མཁའ་དབྱིངས་དགུ་ཚིགས་དང་། འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་ལས་འཕྲོས་པའི་གཏམ།

Comments (25) on “མཁའ་དབྱིངས་དགུ་ཚིགས་དང་། འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་ལས་འཕྲོས་པའི་གཏམ།”

1. ཨ་ལ་ལ་ལ། བུ་རྒོད་པོ་འདིས་ཡང་ང་དགའ་ནིའི་རྩོམ་ཡིག་ཅིག་བཀོད་འདུག ང་ད་འདི་མོ་འདིར་དགའ་ནི་རེད་ཡ། དེ་རིང་ད་ཁྱོད་ཀྱིས་རྔ་བ་རྒྱལ་ཁམས་པ་ཞེས་པའི་རྗེས་སུ་ཨ་རི་ཞེས་བྲིས་པས་ང་ནོར་ནི་མ་རེད། དེ་མིན་ད་བར་དུ་ངས་ཁྱོད་རྔ་བ་ཆོས་གྲགས་ལ་ནོར་བསྡད་པ་ཁྱོད་ཀྱིས་ཀྱང་ཤེས་མོད།
   ཁྱེད་ཀྱིས་རྩོམ་ཡིག་དྲ་ཐོག་ཏུ་བཀོད་པར་ཐུགས་རྗེ་བླ་ལྷག་ཏུ་ཆེ་ཞུས་པ་ཡིན། ཁྱོད་བཟང་ཐལ། ཁྱོད་ཚེ་རིང་དོན་འགྲུབ།
   ཁ་དྲོ་བཀྲ་ཤིས་ཨེ་གོ

2. NASAགསར་འགྱུར་དག་ནི་ང་རང་ཆེས་དགའ་བའི་ལྟད་མོ་ཡིན། ནམ་མཁའི་ཁམས་འདི་ནི་ང་ཚོས་སྐྱེ་བ་དུང་ཕྱུར་དུ་མ་ལེན་སའི་ཕ་ས་ཕ་ཡུལ་རེད། ནང་པའི་ཆོས་ལུགས་ལྟར་ན་མཁའ་དབྱིངས་སུ་རྒྱུ་བའི་རྡུལ་ཕྲན་གཅིག་གི་སྟེང་དུ་ཡང་སྐྱེ་བ་གྲངས་མེད་ཅིག་བླངས་ཡོད་པ་རེད།

