རིག་གསར་དང་འབྲེལ་ནས་དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལ་དཔྱད་པ་བྱ་རོག་སོ་རྟོག་གི་བསྟན་བཅོས།

བློ་བཟང་ཡོན་ཏན།༼བོང་རྫི༽ ཁམ་ཟམ་གཙུག་ལག་མཐོ་སློབ།
 

ཐོག་མར་གླེང་སློང་བ།

དེ་ཡང་རྒྱལ་ཁམས་པ་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་གཏམ་རྒྱུད་གསེར་ཐང་ཏུ། “རང་རེའི་མཁས་བ་རྣམས་ཀྱི་རྣམ་དཔྱོད་ཀྱི་འཆར་ཚུལ་དང། རྩོམ་པའི་སྒྲིག་སྟངས། ཆས་དང་། ཆོ་ག་སོགས་སྒོ་གསུམ་གྱི་བྱེད་པ་ཐམས་ཅད་ལ་ཏིལ་ལ་ཏིལ་མར་གྱི་ཚུལ་དུ་རྒྱ་གར་པའི་ཤན་གྱིས་ཁྱབ་ནས་ཡོད་ཅིང་། ཐ་ན་ཚིགས་བཅད་དུམ་རེའི་ནང་དུ་དཔེ་འགའ་ཞིག་སྟོན་དགོས་ཚེའང་རྒྱ་གར་གྱི་ཆུ་བོ་རི་ལྗོངས་སོགས་ཀྱི་མིང་ཁོ་ན་འོངས”ཞེས་གསུངས་ཡོད་པ་བཞིན། “དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས”ཟེར་བ་འདི་དང་། རྩོམ་པ་པོ་དེ་དག་གི་སེམས་ཀྱི་འཆར་སྟངས་དང་། རྩོམ་གྱི་སྒྲིག་སྟངས། མཛེས་བའི་ཉམས་བཏོད་ཚུལ། ལུས་ངག་ཡིད་གསུམ་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་ཐམས་ཅད་ལ་མ་ཧ་ཙི་ནའི་ཤན་མ་ཞུགས་པ་ཞིག་ཧ་ལམ་མེད་ཅིང་། ལྷག་པར་ཏུ་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་མོ་ཞེས་བའི་དུས་འགྱུར་ཆེན་མོ་དེ་ཡིས་ཤན་ཞུགས་ཏེ། ཐ་ན་གནད་སྟོན་པའི་ཚིག་འགའ་རེ་བཀོལ་དགོས་ཚེའང་། རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་ཐ་སྙད་སྟེ། “རྙིང་ཞེན”དང་”གཞོན་ནུ།”དང་“སྙིང་སྟོབས”སོགས་བཀོལ་བཞིན་ཡོད་པ་དང།ཐ་སྙད་དེ་ཚོ་ནི་ཁོང་ཚོའི་སེམས་སུ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ངར་ཆེན་པོ་སྟེར་པའི་མཚོན་ཆ་ལྟ་བུ་གྱུར་ཏེ། ནམ་ཡིན་ཡང་ལེགས་ཉེས་ཀྱི་འཇོག་སྟངས་དང། བདེ་སྡུག་གི་དབྱེ་བ།རིགས་ལམ་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་རྣམས་ཀྱང་ཚད་འདི་ལྟ་བུ་བརྟེན་ནས་འཇོག་བཞིན་ཡོད། དེ་བཞིན་ཁོ་ཚོས་“སློབ་གྲྭ”སོང་བ་ཞིག་གིས་གཏམ་བཤད་སོགས་གོ་ཡོང་དུས། བརྗོད་བྱ་དེ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཡོད་པ་དང། མི་དེ་དག་ལ་ཞིབ་འཇུག་པ། མཁས་བ་སོགས་ཀྱི་མིང་བྱིན་ནས་གཟི་བརྗིད་ཆེན་པོ་ཞིག་ཏུ་བརྩི་སྲོལ་ཡོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་དགོན་སྡེ་ཞིག་ནས་ཡོང་བའི་མི་ཞིག་གིས་བརྗོད་བྱ་གཅིག་པ་ཞིག་བཤད་ཀྱང་། གྲྭ་བཙུན་དེ་དག་གི་སྐད་ཆ་ནི་ཉམ་ཆུང་བ་དང་། གཟི་བརྗིད་མེད་པ་འདྲ་བ་ཞིག་ཏུ་བརྩི་བཞིན་ཡོད། ཁོང་ཚོ་སེམས་ཀྱི་ཕུགས་སུ་ནམ་ཡིན་ཡང། རྙིང་བ་དང་གསར་བ། ཆོས་བ་དང་སྐྱ་བོ། དེ་བཞིན་ཚན་རིག་དང་ཆོས་ལུགས་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་ལ་གཞི་མཐུན་ཅི་ཡང་མེད་པའི་འདོད་ཚུལ་ཞིག་ཁོ་ཚོའི་སེམས་སུ་ཏན་ཏན་ཡོད་པ་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་སྔོན་སྲོལ་གྱི་སློབ་གསོ་དང། མཁས་པ། དེ་བཞིན་བསྟན་བཅོས་སོགས་ལ་སེམས་ཀྱི་གཏིང་ནས་དོགས་པ་དང་། འཁོན་འཛིན་སོགས་ཡོད་པ་དང། ཁ་ཅིག་གིས་དེ་བས་ཀྱང་སྔོན་སྲོལ་ཐམས་ཅད་ཁོ་ཚོའི་མི་ཚེ་དང་། ལྟ་བ། གོ་གནས་སོགས་ཀྱི་དགྲ་ཟླ་ལྟ་བའི་འགལ་བ་བཟུང་ཏེ་དུས་ནམ་ཡང་ཆེད་དུ་འཐབ་པ་དང་རྩོད་པའང་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

