་འབྲོག་པ་ཚོས་འོས་ཤོག་འཕེན་དུ་འགྲུལ་བཞུད་བྱེད་མི་དགོས་སམ་ཡང་ན་དཀའ་རྙོག་ཆེ་བའི་འོས་ཤོག་འཕེན་མི་དགོས་པར་རང་རང་ས་གནས་སུ་གྲོང་པའི་འགོ་ཁྲིད་གཅིག་བདམས་ན་ཆོག འོས་ཤོག་དག་ངག་ཐོག་ནས་མཚོན་ཆོག་ལ་ཡང་ན་ལག་པ་ཡར་བཀྱགས་ཏེ་འདེམས་ཀྱང་འཐུས། འོས་འདེམས་བྱ་བར་སྦྱོང་བརྡར་དང་ཡིག་རྨོངས་སེལ་དགོས་པའི་འབྲེལ་བ་མེད། འོས་འདེམས་ཀྱི་ས་ཁྱོན་ནང་གི་ལས་དོན་དག་མཁྱེན་མཁན་ཞིང་པ་དང་འབྲོག་པ་ཁོ་ཚོ་རང་ཉིད་ལས་ལྷག་པའི་བློ་གྲོས་ཅན་མེད། ཐ་ན་བརྙན་འཕྲིན་དང་ཚགས་པར་མ་སྤྱད་པར་འོས་མི་ཚོས་འོས་ཤོག་འཕེན་མཁན་ཚོར་འབྲེལ་བ་ཡོངས་སུ་འཆའ་ཐུབ། འོས་མི་ཚོ་དང་ལྷན་དུ་ཁོ་ཚོའི་མི་སྒེར་གྱི་ཉམས་མྱོང་ལ་གཞིཊ་ན་འོས་ཤོག་འཕེན་མཁན་ཚོ་སྐད་ཆ་སྟོང་པའམ་མགོ་སྐོར་བསླུ་བྲིད་འོག་མི་འཚུད། ཁོ་ཚོས་མི་རེ་རེའི་སྐོར་ཞིབ་ཕྲ་ཤེས་ཀྱི་ཡོད་ལ་སུས་ཞིག་ལ་འོས་ཤོག་འཕེན་དགོས་པ་ཤེས་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་འོས་འདེམས་དུས་ཡུན་ག་ཚོད་རིང་བོར་ལེཊ་འགྲུབ་བྱུང་་བ་ཡིན་ན། དེའི་གོང་གི་རིམ་པ་གཞན་དག་གི་འོས་འདེམས་ཚང་མ་རིམ་བཞིན་གྱིས་ཡོང་ངེས་ཡིན།
རང་བཙན་སྔོན་འགོག་བྱ་བ།
ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་མང་གཙོའི་མ་དཔེ་འདིས་མང་གཙོ་ཡི་གཞི་རྩའི་ཁྱད་ཆོས་དག་གི་སྟེང་ནས་བོད་ལ་ཆེས་མཐོ་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ལེན་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་ལ། དེ་བཞིན་དུ་བོད་འདི་རང་བཙན་གྱི་ལམ་ཁ་སྟེང་ཧོལ་རྒྱུགས་བྱ་རུ་མི་འཇུག་པ་ཡིན། ༸ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་མ་འོངས་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞིའི་འཆར་འགོད་ནང་ཕན་ཚུན་ལྟོས་རས་ཀྱི་ལྕགས་སྒྲོག་ཅིག་ཡོད། འདིའི་ནང་དུ་འགོ་ཁྲིད་ཚོས་བརྒྱུད་ལམ་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཏེ་འོས་ཤོག་བླུགས་མཁན་ཚོར་ཤུགས་རྐྱེན་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད། སྲིད་གཞུང་འདིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རང་བཙན་རྩོད་པར་”ཁྲོམ་རྭའི་ཤུགས་རྐྱེན་”གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཞིག་སློང་གི་ཡོད། འདི་ལྟ་བུའི་མང་གཙོའི་རྣམ་པ་དང་ལྷན་དུ་དྲང་པོ་དྲང་བཞག་གི་ཐད་ཀར་འཐུས་མི་ཡིས་གནས་སྟངས་ཇེ་སྡུག་ཏུ་གཏོང་བ་ཙམ་ལས་མེད། རྒྱུ་མཚན་ནི་ཆབ་སྲིད་པ་ཚོས་མི་དམངས་ཀྱི་ཀུན་སློང་ལ་རྒྱུད་སྐུལ་བྱས་ཏེ་འོས་ཤོག་འཐོབ་པར་སྒུག་ཡོད། ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་མང་གཙོའི་མ་དཔེ་ཡིས་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་ཚོ་དང་མི་དམངས་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་སྐྱོ་རུ་གཏོང་གི་ཡོད་ཅིང་། འགོ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་གནས་འདི་རྒྱུ་མཚན་དང་མི་མཐུན་པའི་མི་དམངས་ཀྱི་སེམས་ཚོར་དྲག་པོས་འབྲེལ་མཐད་གཅོད་ཀྱི་ཡོད། གལ་ཏེ་བོད་ཀྱིས་ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་མང་གཙོའི་མ་དཔེ་དང་ལེན་བྱས་ན་མངའ་སྡེའི་འགོ་གཙོ་དག་འདུས་པའི་བོད་ནང་གི་ལྷན་ཁང་གིས་རང་བཙན་གྱི་གནོད་སྐྱོན་དག་ཡོངས་སུ་རྟོགས་ནས་མི་དམངས་ཀྱི་འདོད་པ་ལ་མ་ལྟོས་པར་བོད་མི་དམངས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་ཡག་པོ་དེ་ཆེད་དུ་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་ངེས་ཡིན།
སྣ་མང་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་འཛུགས་སྐྲུན།
ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་མང་གཙོའི་མིག་དཔེ་འདིས་བོད་ནང་གི་རིགས་མི་འདྲ་བའི་སྡེ་ཚན་དག་ཀྱང་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་ཐུབ། ལྷག་པར་དུ་གྲངས་ཉུང་མི་རིཊ་མང་པོ་ཆབས་ཅིག་འཚོ་སྡོད་བྱ་བཞིན་ཡོད་ཀྱང་ཁོ་ཚོ་སོ་སོའི་ཚོགས་སྡེ་ཆུང་ཆུང་དག་ནང་གཅིག་ཏུ་སྡུད་ནས་སྡོད་ཡོད་པ་རྣམས་བརྟན་པོ་བཟོ་ཐུབ། ཐོག་དང་པོར། རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་འདི་ས་ཁུལ་ཆུང་ཆུང་དག་ན་གནས་པའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་དག་ལ་ལག་ལེན་བསྟར་ཆོག ས་ཁུལ་དེར་གནས་པའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་དག་གི་འཚོ་བའི་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་དང་རིག་གཞུང་ལ་སྡེ་ཚན་གཞན་པ་ཚོས་གལ་ཆུང་དུ་མི་གཏོང་བར་འདིས་ཁག་ཐེག་བྱ་ནུས། ཚད་མཐོ་སར་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་འདྲ་མིན་ནས་བདམས་པའི་འགོ་ཁྲིད་ཚོས་མཉམ་འབྲེལ་འཛིན་སྐྱོང་ལྷན་ཁང་ཞིག་བཙུགས་ཏེ་སྣ་མང་འདུས་པའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་དག་ལ་གཅིག་གྱུར་གྱི་འཆམ་མཐུན་ཞིག་འགྲུབ་པར་འབད་བརྩོན་བྱ་ཆོག