3. རྔ་བ་རྒྱལ་ཁམས་པས་དགུ་ཚིགས་སྐྱ་མོའི་སྐོར་རྒྱས་བཤད་རོབ་ཙམ་གནང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་འདོད་བྱུང་།
   རང་རེའི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་རྩོམ་པ་པོ་དང་། ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ། ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་ལ་སོགས་པའི་ལས་འབྲས་ཀྱི་རྣམ་བཞག་དང་། སྐྱེ་བ་སྔ་ཕྱིའི་སྐོར་སོགས་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་པ་དང་སློབ་གཉེར་བ་ལག་ཐོགས་མི་དགོས་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་ཡང་། ཚན་རིག་དང་ཁྱད་པར་དུ་གནམ་རིག་གི་ཤེས་བྱ་ངོ་མཚར་ཅན་འདི་ཚོ་ད་ལྟའི་བར་དུ་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཤེས་བྱའི་ཁོངས་སུ་ཤིན་ཏུ་མཐོང་དཀོན་པ་དང་། ཧ་ཅང་ཉུང་ཐག་ཆོད་པའི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་འདུག
   ཉེ་སྔོན་ཨ་རིའི་མཁའ་དབྱིངས་དཔྱད་ཞིབ་ཚོགས་པ་(nasa)དང་། ཡུ་རོ་མཁའ་དབྱིངས་དཔྱད་ཞིབ་ཚོགས་པ་གཉིས་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་ཧ་བྷོལ་(hubble) ཞེས་པའི་མཁའ་དབྱིངས་འཚོལ་ཞིབ་འཕུར་གྲུ་ཞིག་བར་སྣང་དུ་བཏང་བར་ཉིན་གྲངས་ཉི་ཤུ་རྩ་བརྒྱད་རིང་བསྟུད་མར་ལྷོ་ནས་བྱང་ལ་འཕུར་བའི་སྐབས་དགུ་ཚིགས་སྐྱ་མོ་མི་འདྲ་བ་གྲངས་ཆིག་སྟོང་ལྷག་མཐོང་ཡོད་འདུག
   དགུ་ཚིགས་དེ་དག་གི་དབྱིབས་དང་ཁ་དོག་ཀྱང་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་ཡིན་འདུག་ལ་རྔ་བ་རྒྱལ་ཁམས་པས་འགྲེལ་བརྗོད་གསལ་བོ་བྱས་འདུག ཚན་རིག་པས་འགྲེལ་བརྗོད་ལྟར་ན་དགུ་ཚིགས་གཅིག་གི་དུས་ཡུན་ལོ་དུང་ཕྱུར་དྲུག་ནས་བརྒྱད་ཡིན་པ་དང་། དགུ་ཚིགས་གཅིག་གི་ཁོངས་སུ་སྒྱུ་སྐར་གྲངས་དུང་ཕྱིར་ལྔ་ནས་དྲུག་བར་ཡོད་པར་བཤད།
   དགུ་ཚིགས་དེ་དག་ཐོག་མར་(bigbang) ནས་བྱུང་བ་དང་། bigbang ཞེས་པའི་འགས་སྟོར་ཆེན་པོ་དེ་ཡང་ blackhole ནས་བྱུང་བར་བཤད།
   galaxy ཞེས་པའི་ཚིག་འདི་དགུ་ཚིགས་སམ་རྒུ་ཚིགས་སུ་བསྒྱུར་ཡོད་ན་ཡང་བོད་མི་ཚོའི་གནའ་བའི་འབོད་སྲོལ་ལ་གནམ་གྱི་སྐ་རགས་ཟེར། གཡའ་དག་པའི་མཚན་མོ་གནམ་ལ་བལྟ་སྐབས་སྐྱ་ཤག་གེར་ཡོད་པའི་དབྱིབས་མནར་མོ་འདྲ་བ་ཞིག་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་དེ་ནི་རང་རེ་མིག་གིས་དངོས་སུ་རིག་པའི་དགུ་ཚིགས་ཡིན་པ་འདྲ།

4. གནམ་གྱི་སྐེད་རགས་དེ་བོད་ཡུལ་ནས་ནམ་མཁའ་དྭངས་དུས་གསལ་བོར་མཐོང་ཐུབ་ན་་ཨ་རི་ནས་ལས་སླ་བོར་མི་མཐོང་གི་ཡ། ངས་ཆུང་ཆུང་ཡིན་དུས་དབྱར་དུས་ཀྱི་མཚན་མོ་ཞིག་ལ་རྒྱུ་སྐར་གྱི་དཔུང་ཚོགས་ཆེན་པོ་ཞིག་གཡས་སྐོར་དུ་འཁོར་བཞིན་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ་བ་གཅིག་མཐོང་མྱོང་། དེ་ནི་ངོ་མ་ཆེས་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པ་ཞིག་འདུག འབྲོག་ཁྱི་ཚོས་ཀྱང་དེ་མཐོང་ནས་འབ་སྒྲ་སྒྲོག་པ་དང་། འབྲོག་པ་ཚོས་ཀི་རིང་འདེབ་བཞིན་འདུག

5. ཨ་རི་ནས་གནམ་གྱི་སྐ་རགས་གསལ་བོ་ཞིག་མཐོང་ཐུབ་ཀི་མ་རེད།
   གནམ་གྱི་སྐ་རགས་མཐོང་མི་ཐུབ་པ་མ་ཟད། གནམ་གྱི་སྐར་མ་ཡང་ཉུང་ཉུང་ཞིག་ལས་མཐོང་གི་མ་རེད།
   ཡུ་རོ་ནས་ཀྱང་དེ་འདྲ་རེད།
   ཁྱིའི་འབ་སྒྲ་སྒྲོག་ཟེར་བ་དེ་ག་འདྲ་ཡིན་ནམ། ཁྱི་ཟུག ལུག་འབའ། རྟ་འཚེར། ནོར་ངུར། སོགས་མི་ཟེར་རམ།