རྙིང་གཏོར་གྱི་གྲུབ་མཐའ་འདི་དུས་གང་ཞིག་ལ་བྱུང་བ་དང།རྒྱུ་དང་རྐྱེན་གང་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་རེད་དམ་ཞེ་ན། དེ་ནི་ད་ལྟ་ནས་བརྩིས་བའི་མི་ལོ་བཞི་བཅུ་ཙམ་གྱི་ནང་བྱུང་བ་དང་། རྒྱུ་དང་རྐྱེན་དུ་མ་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་པར་འདོད་དོ། ། རྒྱུ་དང་རྐྱེན་ནི་ནང་བའི་ཆོས་སུ་སྤྱི་མཐུན་གྱི་ལས་དང་། དེང་དུས་འཇིག་རྟེན་གྱི་རྣམ་བཞག་ཏུ་ལོ་རྒྱུས། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་རྒྱུ་དང་རྐྱེན་མང་པོ་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་རེད། ལར་ཏུ་རྒྱུ་རྐྱེན་དེ་དག་ཐམས་ཅད་གསལ་ཙམ་ཞིག་བཤད་ན། བོད་ཀྱི་རྣམ་དཔྱོད་ཅན་རྣམས་ལ་ཕན་པའི་རྒྱུ་དང། ལོ་རྒྱུས་དངོས་རྟོགས་པ་ལ་ཕན་པ་མང་པོ་ཞིག་ངེས་པར་ཏུ་འགྱུར་སྲིད་མོད། དེ་ལྟ་བའི་རྒྱ་ཆེ་བའི་རྣམ་བཞག་ཅིག་ལེའུ་འདི་ལྟ་བུ་ཞིག་གི་ནང་གི་ཆུད་པའི་བཟོ་མི་འདུག་ཅིང་། ངལ་བའང་མི་བསྟེན་པར་བྱ། དེ་བས་རྒྱ་མཚོ་ནང་གི་ཆུ་ཐིགས་ལྟ་བུ་ཙམ་ཞིག་གླེང་མོལ་གྱི་ཚུལ་དུ་་དྲངས་ནས་བཤད་ན། དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་ཟེར་བ་འདི་མ་ཧཱ་ཙི་ནའི་ཡུལ་གྱི་ལྔ་བཞི་ལས་འགུལ་གྱི་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་དང་། ལྷག་པར་ཏུ་རིག་གནས་གསར་ཆེན་པོའི་དམར་སྲུང་དམག་གི་ལྟ་བ་ལས་བྱུང་ཞིང་། གཞུང་གི་སློབ་གྲྭ་ལ་སོང་བའི་སློབ་གྲྭ་བ་དག་གིས་གསར་ཏུ་བཏོན་པ་ཡིན། ཁོ་ཚོས་ལྟ་བ་འདི་དེང་རབས་ཅན་དང་། ཚན་རིག། ལྷག་པར་དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་ཟེར་པའི་དར་གྱི་འོག་ནས་སྤེལ་བ་ཡིན་མོད། བསམ་བློ་སྙིང་ཐག་པ་བཏང་ཡོང་དུས། སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་དང་། ཚིག་གི་བཀོལ་སྟངས། གཞི་ལམ་འབྲས་གསུམ་ཐམས་ཅད་དོན་གྱི་ད་དུང་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་མོ་ལ་ཐར་ཐུབ་མི་འདུག། འདི་རུ་ཕྲན་གྱིས་དོགས་གཞིའི་ཚུལ་དུ་དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་ཟེར་བ་སྤྱི་དང་། ལྔ་བཞི་ལས་འགུལ་དང། རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་པོ། ཁྱད་པར་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་དང་ཞོགས་དུང་སོགས་ལས་འཕྲོས་བའི་གླེང་མོ་ཞིག་བྱེད་པར་འདོད་ཅིང་། དེ་ན་ཆེད་དུ་བྲིས་བའི་བསྟན་བཅོས་འདིའི་ནང་དུ་ཐོག་མར།