དེར་མ་ཟད། ཆེས་མཐོ་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་འཐོབ་པའི་བོད་གཞུང་གིས་ཐོག་དང་པོར་རྩོད་ལེན་བྱ་དགོས་ས་ནི་དམར་ཕྱོཊ་ཚོཊ་པ་དང་རྒྱ་གཞུང་གི་ལས་བྱེད་པ། རྒན་གཡོལ་བྱས་པའི་ལས་བྱེད་པ། རྒྱ་གཞུང་གིས་གཉེར་བའི་ཚོང་ལས་སྒྲིག་འཛུགས་དག་གི་ལས་བྱེད་པ།དམར་ཕྱོགས་གཞུང་དུས་སྐབས་སུ་དབུས་ནོར་སྲིད་སྡེ་ཚན་གྱིས་རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོབ་པའི་ཁེ་ཕན་སྡེ་ཚན་དག་ལ་གང་འདྲ་བྱས་ཏེ་ཐག་གཅོད་བྱ་དགོས་མིན་ཐད་ཡིན། ནུབ་ཕྱོགས་མང་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ནང་སྡེ་ཚན་ཁྱད་པར་ཅན་གཉིས་ཕན་ཚུན་འགྲན་བསྡུར་བྱ་དུས། ཕམ་ཉེས་ཤོར་བའི་སྡེ་ཚན་གྱི་སྲིད་གཞུང་འོས་བསྡུའི་ཐོབ་དབང་ནམ་རྒྱུན་ཤོར་གྱི་ཡོད། ཡིན་ཡང་། ཡར་ཐོན་མང་གཙོའི་མ་དཔེ་ཡིས་གྲོང་གསེབ་རིམ་པའི་སྡེ་ཚན་དག་གི་འོས་མི་ཁག་ཐེག་བྱ་བཞིན་ཡོད་སྟབས། ཚོགས་པ་གཅིག་ལའང་ཚོགས་པ་གཞན་ལས་རྒྱལ་བའི་ཁེ་ཕན་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་མེད། སྡེ་ཚན་འདྲ་མིན་དག་ཞིབ་མཐུན་མཉམ་གནས་ངང་འཚོ་ཐུབ་པ་འདི་ལྟར་ཁག་ཐེག་བྱ་བཞིན་ཡོད། སྡེ་ཚན་རེ་རེ་ལ་རང་རང་གི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ཡོད་ཙང་། འདིས་ཁོ་ཚོའི་གྲུབ་ཆ་དང་སྲོལ་ལུགས་དག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ངེས། རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་འདྲ་མིན་དག་ཚད་མཐོ་ཡར་ཐོན་མང་གཙོ་རིང་ལུཊ་ཤིག་གི་ཐོག་ནས་ཕན་ཚུན་འདྲ་མཉམ་དང་བསམ་ཚུལ་བརྗེ་ལེན་བྱ་ཆོག བཟོ་བཀོད་འདིས་རིགས་རྒྱུད་མི་འདྲ་བའི་རིགས་རྒྱུད་མི་འདྲ་བའི་སྡེ་ཚན་དག་གི་ཁྲོད་དུ་ཞི་བདེ་མཉམ་གནས་དང་ཕྱར་བ་གྲུ་འདེགས་གོང་སྤེལ་གཏོང་གི་ཡོད། འགྲན་རྒོལ་རང་བཞིན་ཇེ་ཞན་དུ་གཏོང་བའི་འཕོ་འགྱུར་གྱི་དུས་སྐབས་ནས་བཟུང་གོང་བུ་གཅིག་གྱུར་འགོ་འཛུགས་ཀྱི་ཡོད།
་ དབང་སྒྱུར་ཁྲོད་ཆོས་ལུཊ་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན།
བོད་ལ་ལོ་ངོ་བརྒྱ་ཕྲག་འགའ་ཡི་རང་གི་ཆོས་ལུཊ་མི་སྣའི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུཊ་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ཞིག་ཡོད་པ་རེད། བཙན་བྱོལ་ནང་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་བ་མཆོག་ཐ་ན་དུས་ད་ལྟ་འང་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་དུ་བཞུཊ་ཡོད། བོད་ནང་ཆོས་ལུཊ་ཀྱིས་སྲིད་ཕྱོགས་ཀྱི་ལས་དོན་དག་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད་སྟབས། མང་པོ་ཞིག་གིས་མང་གཙོའི་རྣམ་པ་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ནའང་དེའི་གོ་དོན་ནི་དབང་སྒྱུར་ནི་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་ཕྱག་ཏུ་འབུལ་གྱི་རེད་ཞེས་བསམ་གྱི་ཡོད་པ་རེད། ཁྲིམས་ལུཊ་ཀྱིས་ཆོས་ལུཊ་ཀྱིས་ཆབ་སྲིད་དབང་བསྒྱུར་བར་བཀག་འགོག་བྱ་བཞིན་ཡོད་པ་དང་དགེ་འདུན་པ་ཚོ་འོས་འདེམས་ནང་ཞུཊ་སུ་འཇུག་རྒྱུ་མེད་ནའང་(༸ཏཱ་ལའི་བླ་མས་ཁས་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད)མི་མང་པོས་ད་དུང་༸ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་བཀོད་འདོམས་ལྟར་འོས་ཤོག་འཕེན་ངེས་པ་སྐྱོན་བརྗོད་མཁས་པ་ཚོ་དྭོགས་པ་སྐྱེས་ཀྱི་ཡོད། ཁྲིམས་ལུཊ་ཀྱིས་མི་དམངས་ཀྱི་བསམ་བློ་དབང་བསྒྱུར་བྱ་མི་ཐུབ། གལ་ཏེ་ཆོས་ལུཊ་ཀྱིས་མི་དམངས་ཀྱི་བློ་དབང་བསྒྱུར་བ་ཡིན་པ་ཡིན་ན། དེའི་རྗེས། ཆོས་ལུཊ་ནི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར་སྟོབས་ཤུཊ་སུ་འགྱུར་བར་ཟློག་ཐབས་མེད་པ་ཞིག་རེད།
་ དེར་བརྟེན། ཆོས་ལུཊ་ཀྱིས་ཆབ་སྲིད་དབང་བསྒྱུར་བར་སྔོན་འགོག་བྱ་ཞོར་དུ་ང་ཚོས་བོད་ནང་རིག་གཞུང་གི་ཆོས་ལུཊ་ཀྱི་འགན་དཀྲི་བྱེད་སྒོ་དག་ཇི་ལྟར་མི་ཉམས་རྒྱུད་འཛིན་བྱ་དགོས་པ་རེད། འདི་ནི་ཡར་ཐོན་མང་གཙོའི་མ་དཔེ་ཡི་སྟོབས་ཤུཊ་གཞན་པ་དེ་ཡིན། མི་དམངས་ཀྱི་འོས་འདེམས་གཞི་རིམ་ནས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་སྟབས། ཆོས་ལུཊ་ནི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལག་ཆ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བར་ཡོང་བཟོ་མེད་པ་ཞིག་རེད། དེས་སྤྱིར་བཏང་གི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་གཞི་རྟེན་ཞིག་གི་ཚུལ་དུ་ཞབས་འདེཊ་ཞུ་གི་རེད།གལ་ཏེ་མི་དམངས་ལ་དེ་སྔ་ནུབ་ཕྱོཊ་མང་གཙོ་ཡི་དཔེ་མཚོན་ལྟར་ཆེས་མཐོ་དབུ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་གནས་ཐད་ཀར་འདེམས་སུ་བཅུག་ན་སངས་རྒྱས་སྐུ་དངོས་ཀྱིས་འོས་བསྡུ་དག་གལ་གནད་ཆེན་པོའི་སྒོ་ནས་ཁ་ལོ་སྒྱུར་ཐུབ་ཀྱི་རེད། ཡིན་ཡང་། བོད་ཀྱི་མི་འབོར་གྱི་ཐུན་མིན་ཁྱད་ཆོས་དག་དང་ཡར་ཐོན་མང་གཙོའི་མ་དཔེ་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས་འདི་ལྟར་བཟོ་བའི་ངེས་པ་ཆེས་ཆེར་མེད་པ་རེད། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་མི་འབོར་རོབ་རྩིས་བྱས་ན་བརྒྱ་ཆ་༤༠ནི་འབྲོག་ཕྱོཊ་ས་ཁུལ་རེད་ལ། ཞིང་པ་དང་འབྲོག་པ་ཚོས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་བཅའ་སྡོད་མི་འབོར་ས་ཡ་༢་༧ཡི་བརྒྱ་ཆ༨༠གྲུབ་འདུག མི་འབོར་འདི་འདྲ་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཞིག་གྲོང་གསེབ་དག་ན་ཡོད་ལ་ཁོ་ཚོ་ནམ་རྒྱུན་ཁེར་རྐྱང་དུ་ལོཊ་སུ་སྡོད་ཡོད་པའི་གནས་སྟངས་དག་གི་འོག་ས་གནས་འོས་འདེམས་དག་གྲོང་གསེབ་རིམ་པའི་གནད་དོན་དག་ལ་སྦྲེལ་ཏེ་སྐབས་སྐབས་སུ་འདི་དག་ཆོས་ལུཊ་ལྟ་བུ་དག་གི་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་འོག་གཞི་རྒྱ་ཆུང་བའི་གདམ་ཀ་དག་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་གྱི་རེད། འདི་ནི་ཆག་འཇིག་གི་ཉེན་ཁ་ན་ཡོད།