6. ཁྱིའི་ཟུག་སྒྲ་ནི་འབ་འབ་ཅེས་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་པས་འབ་སྒྲ་དང་། མིས་མི་འབོད་དུས་ཀི་ཞེས་པའི་སྒྲ་འབྱུང་བས་ཀི་སྒྲ་སྒྲོག་ཅེས་རྗོད་སྲོལ་འདུག

7. ཀི་སྒྲ་སྒྲོག་པ་ནི། མིས་མི་འབོད་པ་མ་ཡིན་པར། མིས་ཤུགས་ཆེན་པོས་སྐད་བརྒྱབ་པའི་དུས་ཡིན།

8. སྐད་ཤུགས་ཆེན་པོ་མ་རྒྱགས་མ་གཏོགས་སྐུབས་ནས་ (bigbang) ཤར་ནས་དེ་ནས་སྐར་གྲགས་མཐའ་ཡས་པ་ཞིག་ཤར་ཡོང་།

9. རྔ་བ་རྒྱལ་ཁམས་པས་བཤད་པ་ལྟར་ (galaxy) འདི་བོད་སྐད་ཀྱི་རྒུ་ཚིགས་དང་སྒྲ་འདྲ་བོ་ཅིག་འདུག འོན་ཀྱང་ཡོང་སྟངས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཅིག་མཐོང་མ་མྱོང་བས་སྒྲ་འདྲ་བ་ཙམ་ལ་རྟེན་ནས་ཐག་གཅོད་བྱེད་མི་ནུས། གཅིག་བྱས་ནས་རྒུ་ཚིགས་ཟེར་བའི་མིང་ཚིག་འདི་galaxy འདི་ནས་ཚུར་ཆད་པ་འམ། ཡང་ན་རྒུ་ཚིགས་ནས་ཕར་galaxyའདི་ལ་ཆད་པ་ཡང་ཡིན་སྲིད།

10. The word galaxy derives from the Greek term for our own galaxy, galaxias (γαλαξίας), or kyklos galaktikos, meaning “milky circle” for its appearance in the sky. In Greek mythology, Zeus places his son born by a mortal woman, the infant Heracles, on Hera’s breast while she is asleep so that the baby will drink her divine milk and will thus become immortal. Hera wakes up while breastfeeding and then realizes she is nursing an unknown baby: she pushes the baby away and a jet of her milk sprays the night sky, producing the faint band of light known as the Milky Way.[11]
    In the astronomical literature, the capitalized word ‘Galaxy’ is used to refer to our galaxy, the Milky Way, to distinguish it from the billions of other galaxies. The term Milky Way first appeared in the English language in a poem by Chaucer.
    “See yonder, lo, the Galaxyë
    Which men clepeth the Milky Wey,
    For hit is whyt.”