༼ ཀ ༽རིག་གསར་གྱི་འབྱུང་ཁུངས་དང་། ལྟ་གྲུབ། ཁྱད་པར་རྩོམ་གཤིས་སོགས་ཅུང་ཟད་ཅིག་འབྲི་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། དེ་ནས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་མི་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས་དང་། རིག་གསར་གྱི་ཤན་ཞུགས་སོགས་མདོར་བསྡུས་ཞིག་འབྲི་རྒྱུ་ཡིན།

༼ ཁ ༽ དེ་ནས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་རྩོམ་སྐད་གྲགས་ཅན། ལང་ཚོའི་རྦབ་ཆུ་དང་། སད་ཀྱིས་བཅོམ་པའི་མེ་ཏོག། རྐང་ལམ་ཕྲ་མོ་སོགས་ལ་ཞིབ་དཔྱད་ཅུང་ཟད་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་ཞིང་། འདི་དག་གིས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་ལྟ་གྲུབ་དང་། རྩོམ་གཤིས་ཇི་བཞིན་མཚོན་ཐུབ་པའི་རེ་བ་ཡོད།

༼ ག ༽ དེ་ནས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ལས་འཕྲོས་བའི་དེང་རབས་ཀྱི་རྩོམ་དང་། ཁྱད་པར་ཏུ་དེང་དུས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་གསར་བརྗེ་བ། ཞོགས་དུང་། མེ་ལྕེ་སོགས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་སོགས་ཅུང་ཟད་ངོ་སྤྲོད་ཀྱི་ཚུལ་དུ་དཔྱད་རྒྱུ་ཡིན་ཞིང་། འདིས་དེང་དུས་བོད་ཕྱི་ནང་ཀུན་དུ་གླེང་བཞིན་པའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་ཟེར་བ་དེའི་ངོ་བོ་དང་། ཁྱད་ཆོས་སོགས་ཅུང་ཟད་ཤེས་ཐུབ་པའི་རེ་བ་ཡོད།

༼ ང ༽ བོད་ནང་གི་དེང་རབས་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ་ཅུང་ཟད་བྱས་རྗེས། པད་མ་འབུམ་སོགས་ཀྱིས་རྙིང་གཏོར་དང་། རིག་གསར་གྱི་ངོ་བོ་མཚོན་པའི་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིགས་གསར་བ་འདི་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་བོད་མི་ཁྲོད་དུ་ཇི་ལྟར་སྤེལ་ཚུལ་དང་། དེ་དག་གི་ལྟ་གྲུབ་དང་། དེ་ལས་འཕྲོས་བའི་དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་དང་། སྤྱོད་ཚུལ་སོགས་ཀྱང་ཅུང་ཟད་རེ་བྲི་འདོད་ཡོད།