་ ཞི་འཇམ་གྱི་འགྱུར་འགྲོས་ཤིག
བརྒྱུད་རིམ་ལྡན་ཞིང་གོ་རིམ་སྣ་མང་ལྡན་པའི་འོས་བསྡུ་ལམ་ལུཊ་འདིའི་རྣམ་པ་ཆེས་གལ་ཆེ་ཤོས་ནི་འདིས་ཞི་བའི་ངང་དབང་ཆ་གཅིག་སྡུད་ལམ་ལུཊ་འོག་ནས་གོང་ལ་འཕོ་འགྱུར་གཏོང་བ་འདི་ཡིན། འདིས་ཐོག་མ་ནས་དབང་ཆ་གཅིག་སྡུད་ལམ་ལུཊ་ཀྱི་ཆེས་མཐོ་དབང་འཛིན་པ་ལ་ཐད་ཀར་ཁ་གཏད་གཅོག་མི་དགོས། འདི་ལྟར་དབང་ཆ་གཅིག་སྡུད་རིང་ལུཊ་པ་ཚོས་དེ་ལ་དྲག་པོའི་སྒོ་ནས་ངོ་རྒོལ་བྱེད་ཤས་ཆུང་བ་ཡོད་པ་རེད། གལ་ཏེ་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ཆེད་དུ་གོང་ནས་འོག་་ལ་ལས་འགུལ་དག་སྤེལ་བ་ཡིན་ན།་དེ་ཐོག་མ་ནས་དབང་ཆ་གཅིག་སྡུད་རིང་ལུཊ་པ་ཚོར་འཁྲུག་འཛིངས་ཤོར་གི་རེད། གང་ལེཊ་ཞེ་ན། དེ་ནི་ཕྱོཊ་ཁག་གཅིག་གིས་ངེས་པར་དུ་གཞན་དེ་རྩ་བརླག་གཏོང་དགོས་པའི་དུས་རིམ་ཡིན་པས་རེད། བརྒྱུད་རིམ་ལྡན་ཞིང་གོ་རིམ་སྣ་མང་ཅན་གྱི་འོས་བསྡུ་ལམ་ལུཊ་འདི་ནང་མཐའ་མའི་དུས་རིམ་ལ་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཡོངས་རྫོཊ་ནས་ཕེབས་པའི་འགོ་གཙོ་དག་ལྷན་དུ་འཛོམས་ཏེ་ཆེ་མཐོ་དབུ་ཁྲིད་འདེམས་དགོས། ལམ་ལུཊ་འདི་ནི་བོད་ནང་གི་དབང་ཆ་གཅིག་སྡུད་ལམ་ལུཊ་ཀྱི་བརྗེ་ཚབ་ཡིན། སྐབས་དེར། ད་ལྟའི་སྲིད་འཛིན་ལམ་ལུཊ་འདིར་ད་ནི་ལམ་ལུཊ་གསར་བ་འདི་ལ་དྲག་གནོན་བྱེད་པའི་ཀུན་སློང་དང་སྟོབས་ཤུཊ་ཡོད་པ་མ་རེད་བསམ། བོད་ཀྱི་ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་འདི་ལྟར་འཚེ་བ་མེད་པར་ཡོངས་སུ་ལེཊ་འགྲུབ་བྱ་ཐུབ།
རྒྱ་གཞུང་ནས་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་གི་ཆོག་མཆན་ཐད་ཀར་ཐོབ་པར་པེ་ཅིན་ནས་ཚིག་ཉུང་ཤས་ཤིག་དགོས་པ་དྭོགས་པ་མེད་པ་ཞིག་རེད། དེ་ནི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ལ་འགྲོ་བའི་ལམ་ཁ་ཆེས་སླ་ཤོས་དེ་རེད། པེ་ཅིན་གྱིས་ནམ་ཞིག་ལ་སྐད་ཆ་འདི་ཚོ་བརྗོད་ཀྱི་རེད། གལ་ཏེ་ཁོས་གཏན་ནས་མི་སྨྲ་བའི་རྟུལ་ཞུགས་བཟུང་ན། སྐབས་དེར་ང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་བོད་ཡུལ་ད་ནི་བོད་ཡུལ་མིན་པ་དང་བོད་མི་ཚོ་ད་ནི་བོད་མི་ཚོ་མ་ཡིན་པའི་བར་དུ་སྒུག་དགོས་པ་རེད་དམ། རང་གི་ལས་དབང་མི་གཞན་གྱི་ལག་ནང་ཡོད་སྐབས་འདི་འདྲའི་ངང་སྒུག་བྱ་བའི་རིགས་ལ་རེ་བ་ཆུང་ཆུང་ལས་ལྷགས་ཡོད་པ་མ་རེད། བརྒྱུད་རིམ་ལྡན་ཞིང་གོ་རིམ་སྣ་མང་ཅན་གྱི་ལམ་ལུཊ་འདི་ནི་ལས་སླ་བོ་མིན་ནའང་། བོད་པ་ཚོའི་ལས་དབང་ཉུང་མཐའ་ཡང་ཁོ་ཚོ་སོ་སོའི་ལག་ནང་དུ་ཡོད་པ་རེད།
ཡར་ཐོན་མང་གཙོའི་མཐའ་མའི་ཁྱད་ཆོས་ནི་དེར་པེ་ཅིན་གྱིས་མོས་མཐུན་མེད་ཀྱང་མུ་མཐུད་མདུན་སྐྱོད་བྱ་ཐུབ་པ་དེ་ཡིན། ལམ་ཁ་འདི་ལས་སླ་བོ་མིན། ཐ་ན་དེར་འགོག་རྒོལ་འཕྲད་སྲིད་ཀྱི་རེད་ལ་པེ་ཅིན་ནས་མནར་གཅོད་ཀྱང་གཏོང་སྲིད་པ་རེད། ཇི་ལྟ་ནའང་། ཡར་ཐོན་མང་གཙོ་ལམ་ལུཊ་འདི་ལས་སླ་བོར་གཏོར་བཤིག་གཏོང་མི་ཐུབ། གལ་ཏེ་དབང་འཛིན་པ་ཚོས་གྲོང་སྡེའི་འགོ་ཁྲིད་བཙོན་ཁང་ལ་བཅུག་པ་ཡིན་ན། དེའི་ཚབ་ཏུ་གཅིག་འདེམས་རྒྱུ་ནི་ལས་སླ་བོ་ཞིག་རེད། ས་གནས་འོས་འདེམས་ཀྱི་གཞི་རྒྱ་ཆུང་ཞིང་ནང་ལུཊ་ཀྱིས་སྟབས་བདེའི་རང་བཞིན་གྱིས་ལམ་སེང་ས་མིག་སྟོང་པ་དེར་འགེངས་ཆོག་པར་བཟོ་ནུས་པ་རེད། གལ་ཏེ་དབང་འཛིན་པ་ཚོས་ཁོ་ཚོའི་རང་གི་འགོ་ཁྲིད་བསྐོ་བཞག་བྱས་པ་ཡིན་ན། གྲོང་གསེབ་དག་གི་འགོ་ཁྲིད་ཚོས་ཁོ་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་བདམས་པའི་འགོ་ཁྲིད་མ་གཏོཊ་དེར་ངེས་འཛིན་བྱ་མི་སྲིད། དབང་འཛིན་པ་ཚོས་བདམས་པའི་གྲོང་སྡེའི་ས་ཁུལ་གྱི་འགོ་ཁྲིད་ཀྱིས་ལས་ཁུངས་དང་དེའི་ས་ཁུལ་གྱི་ཐམ་ག་སྤྱོད་སྲིད་ཀྱང་། གལ་ཏེ་སྡེ་བའི་འགོ་ཁྲིད་ཚོས་ཁོང་ལ་བཀའ་བརྩི་དང་ལེན་མ་བྱས་པ་ཡིན་ན། ཁོང་ནི་མིང་སྟོང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས་གཞན་མིན། གལ་ཏེ་དབང་འཛིན་པ་ཚོས་ཐེངས་གཉིས་པར་བདམས་པའི་འགོ་ཁྲིད་འཛིན་བཟུང་བྱས་པ་ཡིན་ན། དེའི་རྗེས་སྡེ་བའི་འགོ་དཔོན་ཚོས་འཚེ་མེད་ཞི་བའི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ་མུ་མཐུད་དུ་རྫོཊ་མཐའ་མེད་པའི་འོས་འདེམས་བརྒྱུད་”བཙོན་པ་ཚོའི་ཁ་སྐོང་”བྱ་བའི་འདུན་པ་ཡོད་པ་ཙམ་གྱིས་ཆོག འདི་ལྟར་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ནི་བོད་པ་ཚོའི་སྙིང་སྟོབས་དང་བཟོད་བསྲན་ལ་རག་ལས་ཡོད། ཁོ་ཚོར་བརྒྱུད་རིམ་འདིའི་ཁྲོད་དུ་སྡོད་པའི་འདུན་པ་ཇི་ཙམ་རིང་བོར་ཡོད་ན་དེས་དེ་ཙམ་གྱིས་རྒྱུན་འཁྱོངས་མཐར་སྐྱེལ་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་རེད།ཐོག་མར་འགོ་འཛུགས་སྐབས་དཀའ་ཚེཊ་ཆེན་པོ་ཡོད་སྲིད། ཡིན་ཡང་རྩོད་ལེན་འདི་དག་རིམ་བཞིན་རྣམ་པར་རྒྱལ་ཐུབ་ཞིང་། མཐར་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་གི་བོད་ཞིག་འགོག་རྒོལ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་དང་ལྷན་དུ་མངོན་འགྱུར་ཡོང་སྲིད།