11. རྔ་་བ་རྒྱལ་ཁམས་པས་བོད་པ་ཚོར་འདི་འདྲའི་ཤེས་ཡོན་མཐོང་ཐོས་མེད་པའི་དམའ་འབེབ་དང་མཐོང་ཆུང་མང་བོ་ཞིག་བྱེད་ཤོར་དུ་བསྒྱུར་བསྒྲིགས་རྩོམ་ཡིག་ཡག་པོ་ཞིག་བྲིས་འདུག འོན་ཀྱང་ང་ཚོས་ཤེས་དགོས་པ་ནི་མི་གཅིག་གིས་ཚང་མ་ཤེས་མི་སྲིད་པ་དང་། ཡང་ན་མི་གཅིག་གིས་ཚང་མ་ཤེས་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡང་མེད། ཐ་ན་ཕྱི་རྒྱལ་ཚོར་མཚོན་ན་རང་རང་གི་ཆེད་ལས་ཀྱི་སྐོར་ལ་ཤེས་པ་ལས་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཡོད་པ་མ་རེད། དེའི་ཕྱིར་འདི་ནི་གནམ་དཔྱད་རིག་པ་ཚོས་ཤེས་པ་དང་ཁོ་ཚོས་ཤེས་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས། གཞན་པ་ཚོས་མི་ཤེས་ཤིང་ཤེས་ཨེ་ཐུབ་ལ་རེ་བའང་བརྒྱག་གི་མ་རེད། བོད་མིའི་ནང་ནས་འདིའི་སྐོར་སྐར་རྩིས་སྦྱོང་མཁན་ཚོས་ཤེས་དགོས་པ་ལས། གཞན་པ་ཚོས་འདིའི་སྐོར་ཤེས་ཀྱི་མི་འདུག་ཟེར་ནས་ཟུར་ཟ་དང་གཤེ་གཤེ་གཏོང་མི་རུང་། མི་ཤེས་མཁན་ཚོས་ངོ་ཚ་སྲུང་ཆེད་མི་ཤེས་ནའང་ཨུ་ཚུགས་ཀྱིས་ཤེས་མདོག་མདོག་མ་བྱས་ན་མཛེས། ཤེས་མཁན་ཚོས་རང་རང་གི་ཆེད་ལས་དང་འབྲེལ་བའི་བརྗོད་གཞའི་ཐོག་གང་ཟབ་ཟབ་བཤད་ན་མཛེས།
    རྒྱབ་དུར་ར་ཅན་ལ་བརྒྱབ་ལག་མི་འཛེས།།
    ་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་

12. མུ་མཐུད་དུ་འདི་འདྲ་བཀོད་པའི་རེ་སྐུལ་ཞུ། མང་མང་ལ་ཕན་ཐོགས་ཀྱི་འདུག

13. རྔ་བ་རྒྱལ་ཁམས་ལགས་ལ་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་དང་ཆབས་ཅིག་དྲི་བ་ཁག་ཅིག་འདྲི་རྒྱུ་ཡོད་པས་ལན་ཞིག་གནང་རོགས།་་སྤྱིར་ཕྲན་ལ་གནམ་རིག་སྐོར་གྱི་ཤེས་བྱའི་ཤེས་ཚད་ཞན་པ་དང་ཐ་སྙད་མང་བོར་གོམས་འདྲིས་མེད་སྟབས་གོ་བ་གཏིང་ཟབ་ཅིག་ལོན་ཐུབ་མ་སོང།་་་་དཔེར་ན་དགུ་ཚུགས་ཕན་ཚུན་བར་ཌྷའོད་ཌྷལོ་ཁྲི་ལྔ་དང་འོད་ལོ་ཁྲི་བདུན་སོགས་བྲིས་འདུག་པ་དེའི་དོན་ཅི་ཡིན།་་་གལ་ཏེ་བར་ཐག་གི་ཚད་འཇལ་བྱེད་ཅིག་ཡིན་ན་ཅིའི་ཕྱིར་ཌྷའོད་ལོ་ཞེས་འབྲི་དགོས་པ་ཡིན་གསལ་བཤད་ཅིག་གནང་རོགས།

    འོད་དང་ལོ་མཉམ་སྦྱར་བྱས་སྟབས་བློ་ངོར་དོགས་པ་མང་བོ་ཞིག་ཡོང་གི་འདུག་དེ་སེལ་ཐབས་སུ་སྐྱབས་འཇུག་ཞུ།་་་དུས་ཚོད་བྱུང་ན་ལན་ཞིག