༼ ཅ ༽མཐའ་དཔྱོད་ལྟ་བུ་ལ། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིགས་ཀྱི་གནས་བབས་དང་། དེ་དང་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བ། ཁྱད་པར་ཏུ། ཞོགས་དུང་དང་པད་མ་འབུམ་སོགས་ཀྱིས“དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག”འདི“དེང་རབས་ཅན”གྱི་རྩོམ་གཤིས་ཞིག་ཡིན་ཁུལ་གྱིས་སྤེལ་ཅི་ཐུབ་བྱ་བཞིན་ཡོད་མོད། འདིར “དེང་རབས་ཅན”དང “དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག”གཉིས་ཀྱི་འགལ་འབྲེལ་གྱི་སྐོར་ལ་ཅུང་ཟད་དཔྱད་ཏེ་རེ་ཞིག་རྩོམ་འདི་འཇུག་བསྡུ་བར་བྱ་རྒྱུ་ཡིན། འདི་ནི་ཆེད་དུ་ལོ་མང་པོ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་བའི་འབྲས་བུ་མ་ཡིན་ལ། གཞན་གྱི་ལྟ་བ་དང་མི་ཚེ་ལ་སྣང་མེད་དང་། མཐོང་ཆུང་སོགས་ཀྱིས་ཚུལ་ཀྱང་མེད་པར། བློ་གཟུ་བོ་ཞིག་གིས་ངང་ཚུལ་གྱི་བོད་ཀྱི་དོན་གཉེར་ཅན་དག་ལ་འཕྲོས་མོལ་ཙམ་བྱེད་པ་དེ་ཡིན།

བསྟན་བཅོས་འདི་བཞིན་བོད་ཡིག་ཏུ་འབྲི་བའི་སྐབས་སུ། བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་གོ་བདེ་བ་དང་། ཀློག་བདེ་བའི་ཕྱིར་ཏུ། དབྱིན་ཇི་དང་རྒྱ་ནག་སོགས་ཀྱི་སྔོན་དང་དེང་གི་རྩོམ་རིགས་ཀྱི་ལྟ་བ་མཚོན་པའི་ཡི་གེ་དང་། གྲུབ་མཐའི་རྣམ་བཞག་རྣམས་བོད་ཡིག་ཏུ་མེད་པར་རྣམས་ལུང་དྲངས་བ་དང་། བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་མེད། རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཞེ་ན། ཕྲན་གྱིས་བསམ་པར་དེང་དུས་མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་རང་གིས་ལུང་དྲངས་བ་དང་རང་གི་ཀྱང་ཧ་མ་གོ་བར་དྲངས་བ་མཐོང་ཤིང། ཁྱད་པར་ཏུ་དབྱིན་ཇི་དང་། རྒྱ་ཡིག་སོགས་ཀྱི་སྐད་ཆ་འདྲ་ལུང་