་ ཞོར་འཕྲོས།
རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོཊ་ཀྱིས་གནོན་ཤུཊ་ཇི་ཙམ་མང་པོ་ཞིག་སྤྲད་ནའང་། ཕྱི་རོལ་དབང་ཤུཊ་དག་གིས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱ་མི་ཐུབ། བོད་ཀྱི་གནད་དོན་སེལ་བར་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་ཡོད་མེད་ཀྱི་ཚད་གཞི་དེ་རྒྱ་གཞུང་གིས་ཕྱི་གླིང་འཁྲབ་སྟོན་པ་དང་ཆབ་སྲིད་པ་ཚོའི་བསམ་ཚུལ་ཁ་ལོ་སྒྱུར་བར་ལེཊ་འགྲུབ་ཀྱི་འབད་བརྩོན་་བྱས་པས་འཇལ་བ་མིན་པར།་ ཁོ་ཚོའི་བྱ་སྤྱོད་དག་གིས་རྒྱ་ནག་ནང་ཡར་རྒྱས་ཇི་ཙམ་བཏང་ཐུབ་ཡོད་མེད་ལ་གཞིར་བཞག་ནས་འཇལ་དགོས། དཔྱད་གཞི་འདིའི་སྟེང་ནས་བལྟས་ན། ང་ཚོས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་དང་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གཉིས་ཀ་རྒྱལ་ཁ་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན་པ་བརྗོད་མི་ཐུབ།
རྒྱ་ནག་ཐོག་ལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོཊ་ཀྱི་གནོན་ཤུགས་འདིས་ཕན་ནུས་ཐོན་གྱི་མེད་པ་གསལ་བོ་རེད། རྒྱུན་དུ་དེས་ལྡོག་ཕྱོཊ་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་སྤྲད་ཡོད། རྒྱ་ནག་ནི་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་ཞིག་ཏུ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པས་ཕྱི་གླིང་གི་གནོན་ཤུགས་ཀྱིས་ལས་སླ་བོར་ཁོ་མོར་ཁ་ལོ་སྒྱུར་མི་ཐུབ། དཔེར་ན། སྤྱི་ལོ་༡༩༨༩ལོའི་གནམ་སྡེ་སྒོ་མོ་ཆེ་དོན་རྐྱེན་རྗེས་སུ་འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཡོངས་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་ཉེས་ཆད་མང་པོ་བཏང་བ་རེད། ཡིན་ཡང་། དེས་རྒྱ་ནག་གི་བྱ་སྤྱོད་ཅུང་ཙམ་མ་གཏོགས་སྒྱུར་བཅོས་བཏང་ཐུབ་ཡོད་པ་མ་རེད། རྒྱ་ནག་གི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོ་ཚོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་འཚོ་གནས་ཉམས་ཉེས་ལ་མ་ལྟོས་པར་བོད་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱ་མཁན་གྱི་འདུན་པ་ཡོད་མཁན་རྒྱལ་ཁབ་ཉུང་ཉུང་ཡིན་ངེས་པ་རྒྱ་ནག་གི་ཤེས་ཀྱི་ཡོད།
་ ཡིན་ཡང་། ༸ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་གི་རྒྱལ་ཁ་ལ་དོན་སྙིང་མེད་པ་མིན། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོཊ་རིམ་པའི་ངེས་གཏན་གྱི་གནོན་ཤུགས་ཤིག་མེད་ན། རྒྱ་ནག་གིས་འགྱུར་བ་གཏོང་དགོས་པར་ཡིད་ཆེས་གཏན་ནས་སྐྱེས་མི་སྲིད། བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་དག་ལ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཁེ་ཕན་མང་པོ་འཐོབ་བཞིན་པ་འདི་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གི་འབད་བརྩོན་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་གནོན་ཤུགས་གཞན་དག་གི་འབྲས་བུ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས་སླ་བོར་མཐོང་ཐུབ། ཕྱི་ལོག་བོད་པ་འཐབ་རྩོད་པ་ཚོའི་ཕམ་ཁ་གཙོ་ཆེ་ཤོས་ནི་པེ་ཅིན་གྱི་ཐག་གཅོད་ལན་མཁན་ཚོ་གཅིག་པུར་ཤུཊ་རྐྱེན་སྤྲོད་པར་འབད་བརྩོན་བྱ་བཞིན་པའི་མིག་རྒྱང་སྒྲིལ་ས་ཧ་ཅང་གུ་དོག་དྲག་པ་འདི་རེད།་ ཚབ་ཏུ་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་ནི་དབུས་གཞུང་གི་མི་སྣ་ཁ་ཤས་ལས་གྲུབ་པ་མ་ཡིན་པར། དེའི་རིགས་རྒྱུད་འདྲ་མིན་དང་ཁེ་ཕན་སྡེ་ཚན་དག་གིས་གྲུབ་ཡོད་པ་དང་། ཁོ་ཚོ་མང་པོ་ཞིག་པེ་ཅིན་གྱི་སྲིད་ཇུས་དག་ལ་འདོད་པ་ཚིམས་ཀྱི་མེད་པ་ངེས་འཛིན་བྱས་ཏེ་རང་གི་གཟིགས་སྟངས་རྒྱ་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས། བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཐད་ཧན་མི་དམངས་ཀྱིས་དབང་འཛིན་ལས་ཁུངས་ཚོའི་དྲིལ་བསྒྲཊ་ལ་ངོ་རྒོལ་མེད་པར་རྒྱ་གཞུང་དང་ཆབས་ཅིག་ལངས་ཡོད། འདིས་ཉུང་མཐར་གལ་གནད་གཅིག་མཚོན་འདུག་་པ་ནི་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གིས་ད་རག་བར་དུ་ཕྱག་ལས་གནང་སྐབས་རྒྱ་མི་དཀྱུས་མ་ཚོ་དང་སྲིད་འཛིན་ལམ་ལུཊ་ཀྱི་གཞུང་བར་གཟབ་ནན་གྱིས་ཁག་ཁག་སོ་སོར་བཀར་མེད་པ་དེ་རེད།་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གིས་མི་རིགས་ཤིག་གི་ལྟ་སྟངས་ཐོག་ནས་བོད་པ་ཚོས་མནར་གཅོད་མྱོང་བཞིན་པ་གསལ་སྟོན་བྱས་ཏེ་རྒྱ་ནག་ཡོངས་གོང་བུ་གཅིག་ཏུ་ལྟ་ཞོར་རྒྱ་ནག་ལ་ཉེས་འཛུཊ་བྱ་བ་དང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དག་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདག་དབང་ལས་གལ་ཆེ་བ་མང་བ་ཡོད་པའི་ལྟ་བ་ཡི་ཐོག་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ཐེ་གཏོཊ་བྱ་བའི་དགོས་འདུན་བཏོན་ན་རང་ཉིད་ལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོབ་ཡོད་སྲིད། འོན་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་ནང་ཐབས་ཇུས་འདི་དག་གིས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཐོག་ཧན་མི་དམངས་སྔོན་ལས་ལྷག་པར་རྒྱ་གཞུང་དང་མཐུན་སྒྲིལ་བྱ་བར་སྐུལ་འདེད་གཅིག་པུ་གཏོང་གི་ཡོད་དོ།།