14. གནམ་རིག་དང་སྐར་མའི་མིང་འདི་ཚོ་ཚང་མ་སྔོན་མ་ནས་རང་རང་གིས་མིང་འདྲ་བཏགས། སྒྲུང་འདྲ་བཟོས་ནས་བསྡད་ཡོད་པ་རེད། དགུ་ཚིགས་གཅིག་བུ་ལ་རྒྱ་ནག་ལ་སྒྲུང་རྙིང་རྗེ་བོ་ཅིག་བུ་བུ་མོ་གཉིས་ཀྱི་བརྩེ་དུང་ལ་སྦྱར་ནས་འདུག བོད་ལ་བོད་ཀྱི་འགྲེལ་བཤད་ཡོད། རྒྱ་གར་ལ་རིག་བྱེད་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་ཡ་མཚན་པ་དེ་འདྲ་འདུག ད་དུང་ཡང་དེ་བཞིན་གཅིག་པ་རེད། ཚན་རིག་པས་ཀྱང་རེ་རེ་ཞིབ་ཚགས་ཐོག་ནས་བཤད་ཐུབ་ཀྱི་མ་རེད། ཚན་རིག་པས་རྒྱང་ཤེལ་ལས་བལྟ་གི་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ན་ཡང་བལྟ་བྱེད་ཀྱི་མིག་དེ་རང་རེ་ལ་ཡོད་པའི་ཆུ་བུར་ཅན་གྱི་མིག་འདི་རེད། རྒྱང་ཤེལ་དང་ཆུ་བུར་ཅན་གྱི་མིག་འདི་གཉིས་ཚོགས་ནས་ཅིག་མཐོང་གི་ཡོད་པ་རེད། དེ་ནས་མི་མཐོང་བའི་ཕྱོགས་ལ་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། གནའ་རབས་ཀྱི་ལུགས་དང་གཅིག་པ་རེད། སྔ་མོ་ནས་མདོ་ན་གངྒའི་ཀླུང་གི་བྱེ་མ་རྙེད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་གྲངས་མེད་པ། གསུངས་པ་ལྟར་རེད།

15. འོད་ལོ་ནི་རྒྱུ་སྐར་གཅིག་གི་འོད་དེ་རྒྱུ་སྐར་གཞན་གཅིག་གི་ཐོག་ཏུ་འཕྲོ་བའི་ཡུན་ཚད་ཀྱི་དུས་ཡུན་དེ་ལོ་འདི་ཙམ་ཞིག་གོ་ཞེས་པ་དེ་ཡིན་བསམས་སོང་། རྒྱུ་སྐར་འདི་དག་གི་བར་ཐག་རིང་དྲགས་པས་གཅིག་གི་འོད་གཅིག་གི་ཐོག་ཏུ་འཕྲོ་བར་དུས་ཚོད་དང་ཉི་མས་ལྡེང་གི་མེད་པར་ལོ་གྲངས་བརྩི་དགོས་པ་རེད། དཔེར་ན་ཉི་མ་འོད་སའི་གོ་ལའི་ཐོག་ཏུ་འཕྲོ་བར་སྐར་མ་བརྒྱད་ཡིན་ནམ་ཞིག་དགོས་བསམས་སོང་།

16. ཉི་མའི་འོད་

17. Answer:
    A light-year is a unit of distance. It is the distance that light can travel in one year. Light moves at a velocity of about 300,000 kilometers (km) each second. So in one year, it can travel about 10 trillion km. More p recisely, one light-year is equal to 9,500,000,000,000 kilometers.

    Why would you want such a big unit of distance? Well, on Earth, a kilometer may be just fine. It is a few hundred kilometers from New York City to Washington, DC; it is a few thousand kilometers from California to Maine. In the universe, the kilometer is just too small to be useful. For example, the distance to the next nearest big galaxy, the Andromeda Galaxy, is 21 quintillion km. That’s 21,000,000,000,000,000,000 km. This is a number so large that it becomes hard to write and hard to interpret. So astronomers use other units of distance.

    In our solar system, we tend to describe distances in terms of the Astronomical Unit (AU). The AU is defined as the average distance between the Earth and the Sun. It is approximately 150 million km (93 million miles). Mercury can be said to be about 1/3 of an AU from the Sun and Pluto averages about 40 AU from the Sun. The AU, however, is not big enough of a unit when we start talking about distances to objects outside our solar system.