དྲངས་ན། སྐྲག་སློང་བ་ལྟ་བུ་ཤིག་ཏུའང་མཐོང་བས།འདིར་ལུང་དྲངས་བ་ཐམས་ཅད། བོད་ཡིག་ཏུ་ཡོད་པའི་རྣམས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་རྣམས་ལས་བཀོལ་ཅི་ཐུབ་བྱས་ཡོད། ཡིན་ནའང་། དཔྱད་པ་བྱེད་སྟངས་དེ་དེང་དུས་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་དར་བཞིན་པའི་མཁས་བའི་དཔྱད་རྩོམ་འབྲི་བའི་སྲོལ་བཞིན་ཏུ། རྩ་བའི་དམ་བཅའ་དེ་སྒྲུབ་པའི་ཆེད་དུ་རིགས་པ་དང་། ལུང་འདྲེན་སྣ་ཚོགས་བྱས་ཏེ་རང་གི་རྩ་བའི་དམ་བཅའ་དེ་སྒྲུབ་ཐབས་བྱས་ཡོད། སྤྱིར་བཏང་ཕྲན་གྱིས་ཡིག་ཆ་མང་པོ་སྦྱོར་ཀློག་དང་། དེ་དག་ལ་ལོ་མང་པོར་ཞིབ་དཔྱད་བྱེད་ན། ཚད་དང་ལྡན་པའི་བསྟན་བཅོས་ཞིག་ཏུའང་ཆགས་སྲིད་མོད། འདིར་གླེང་མོལ་ཙམ་དང།བོད་ཀྱི་མཁས་དབང་དག་གིས་ཁྲོད་དུ་ཆེད་དུ་སྐད་ཆ་སློང་བའི་ཕྱིར་ཏུ། དོན་སྤྱི་ལྟ་བུ་ལས་བྱེ་བྲག་དམིགས་སུ་བཟུང་ཏེ་བྲིས་ཡོད་པས། ཚིག་དང་དོན་རྩུབ་པོ་འགའ་རེའང་ཞོར་ཏུ་བྲིས་ཡོད། ལུང་རིགས་གཉིས་ཀྱིས་སྒྲུབ་པའི་རྩ་བའི་དམ་བཅའ་དེ་ཟིན་ཡོད་མེད་ནི། གཟུར་གནས་གྱི་མཁས་བ་དག་གི་སྤྱན་སྔར་གཡུགས་ཏེ།དཔྱད་པར་བྱ་ཞེས་བཤད་པ་ལས་སྐད་ཆ་གཞན་པ་ཞུ་རྒྱུ་མེད། འདི་བཞིན་འབྲི་བའི་སྐབས་སུ། སྒེར་གྱི་འཁོན་སེམས་དང་། ཕྲག་དོག་གིས་སྣ་དྲངས་བ་དང་། མི་འདོད་པའི་འཁང་ར་བྱས་པ་སོགས་ཅི་ཡང་མེད་པར་དཔྱོད་པའི་མིག་ཤེལ་གཞན་པ་ཞིག་གིས་དེང་དུས་ཀྱི་འུར་རྒྱག་མཁན་དག་ལ་བལྟས་བའི་དཔྱད་པ་ཙམ་ཡིན། ང་ལ་སྡང་བས་ཅི་ཡང་མི་འོང་། རིགས་པ་དང་བདེན་པ་གཙོ་བོ་ཡིན། དེའི་ཕྱིར་འདི་ལས་འཕྲོས་བའི་སྐད་ཆ་འདྲ་བྱུང་ན། རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་གི་འཕྲོས་མོལ་ཤིག་ལས། སྒེར་གྱི་འཁོན་སེམས་་ཞིག་ནམ་ཡང་མི་འཛིན་པའི་རེ་བ་ལན་བརྒྱ་ཞུ་བ་ཡིན།