A True “Middle-Way” Solution to Tibetan Unrest
Wang Lixiong

As a teenager, I was sent to the countryside of northeastern China to be “reeducated.” One day I drove the carriage to the commune to get food aid. In the Food Control Office, I found a bound collection of the newspaper News Digest (cankaoxiaoxi) and immediately grabbed a copy to read. In those days this was the only newspaper that had news from overseas. Though its news was still ideological, it was at least different from the standard party newspapers of the day. Among the news was an interview with the Dalai Lama by a foreign reporter. I have forgotten the specific content of the article, but an image remains in my head － a young and lanky Dalai Lama in his lonely exile, heatedly criticizing China to his visitor. I had heard of him before, but in the communist party literature, the word “Dalai” was just a synonym for the dark days of Tibet. The reason I remember this article was not due to any grandiose concept like the Tibet issue, but a rather trivial detail. As I was reading the article, an employee at the Food Control Office snatched the newspaper out of my hands claiming, self-importantly, that it was an “inside publication,” permitted only for those “ranked highly enough.” Neither he nor I could have guessed that one day that callow boy with rope belted around the waist and a whip gripped in hand, who was not “ranked highly enough,” would meet face to face with the Dalai Lama himself.

In the time that has passed since that day, Tibet has become interwoven with my destiny. When I first came to Tibet in the 1980s I was instantly drawn to the region, and have since visited over 20 times and stayed there nearly three years. It was there that I met my wife, Woeser, who is a Tibetan. Married into the Tibetan issue, I found I could not remove myself from the debate over the region’s future. I have devoted much of my subsequent life to researching and studying the topic, meeting with the Dalai Lama several times to discuss the problems and potential solutions to the Tibet question.

In light of my long study and many experiences, I was not surprised by the March riots. The current discontent bubbling to the surface in Tibet is the product of long-standing mismanagement based upon poorly formed policies in Beijing. At the same time, however, I am not convinced that the Dalai lama’s alternative of a path to “high autonomy” has been clearly thought out, and contains serious flaws. Tibet needs a new way forward which will ensure both the autonomy of the Tibetan people and the territorial sovereignty of China.

A Little Carrot, a Lot of Stick
Beijing’s approach to Tibet can be generalized as a “carrot plus a big stick” policy. In the 1980s, Beijing implemented the “carrot” portion of the policy with huge increases in financial support to promote rapid economic growth in Tibet, hoping a combination of individual prosperity and secularization would lead Tibetans to solidarity with the rest of China. This policy was clarified by former secretary of the Chinese Communist Party (CCP) committee of the Tibetan Autonomous Region who had been in charge of Tibet for nearly a decade: “The CCP Central Committee and the State Council have mobilized the country’s entire population to assist Tibet, helping Tibet speed up its development and the Tibetan nationality rid itself of poverty and become rich. This is the most realistic and concrete nationality policy of the CCP.” [1] The past three decades have been a period in which Beijing has offered to the Tibetans the most substantial economic benefits in the history of the People’s Republic of China. [2] Between 1994 and 2001, the central government financed 62 infrastructure projects, involving 4.86 billion RMB in direct investment. An additional 716 projects were financed and constructed with aid from 15 provinces, central ministries and commissions, involving a total investment of 3.16 billion RMB. [3] At the Fourth Forum on Work in Tibet, held by the central authorities in 2001, it was decided to further strengthen the support for Tibet’s development by investing 31.2 billion RMB in 117 projects during the 10th Five-Year Plan period (2001-2005) with funds from the central government, coupled with a 37.9 billion RMB financial subsidy. According to statistics, in close to 40 years since the Tibet Autonomous Region was founded, of Tibet’s 87.586 billion RMB of financial expenditure, 94.9 percent came from central government subsidies.
In today’s Tibet, almost every major project relies on Beijing’s support. Without supplies and support from Beijing, progress, at least in Tibet’s cities, would grind to a halt. Beijing’s favorable treatment of Tibet has often made other regions envious. Tibetan businesses enjoy a preferential tax rate three percentage points lower than any other part of China, and farmers and herdsmen are exempt from taxes and administrative charges. In banking, Tibet long enjoyed a preferential interest rate on loans two percentage points lower than in any other place in China, as well as a low rate on insurance premiums. [4] During the past two decades, favorable treatment enabled Tibet to achieve a yearly growth rate higher than 10 percent. The increase of incomes of urban residents, farmers and herdsmen were above the national average. [5] It can be asserted that in terms of economic development and standard of living, today’s Tibet has surpassed any previous period in history.