    For distances to other parts of the Milky Way Galaxy (or even further), astronomers use units of the light-year or the parsec . The light-year we have already defined. The parsec is equal to 3.3 light-years. Using the light-year, we can say that :

    The Crab supernova remnant is about 4,000 light-years away.

    The Milky Way Galaxy is about 150,000 light-years across.

    The Andromeda Galaxy is 2.3 million light-years away.

18. དགུ་ཚིགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་འདི་ལ་མི་རིགས་གཞན་དང་འདྲ་བར་བོད་དུའང་ལྷ་སྒྲུང་དང་འབྲེལ་བའི་མིང་འབྲུག་མོའི་ཐལ་ལམཞེས་པ་ཞིག་ཡོད།ད་དུང་དགུ་ཚིགས་སྐྱ་མོ་ཞེས་ན་འང་འཐུས།མི་རིགས་ཚང་མའི་མཐོང་སྣང་ལ་སྐྱ་མདོག་ཞིག་ཡིན་པ་གཅིག་མཐུན་རེད།མི་མཐུན་ས་དེ་ཙམ་མི་འདུག

19. གསལ་བསྒྲགས།
    གོང་གི་མཆན་འདི་ངེད་ཀྱི་མཆན་བུ་མིན། ངེད་ཀྱིས་མཆན་བུ་འདི་འདྲ་ཞིག་བཏབས་མེད། གཞན་ཞིག་གིས་ངེད་ཀྱི་མིང་བེད་སྤྱོད་བཏང་གནང་འདུག
    སྐུ་མཁྱེན། ད་ཞབས་འདྲེན་གྱི་ལས་ཀ་འདི་འདྲའི་རིགས་མ་བྱེད་རོགས་གནང་།
    དགེ་རབ་ལགས་ལ་ཞུ་རྒྱུར། གོང་དུ་ངེད་ཀྱི་མིང་ཐོག་ནས་མཆན་བུ་རྒྱག་མཁན་དེའི་གློག་འཕྲིན་ཁ་བྱང་དང་ ངེད་ལ་སྤྲོད་རོགས་གནང་།
    ངས་མི་དེ་འཛིན་གི་ཡིན་། དེའི་རིགས་ྐློག་མཁན་ཡོང་ལ་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་ཀྱི་ཡིན། དེ་ཙམ་ཡིན།

20. རིག་འབྱུང་ལགས།གོང་དུ་ཉིད་ཀྱི་ཚབ་ལ་ལན་འདེབས་མཁན་ང་ཡིན།ངའི་མིང་ལ་ཡིད་ལྟོགས་ཟེར།ཁ་བྱང་འདི་རིགས་གསང་བ་ཞིག་ཡིན་བསམ་ནས་ཡིད་ཆེས་མ་བྱེད་རོགས།ངས་ཀྱང་ཆེད་དུ་བྱས་མེད་མོད།རང་དགར་ཉིད་ཀྱི་མིང་མཐོང་བ་དང་ཚོད་ལྟ་ཞིག་བྱས་ཡིན་དང་དངོས་སུ་དེ་འདྲ་ཆགས་སོང་།དགོངས་པ་མ་ཚོམས།རྗེས་ཕྱོགས་ཁྲིམས་འགལ་གྱི་བྱ་བ་མི་བསྒྲུབ་ཁོ་ཐག་ཡིན།ཐེངས་འདིར་ཉེས་པ་ལ་དཔགས་པའི་ཆད་པ་ཅི་འདྲ་ཞིག་གཅོད་ན་དང་ལེན་བྱ་ངེས།དགོངས་པ་མ་ཚོམས།