Benefiting Whom?
Although most Tibetans admit that their standard of living has improved, [6] the current economic “carrot” has not been the peace offering that Beijing intended. In the process of economic growth and secularization, Tibetans living in cities have gradually been culturally and economically marginalized. While the government does not organize large-scale immigration, it nevertheless encourages it. This has resulted in a Chinesization of Tibet; the root cause of the conflict today.
In the past, immigrants to the Tibetan regions were relatively few. But now, the economies in cities like Lhasa are dominated by Han and Hui people from inland regions in China. Competing in the same market economy, Han Chinese have language, contact, capital and skill advantages and have naturally come to dominate the Tibetan business scene. For example, small stores on Barkhor Street, the most economically vibrant street in Lhasa, were once all owned by Tibetans. In the past few years, however, Han and Hui businesses have permeated the avenue, and today non-Tibetans run over 80 percent of the shops. [7] Traditional trades such as making Tibetan clothing, furniture, food and even simple jobs such as driving pedicabs, are now primarily done by Han Chinese. Even Tibetan religious articles, hada and ghee in monasteries are now made by non-Tibetans. Though their living standards have improved, many Tibetans feel that most benefits brought from the new economy have been snatched up by outsiders. When the opportunities arise, Tibetans will vent their frustrations, which may escalate into ethnic conflict. For instance, in the March 14 riots in Lhasa, many of those who smashed and looted on the street were unemployed youth.

Beyond materialism
Contrary to Beijing’s expectation, the economic development and improvements in living standards have not won over people’s hearts in Tibet. Rather, Tibetans have increasingly leaned toward the Dalai lama who has not given them a penny. In recent years, Tibet has appeared calm while turmoil like that of the 1980s has rarely been seen in the streets. But below the surface, a quiet spirit of rebellion has simmered. The reciting of the Dalai Lama’s honorific titles could be heard constantly in the crowds along the pilgrimage circuits or among the worshipers in the temples. The daily prayer of most Tibetans was for the Dalai Lama’s well-being and longevity. The Dalai Lama is not just an individual; he represents the Dalai genealogy and system that has sustained Tibet for more than five centuries. In the Tibetans’ perception of reincarnation, hostility toward one Dalai lama is not simply seen as hostility towards him, but is tantamount to hostility toward the entire Dalai genealogy, the entire Tibetan religious system, and the whole Tibetan nation. Under the weight of these spiritual forces, what difference can money make?
For a period in the 1980s, Beijing contemplated winning over the Dalai Lama himself. A special agency was set up to “win over the Dalai clique and overseas Tibetan compatriots and return them to the motherland.” [8] The “win over and return” project, however, made no meaningful progress because the gap between the two sides was too wide to bridge. What Beijing promised the Dalai Lama was merely to restore his nominal titles as vice chairman of the National People’s Congress and vice chairman of the National Political Consultative Conference. He would have been confined to Beijing and could not have held any post in Tibet concurrently. [9] What the Dalai Lama demanded was nothing less than a “high-degree of autonomy” in the greater Tibetan region. Pursuing objectives far apart, the two sides lacked a common ground for dialogue and no progress was made.
From 1987 to 1989 scores of riots erupted in Lhasa. Beijing began to realize that it had trapped itself in a vicious cycle: the Tibetans belong to a religious nation; the religion demands its believers’ unconditional obedience to the religious leader; and the exiled Dalai Lama is both the religious and political leader of Tibet. In Beijing’s logic, Tibet’s religious freedom would inevitably lead the Tibetans to worship the Dalai Lama and the Dalai would use his spiritual influence to incite opposition against Beijing. Understanding that it was impossible to return to the old policy of completely banning religion in Tibet, the Dalai Lama became the key target to breaking the cycle. In 1994, Beijing held the “Third Symposium on Tibet Work,” marking the beginning of a hardline approach to its management of Tibet. [10] With the economic “carrot” ineffective, Beijing applied the “stick.” Thereafter the Dalai Lama was viewed as the “snake head” that had to be hit by the “stick” to control the “snake.”
Beijing’s logic in targeting the Dalai Lama was fundamentally flawed. Since the Dalai Lama and the Tibetan religion are inseparable, any anti-Dalai movement cannot be limited to political matters, and inevitably becomes an issue for the whole Tibetan religion. For instance, how can the Dalai Lama be “exposed and repudiated” while all the temples and most of the Tibetan families enshrine and worship his image? Yet from 1996, orders were issued to confiscate and destroy all images of the Dalai Lama, and monks were forced to publicly denounce him. New regulations were decreed to limit monasteries’ activities. For instance, temples could not be built without government permission, the size of monasterial staff was limited, contact between monasteries was prohibited, and religion could not be propagated outside the monasteries. The Chinese government’s campaign did not stop at the monasteries. Every CCP member, cadre and state employee in Tibet was explicitly required not to practice religion. This meant that they had to regard the Dalai Lama as the enemy, and refrain from displaying the Dalai Lama’s images or arranging shrines in their homes, inviting monks to recite scriptures and provide services, displaying any religious symbols, and sending their children to schools established by the Tibetan government in exile. Violators were threatened with being ousted from the party and dismissed from their state jobs; if the violator was a retiree, his or her pensions would be suspended, and, if a student, his or her opportunity to continue in school would be terminated.
It would be against the essence of religion to demand that religious followers love a temporal party or government more than their faith. Therefore, Beijing has undertaken an impossible task in trying to break the Tibetan political-religious cycle by bringing down the Dalai Lama, and their effort has only worked to intensify the Tibetans’ hatred. During the “monastery rectification,” many monks and nuns chose to be forced out of their monasteries rather than obey an order to slander the Dalai in public. Any monks remaining in monasteries were forced to write reports on their thoughts and curse the Dalai Lama. According to their beliefs, cursing their teacher will bring them to hell. This only intensified the mood of dissatisfaction among the monks and priests. Yet Beijing failed to recognize the huge influence monks and priests have on ordinary Tibetans.

Economic benefits plus the “carrot” and “big stick” policy of high political pressure has maintained peace on the surface in Tibet for the past 13 years. But, the recent Lhasa riots once again proved that this policy cannot solve the Tibet question, and under China’s political system, the authorities have no other way to govern Tibet. Chinese policies thus far have failed to recognize that the power and influence of the Dalai Lama supercedes the power derived from the economic advantages the Chinese government has given to Tibetans.

The Middle Way

The Dalai Lama has advocated a “middle path based on mutual benefit” which would grant Tibetans a high level of autonomy, but with a promise that the region would remain part of China. [11] In the Dalai Lama’s “middle way,” Tibetan autonomy would be created under a “democratic system” based on Western representative democracy. The framework of the proposed government consists of a bicameral legislature: the House of the People (the highest lawmaking body), which is directly elected by the public; and the House of Regions, which is elected by regional assemblies, with an undetermined number of seats nominated by the executive branch. [12] The essence of the Dalai Lama’s model is that the voting public has great direct influence over politicians, just as the Western style of democracy which it is modeled after.
The Dalai Lama has claimed that the middle way is a nonpartisan and moderate position that safeguards the security and territorial integrity of the motherland for the Chinese. [13] But the middle way has fallen on deaf ears precisely because Beijing does not trust the Dalai Lama’s intentions in Tibet. Even if the Dalai Lama does not seek full independence for Tibet, does his representative model of democracy create an inevitable path to independence? If this system cannot ensure that Tibet “remains inside China” the whole “middle way” loses the most basic precondition for feasibility.

A stepping stone to independence
If Tibet implements the Dalai Lama’s method of democracy, the result of elections will surely be the ascendance of leaders who champion Tibetan independence. This situation is created by the close link between the public and the autonomous government’s decision-makers. Members of the House of the People are directly elected by the voters and members of the House of Regions are elected by a council of regional leaders, who are elected by the people. This means that members of the legislature are highly vulnerable to the impulsive mood of voters. Those in the exile government who drafted this plan seem to believe that the legislature is a sufficient buffer of public irrationality which could withstand public pressure to pursue an unwise course of action. Indeed, similar representative political systems in the West adequately serve this function. But the key difference is that in developed Western democracies, there is no common goal or object for hatred pushing the society to an excessive course of action. However, in a suddenly democratized Tibet, all of these factors exist in the extreme. Members of parliament would be defenseless against the force of the public, and left with no other choice than to follow the masses.
In a democratic election, each member of parliament faces a number of competitors looking to unseat him or her. The most expedient tactic for a challenger is to attack the incumbent. This strategy often works. The masses love heroes and are fond of seeing heroic deeds and lofty words. In the face of such competitions, members of parliament cannot avoid being spurred on to join a race to the extremes. On that racing course, whoever runs in front will be cheered on by the masses and will win the electoral prize. Thus, not only will members of parliament be unable to buffer public mood, they will often race down the road of radicalism for the purpose of consolidating their own position. In the Dalai Lama’s political system, the involvement of “representatives” in “government” reaches an unprecedented level. In this system, the chain of intensified conflict between Tibet and China is therefore bound to extend upwards.

Autonomy, then what?
The middle way approach does not address a number of practical issues in Tibet. Revolution is a grand holiday for the people: during the revolution, people might exultantly celebrate, but problems usually occur the day after the revolution succeeds. Once Tibet truly becomes self-governing, there will no longer be anyone else who takes care of these matters and bears the responsibilities. Currently, Tibet enjoys a relatively high level of modernization, but this is only maintained by subsidies from Beijing. In 1999, local fiscal revenues in the Tibet Autonomous Region stood at 457.31 million RMB, while the fiscal spending topped 5.3 billion RMB [14], and the deficit over 10 times the revenues was subsidized by Beijing. Should Tibet become independent and China cut off its subsidies, Tibet would be unable to maintain its modernization. Even with aid from the West, it would be impossible to compensate for this loss. Some may say that Tibet can still live without modernization. Although modernity and progress may not have convinced many Tibetans to support Beijing, how many of them are willing to see their standard of living significantly regress?
If Tibet achieves the “high autonomy” designed by the Dalai Lama, how can the interests of the “emancipated slaves,” “communist Tibetans” as well as Han Chinese and other ethnic minorities in the Tibetan regions be ensured? Currently in Tibet, there are still a large number of people called “liberated slaves.” Before 1959, they were at the bottom stratum of feudal serfdom. It was precisely the Communist Party that has helped them to get land and raise their economic and political positions. Will it require them to return their land to the former owners? Although the Dalai Lama has always emphasized that Tibet would not return to the old system, as long as he does not clarify what the new system is going to be, the status of “liberated serfs” in an autonomous Tibet remains questionable.
There is also the legacy that the Communist Party has left in Tibet to consider. Decades of Chinese rule have produced a large number of Tibetans who share common interests with the Communist Party. These people include officials in the Party, employees of state-owned businesses, retirees and other beneficiaries. If Tibet becomes self-governing and the Communist Party leaves the Tibetan society, how will the lives of these people change? Could their lifestyles be guaranteed? How would a self-governing Tibet deal with the state-owned organizations left from the communist era? In what way can it assimilate more than 100,000 officials and employees who are mostly concentrated in the cities?
Once self-governance is achieved, the Dalai Lama suggests that people of the Han, Hui and other minorities who were not born inside Tibet should leave the region. Non-Tibetans who were born in Tibet would be allowed to remain in Tibet permanently. But if only those who were born inside Tibet have the right to permanently remain in Tibet, the number of such people will be miniscule. Even for those Han people who have lived in Tibet for many decades and whose residence is registered in Tibet, when they give birth, they usually go back to Han residence areas because they believe that the altitude of Tibet is not well-suited for Han mothers and babies. Thus, their children are mostly not born in Tibet, either. Would it be reasonable to demand that all of the people who were born outside of Tibet to leave? Would it be practical? The right for permanent residence is not even the biggest problem. More important is whether the future Tibet would permit Han people to come in freely. Will Tibet turn into another Hong Kong, which can only be entered with a special pass? The policy has been easy to implement in tiny Hong Kong, since the Chinese were restricted from entering anyway (but this still spurred the resentment of Han people in the inland, who said that unification was not like unification at all). But Tibet’s area is one fourth of the total area of China and Han people have traditionally been able to move freely there, but according to the “middle way,” they need to have a special pass to enter. This seems both unreasonable and impractical.

Progressive Democracy Model
The realities in China and Tibet necessitate a new institutional arrangement to satisfy both parties’ preconditions. This new institutional arrangement should both guarantee China’s sovereignty and let Tibet achieve “high autonomy.” I suggest a multi-tier electoral system, which is based on a successive series of elections starting at the village level. The first stage of building a stable and autonomous Tibet begins with village elections. Each village elects a leader, then the elected village leaders proceed to elect the leader of the township, then the elected township leaders convene to elect a county leader, and so on. Step by step, from township to county, from county to region, the self-governance of Tibet can be gradually realized. When all the prefectures and cities in the Tibetan region form their autonomous committees through progressive democracy, the prefecture and city heads elected by the committees can form an all-Tibetan self-governing committee which includes the Tibetan regions in the four provinces, managing Tibet autonomously.
The basic building block of this model of democracy is the village-level election. However, these differ from the village elections already taking place in China, which are based on large, artificially created administrative villages with populations between 3,000 and 4,000 people. By contrast, the “natural villages” in my model are organic, existing settlements, where populations are small enough that villagers know each other and share similar interests and needs. This model is well suited to Tibet because Tibetan society is already based on the long established local leadership of a “headman,” a grassroots leader elected by tribes in nomadic areas. [15]
Tibet’s geographical expanse and low population density create difficulties for the mobilization, electioneering and voting of large-scale elections, such as in those proposed by the Dalai Lama. If direct elections were held for the highest Tibetan offices, few voters would have adequate access to information about the candidates and issues while having even less incentive to cross high mountains to cast their vote. The progressive democracy model holds elections within a manageable scope. Farmers and herdsman scattered in rural areas and pasture land only elect village heads, without the need for travel or casting complicated votes. Votes can be cast by oral expression or raising hands, making training or illiteracy irrelevant. Regarding affairs within the scope of the election, no one is wiser than the local farmers and herdsmen themselves. Even without the use of newspapers or television, candidates can fully communicate with voters. Drawing from their personal experiences with the candidates, voters will not be deluded by empty talk or empty promises. They know about every one in detail and whom they should vote for. As long as the village elections are successful, elections at all levels above will follow naturally.

Preventing independence
The progressive democratic model can both achieve high autonomy for Tibet on the basis of democracy and also ensure that Tibet does not set on a reckless path to independence. In the Dalai Lama’s design of Tibet’s future political framework, there is an interactive chain in which opinion leaders use the media to influence voters, who in turn elect the government, which causes a “plaza effect” to pursue national independence. This form of democracy, with fairly direct representation, would only exacerbate the situation because politicians would rely on inciting public sentiment to get votes. The progressive democracy model, on the contrary, weakens the link between the public and the members of parliament, insulating the leadership from irrational and emotional public desires. If Tibet adopts the progressive democracy model, the committee which would consist of regional governors in Tibet could fully understand the disadvantages of independence and act in the best interest of Tibetans, regardless of public mood.