21. དེ་རིང་བློས་ཐུབ་ཁྱོད་ཀྱིས་ངའི་མིང་བེད་སྤྱོད་བཏང་འདུག་ག།
    ཁྱོད་ལ་ཁག་མེད་གི། དེ་རིང་གཅིག་པོ་ཁྱོད་ལ་གུ་ཡངས་བཏང་བ་ཡིན། ཀུ་རེ་ཡིན།
    རྗེས་མ་ནས་ཁྱེད་ཀྱིས་ཡིད་ལྟོགས་ཀྱི་མིང་ཐོག་ནས་མཆན་བུ་རྒྱག་རོགས་གནང་།
    ཞོར་ལ་རེ་སྐུལ་ཞུ་རྒྱུ་ཞིག་ལ། ཁྱེད་ཀྱིས་རྩོམ་ཡིག་གང་མང་མང་སྤེལ་བའི་རེ་བ་སྙིང་ནས་ཞུ་བཞིན་ཡོད།
    ལྷག་པར་དུ། བསྒྱུར་རྩོམ་དེ་ཚོའི་རིགས་རེ་རེ་བཞིན་ངེད་ལ་བསྐུར་དང་། ངས་དྲ་ཐོག་ལ་བཞག་ཆོག
    ཡབ་ཀྱིས་སྲས་མོར་སྤྲིངས་བའི་ཕྱག་འཕྲིན་དེ་ཚོར་གཅིག་རེ་གཉིས་རེ་བྱས་ནས་བསྐུར་རོགས་གནང་།
    དེ་རིང་ཁྱེད་ལ་འདི་རུ་མཇལ་བས་ཡིད་ཧ་ཅང་སྤྲོ། འོན་ཀྱང་། དེ་རིང་སང་ཉིན་ང་དངོས་གནས་དྲང་གནས་བྲེལ་འཚུལ་གྱི་ྐློང་ལ་ཟགས་ནས་ཡོད།
    གཅིག་བྱས་ན་། དོ་དགོང་མ་ཉལ་སྔོན་ལ་ཁྱོད་ལ་ཁ་པར་ཞིག་གཏོང་གི་ཡིན། ཡ། གནས་སྐབས་ལ་དེ་ཙམ་ཞུ།

22. རྔ་བ་རྒྱལ་ཁམས་པ་ལགས་ལན་དཔེར་མཚོན་དང་བཅས་གནང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་དེ་དང་མཉམ་དུ་ཨ་ཁུ་ཀླུ་སྨོན་ལའང་ལན་ཞིག་གནང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ།
    ཕྲན་ལ་གནམ་རིག་སྐོར་གྱི་ཤེས་ཚད་དང་དབྱིན་ཇི་སྐད་ཡིག་གི་ཤེས་ཚད་ཞན་པས་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན་པ་ལས་འོད་ལོ་ཞེས་དབྱིན་སྐད་འདྲིས་ཆ་ཡོད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ན་ཐད་བསྒྱུར་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་འདུག་པས་དེ་ཙམ་གྱི་དཀའ་ངལ་ཡོད་ས་མ་རེད།་་་་འོད་ལོ་ཟེར་བ་དེ་ངོ་མ་བོད་སྐད་ནང་ཐད་བསྒྱུར་ལེགས་པོ་བྱས་འདུག་དེ་མིན་སྐད་གཞན་ཁག་ཅིག་གི་ནང་དབྱིན་སྐད་རང་སོར་གཞག་བྱས་པའང་ཡོད་ས་རེད།