Creating a pluralistic society
The progressive democracy model can also stabilize heterogeneous groups in Tibet, particularly in regions where many ethnic minorities live together but remain concentrated in their small communities. First, self-governance may be implemented for people of the same ethnic minority in small areas, where minorities live to ensure that their lifestyle and culture are not marginalized by other groups. At a higher level, the people elected from different ethnic minority areas would form a joint administrative committee to achieve the common harmony of multiethnic minorities.
Furthermore, one of the first challenges facing a Tibetan government with high autonomy will be how to deal with the Party and government personnel, retired personnel and employees of state-owned enterprises and utility units supported by the central finance during the communist period. When two distinct camps compete in Western style democracies, the losing side is often disenfranchised in the resulting government. But since progressive democracy guarantees the representation of all village level groups, no one party possesses overwhelming advantages over another, thus ensuring that different camps can coexist in peace. Each group will have its immediate self-governing body which will protect constituents and implement their principles. Different self-governing bodies coordinate and exchange with one another at a higher level of progressive democracy. This structure promotes the co-existence and cooperation of heterogeneous groups until there is sufficient transitional time for the antagonism to weaken and the integration to begin.
Reigning in religious influence
Tibet has a theocratic tradition stretching over several hundred years. Today, even in exile, the 14th Dalai Lama remains both a religious and political leader. Since religion in Tibet greatly affects secular affairs, many assume that any form of democracy would mean placing control in the hands of the Dalai lamas. Critics fear that even if the law forbids religious control of politics (as the Dalai Lama promises) and does not allow monks to take part in elections, many people will still vote according to the Dalai Lamas’ instructions. The law cannot control people’s thinking. If the public will is controlled by religion, then religion will inevitably become the controlling power in politics.
Therefore, how can the cultural role of religion in Tibet be preserved while preventing its domination of politics? This is yet another strength of progressive democracy. Since the public elections occur at the grassroots level, religion is unlikely to become a specific political instrument and will only serve as a general moral background. If the people were to directly vote for the upper leadership like Western representative democracies, living Buddha’s could significantly sway the elections. But the combination of Tibet’s population characteristics and the progressive democratic model would make this unlikely. Roughly 40 percent of the ethnic Tibetan population is nomadic, with herdsmen and farmers comprising 80 percent of the Tibet Autonomous Region’s 2.7 million inhabitants. In these extremely rural and often isolated conditions, local elections would hinge on village-level issues, with big-picture concepts such as religion rarely factoring into the small-scale choices at stake.

A smooth transition
The most important aspect of the successive multitier electoral system is that it nonviolently transforms the totalitarian system from the bottom up, and does not need to directly challenge the highest totalitarian authority from the very beginning. Thus the totalitarian powers are less likely to violently oppose it. In contrast, top-down movements for self-governance inevitably clash with the totalitarian powers at their inception － the stage where one must eliminate the other. In the successive multi-tier electoral system, only in the final stages － when the chiefs from all the regions in Tibet come together to elect the highest leader － would the system completely replace the totalitarian powers in Tibet. By that time, the current regime may no longer have the motivation or power to repress the new system. The advanced self-governance of Tibet could thus be accomplished completely without violence.
There is no doubt that obtaining permission for self-governance directly from the Chinese government requires only a few words from Beijing and would be the easiest road to self-governance. But when will Beijing speak those words? If it never opens its mouth, then must one wait forever, until Tibet is no longer Tibet, and Tibetans are no longer Tibetans? This kind of waiting, with one’s destiny in someone else’s hands, leaves little room for hope. Though a successive multi-tier electoral system is not easy, at least the destiny of the Tibetan people would be in their own hands.
The final point of progressive democracy is that it can proceed without Beijing’s approval. This path will not be easy and, it may be met with resistance or even persecution from Beijing; however, the progressive democracy system is not easy to disrupt. If authorities imprison the township leader, electing a replacement is easy. The small-scale and informal nature of the local elections make it possible to quickly fill a vacant office. If authorities appoint their own township leader, the village heads would still only recognize the township leader they elected themselves. Though the township leader appointed by the authorities could use the office and the seal of the township, if the village heads do not obey him, he would be nothing more than an empty title. If authorities arrest the second elected township leader, then the village heads continue with a nonviolent method and elect a third township leader. There is no violence in the process, just a willingness to “fill-up prisons” and endless elections. Thus, autonomy is only dependent on the courage and patience of Tibetans and will persist as long as they are willing to stay the course. The hurdles may be very high in the beginning, but the challenges will become increasingly surmountable, and at the finish line, an autonomous Tibet may emerge with little resistance.

Sidebar:
No matter how much pressure the international community exerts, external forces cannot solve the Tibet issue. The standard for evaluating progress on the Tibet issue should not rest on how successful attempts at swaying the opinions of foreign actors and politicians are, but rather how much headway they have made within China. Using this criterion, we cannot say that the international community and the exile Tibetan government have been successful.

Pressure from the international community on China has not been clearly effective, and has often had negative effects. China is a large and increasingly powerful country, not easily swayed by foreign influence. The widespread sanctions after the Tiananmen Square incident in 1989, for example, did little to modify China’s behavior. Due to China’s increasing economic influence, few foreign governments would be willing to ruin their country’s economic survival for the support of Tibet, and China knows it.

However, The Dalai Lama’s success in the international community is not meaningless. Without a certain level of international pressure, the Chinese government would never believe in the need for change. The many economic benefits that the Tibetan regions receive can easily be seen as a result of the efforts of the exiled Tibetans and other international pressures. The primary failure of external Tibetan activists has been a too narrow focus which only attempts to influence decision-makers in Beijing. The exiled government should instead broaden their perspective and recognize that China consists not only of the few people in the central government, but also includes a diverse group of classes and interest groups, many of which are dissatisfied with Beijing’s policies. On the Tibet question, the vast majority of the Han people accept the propaganda of the authorities without objection and stand together with the government. This signifies at least one thing: until now the work of exiled Tibet has not been careful to separate the ordinary Chinese people and the ruling communist regime. The exiled government may have gained support in the international community by condemning China as a whole entity, expressing the sufferings of Tibetans from a ethnic angle, and demanding that the Western community intervene based on the principle that human rights are more important than national sovereignty. But, in China, these tactics have only encouraged the Han people to unite with the Chinese government further on the question of Tibet.

[1] Chen Kuiyuan’s speech at the fifth conference of the responsible party members of the Sixth People’s Congress and Political Consultative Council of the Tibetan Autonomous Region, 14 May 1997.
[2] Yang Miao&Lu Zhan, “Perspective of Religion and Economic development in Tibet,”
Journal of Tibet Nationalities Institute, Issue 1, 2005.
Han Qingjun, “The Evolvement of Economic Policy of Central Government in Tibet Since the Reform,” Journal of Tibet University, Issue 4, 2004.
[3] Information Office of the State Council of the People’s Republic of China, “Regional Ethnic Autonomy in Tibet”, Published in May 2004. See, http://www.fmprc.gov.cn/ce/celt/eng/xwdt/t125488.htm
[4] Ibid.
[5] The Tibetan Autonomous Region’s Tibet Statistics Yearbook 2007, published by the Center of Tibet Information.
[6] Wang Lixiong, ““Dalai Lama Is the Key to the ‘Tibetan Question.’”
[7] Zhang Hong, “2006, Events in the Train-line of Qing-Tibet,” China Today, Issue 9, 2006.
[8] The Center of Tibet Information, “1983’s Events of CCP in Tibet ”,
See, http://www.tibetinfor.com.cn/zhengfu/zt20020021121144734.htm
[9] “CCP secretary-general Hu Yaobang’s conversation with the Dalai Lama’s brother Gyalo Dondrup in Beijing, July 1981,” Xizang Qingkuang Jianjie (Briefings on Tibet), comp. by the Propaganda Department of the CCP Committee of the Tibetan Autonomous Region (July 1985), 32.
[10] The United Front work Department of CCP,“Description of Third Symposium on Tibet Work”
See, http://www.zytzb.org.cn/zytzbwz/theory/lishi/lishi110.htm
[11] “The Middle-Way Approach: A Framework for Resolving the Issue of Tibet,” Issued by the Department of Information and International Relations, Exiled Central Tibetan Administration, updated 2006. See, http://www.tibet.net/en/diir/sino/std/imwa.html
[12]“Dalai Lama statement – constitution for the future of Tibetm,” published by Exiled Central Tibetan Administration, See, http://www.freetibet.org/about/dalai4
[13] “Statement of His Holiness the Dalai Lama to All Tibetans,” published by the office of Dalai Lama, 5 April, 2008. See, http://www.dalailama.com/news.222.htm
[14] The Tibetan Autonomous Region’s Tibet Statistics Yearbook 2000, published by the Center of Tibet Information.
[15] The headman system was officially abolished under Mao, but returned in the 1980’s and has since been tolerated by the government.