    འོ་རེད་རྒྱལ་ཁམས་པ་ལགས་ཕྲན་གྱིས་འོད་ལོ་ཟེར་བའི་ཐ་སྙད་དེ་ངོས་ཟིན་པ་དང་མཉམ་དུ་དོགས་པ་གསར་བ་ཞིག་རང་བཞིན་གྱིས་སླེབས་ཡོང་གི།་་་་་དེ་ནི་ད་ལྟ་ང་ཚོའི་མིག་གིས་མཐོང་བཞིན་པའི་སྐར་ཆེན་དེ་དག་གི་འོད་དེ་མི་ལོ་ཁྲི་ཕྲག་མང་བོ་གོང་རོལ་ནས་འོང་བ་ཞིག་ཡིན་སྟབས།
    ད་ལྟ་ང་ཚོའི་སྣང་ཡུལ་དུ་གྱུར་བའི་སྐར་འོད་དེ་དག་གི་འཕྲོས་གཞིའི་སྐར་མ་དེ་དུས་ད་ལྟ་རྣམ་པ་གཞན་དུ་གྱུར་ནས་མི་མངོན་པ་དང་མེད་པར་གྱུར་པ་ཡོད་ཆོག་པ་ཞིག་རེད་དམ།
    ལན་ཞུ།་་་་
    ངས་ཁྱེད་ཀྱི་རྩོམ་ཡིག་རེ་མཐོང་ཚེ་འགོ་མཇུག་པར་ཆ་ཚང་བ་རེ་ཆུ་ཚོད་ཡོད་དུས་ཀློག་གི་ཡོད་ལ་ཕན་ཐོགས་ཀྱང་ཆེན་པོ་བྱུང།་་་་་་་་སྤྱིར་ང་ཁྱེད་ལ་རེ་བ་ཆེ།་་་་་་
    མུ་མཐུད་ནས་བུ་རྒོད་པོ་རྩོམ་ཡིག་རེ་
    ད་དེ་ཙམ་བྱེད་རྗེས་སུ་ཡང་བསྐྱར་

23. བདག་གིས་ཀྱང་ཁ་ཕྱོགས་མེད་ཀྱི་གོ་བ་ལྟར་འདི་ལྟ་བུ་ཞིག་གོ་མྱོང༌།
    ད་ལྟ་ང་ཚོས་མཐོང་གིན་པའི་སྐར་འོད་ཆེམ་ཆེམ་དེ་དག་ད་ལྟ་ཡོད་མེད་ཐེ་ཚོམ་སྟེ། ད་ལྟ་མཐོང་གིན་པའི་སྐར་མ་དེ་དག་ནི་སྔ་མོ་ནས་འཇིག་ཟིན་པ་ཡང་ཡོད་རེད་ཟེར།
    དེའི་འོད་དེ་འོད་ལོ་མང་བོ་ཞིག་བརྒྱུད་ནས་ཡོང་གི་ཡོད་པས། ང་ཚོས་གནས་སྐབས་སུ་མཐོང་བཞིན་པ་དེ་དག་ད་ལྟ་གནས་དེར་ཡོད་མེད་ཀྱས་དོགས་པ་རེད་ཟེར་གྱིན་འདུག
    འདི་ད་ལྟའང་ངའི་བསམ་ཡུལ་དུ་ཤོང་གི་མི་འདུག

24. For comment 22

    That’s exactly right. In fact, the light from our own Sun is 8 minutes old, so if the Sun blinked out seven minutes ago, we won’t find out for another minute! The same is true for light that bounces off of your best friend and hits your eye. If your friend had disappeared a fraction of a second before the light hit your eye, you wouldn’t know it. Well, that’s only a fraction of a second, but you see the point. Astronomers can judge from the age of a star–where it is in its life span, as you suggest–what the likelihood is that it is still there. But we can’t know for sure. It is a safe hypothesis that a young star that is only 100 light years away is still there because 100 years is nothing compared to the lifespan of a star.

    The useful thing about looking out into space at stars that are even 10 billion years old is that it is like looking back in time. Think about that. If we look at all galaxies that are 5 billion light years away, then what we are really doing is looking at the Universe as it was 5 billion years ago!

    So, rather than “really watching it die”, I would say that we are really watching the Universe be born. This is the reason that astronomers get excited each time they are able to see further and further into space. They are looking back further and further in time. This helps scientists better understand our Universe.

    Although the lifespan of stars is part of it, looking so far away–and so far back in time–is more closely related to the lifespan of the Universe. I always think it’s cool every time I realize that we can look back in time…

25. རྔ་བ་རྒྱལ་ཁམས་པ་ལགས་ཐུགས་རྗེ་ལན་གནང་བར།་་་་
    ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་བྱུང་སོང་དེའི་སྐོར་ཅུང་ཟད་རེ་ཤེས་སོང།
    རྗེས་སུ་ཁྱེད་ལ་མཇཌྷལཌྷ་ཐུབ་པའི་སྨོན་འདུན་ཞུ།
    བདེ་མོ་་་་་་་་་