 

རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་པོ།

སྤྱིར་བཏང“གསར་བརྗེ་”ཟེར་བའི་ཚིག་འདི་ནི། ཡོ་རོབ་གླིང་གིས་མཁས་བ་རྣམས་ཀྱིས་སྲིད་དོན་དང་། དཔལ་འབྱོར། ཡང་ན་མི་རྣམས་ཀྱི་སེམས་ཀྱི་འཆར་ཚུལ་སོགས་སྔོན་གྱི་སྲོལ་ལུགས་དེ་རྩ་བ་ཉིད་ནས་གསར་བ་ཞིག་ཏུ་བརྗེ་བ་དེ་ལ་ཟེར་བཞིན་ཡོད་ཅིང་། ཡོ་རོབ་གླིང་གི་ལོ་རྒྱུས་སུ་ཆབ་སྲིད་ལ་ཆ་བཞག་ནས་ཧྥ་རན་སིའི་དུས་འགྱུར་ཆེན་པོ་The French Revolution (1789–1799)དང། ཨ་རིའི་དུས་འགྱུར་ཆེན་པོ་(American Revolution 1775)ལྟ་བུ་རེད། འདི་གཉིས་ནི་སྔོན་གྱི་རྒྱལ་བོའི་སྲོལ་ལུགས་སྟེ་བརྒྱ་ཁ་གཅིག་གཅོད་ཀྱི་ལུགས་ཏེ། མི་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གྲོས་མོལ་དང་། མི་མང་གི་ཚབ་དུ་འཐུས་མི་འདེམས་པ་སོགས་ཀྱིས་ཐག་གཅོད་པའི་ལུགས་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་བསྒྱུར་པའི་སྲོལ་དེ་ལྟ་བུ་དང་། དེ་བཞིན་དཔལ་འབྱོར་ལའང་གསར་བརྗེ་ཡོད་དེ།དཔེར་ན་སྔོན་གྱི་རྒྱལ་བོ་དང། དཔོན་པོ་རྣམས་ཀྱིས་རིན་གོང་ཐག་གཅོད་པའི་ལུགས་སྲོལ་དེ། རྗེས་སུ་མི་ཕན་ཚུན་ལ་དགོས་མིན་གྱི་དབང་གི་རིན་གོང་ལས་ཐག་གཅོད་པའི་ལུགས་སྲོལ་ཞིག་ཏུ་བསྒྱུར་བ་ལྟ་བུ་དང་། བྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ལས། མ་རྩ་རིང་ལུགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ལ་བསྒྱུར་པ་ལྟ་བུ་ལ་ཟེར་བཞིན་ཡོད། སྒྲ་ཡངས་འཇུག་གི་དབང་དུ་བྱས་ན། གསར་བརྗེ་ཟེར་བ་རང་བཞིན་གྱིས་འགྱུར་བ་ཙམ་ལ་མི་ཟེར་ཅིང། བཙན་དང་ཤུགས་ཡང་ན་གློ་བུར་ཏུ་ལམ་དང་ལུགས་དེ་ཚོ་འགྱུར་བ་ཟེར་པར་མངོན། འཛམ་གླིང་དུ་བྱུང་བའི་གསར་བརྗེ་མང་ཆེ་བ་ནི་ཆབ་སྲིད་དང། དཔལ་འབྱོར་གྱི་གསར་བརྗེ་ཡིན། དེ་ན་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་མེད་པ་རེད་དམ་ཞེ་ན། དེ་ཡང་མ་ཡིན་སྟེ། འཇིག་རྟེན་འདི་ལ་རིག་གནས་ལ་མིང་བཏགས་པའི་གསར་བརྗེ་འགའ་ཤས་བྱུང་ཡོད། འཇར་མན་ན་ཙེ་ཏང་དང་། ཉེ་རབས་ཀྱི་ཨོ་རྒྱན་ཡུལ་གྱི་ཁ་ཆེ་ཐ་ལེབ་པན་སོགས་ཀྱིས་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ལྟ་བུ་རེད། དེ་ནི་ཐབས་ཤེས་སྣ་ཚོགས་སྤྱར་ཏེ་མི་རྣམས་ཀྱི་རང་མོས་ཀྱི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྲོལ་དང། རྣམ་དཔྱོད་ཀྱི་འཆར་སྟངས། དེ་བཞིན་སེམས་ཀྱི་དམིགས་འཛུགས་ས་ཚང་མ་རྩ་བ་ཉིད་ནས་བརྗེ་ནས་སྲིད་གཞུང་ངམ། མི་སྒེར་གྱི་གྲུབ་མཐའ།ཡང་ནའང་ཆོས་ལུགས་ག་གེ་མོ་ཞིག་གི་གཞི་ལམ་འབྲས་གསུམ་ལ་བསམ་བཞིན་དུ་ཐབས་ཤེས་སྣ་ཚོགས་སྤྱད་ནས་དད་པ་བྱེད་དུ་བཅུག་པ་དེ་རེད། ཡིན་ནའང“རིག་གནས་གསར་བརྗེ”བྱུང་བ་ནི་ཤིན་ཏུ་ནས་ཉུང་ཉུང་རེད། རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཟེར་ན། རིག་གནས་ཟེར་པའི་ཚིག་འདི་ཤིན་ཏུ་ནས་རྩོད་རྙོག་ཅན་གྱི་ཐ་སྙད་ཅིག་ཡིན་ཞིང་། ལྷག་པར་ཏུ་ཐ་སྙད་འདི་ཇི་ལྟར་བྱུང་ཚུལ་དེ་བས་ཀྱང་རྙོག་དྲ་ཅན་གྱི་གླེང་གཞི་ཞིག་རེད། རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཞེ་ན། བོད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་སོགས་སུ་རིག་གནས་བཅུ་ཞེས་ཤེས་བྱའི་གནས་ལྟ་བུ་ཞིག་ལ་འཇུག་པ་ལྟ་བུ་དང་། དབྱིན་ཇིའི་ཚིག་ཏུ་(culture) རིག་གནས་ཟེར་བ་འདི། ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པས། དཔེར་ན་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཟེར་དུས་བོད་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་དེ་ལ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། དེ་བཞིན་མོའུ་ཙེ་ཏུང་དང། རིག་གསར་གྱི་སྐབས་སུ་རིག་གནས་ཟེར་བ་འདི་ཡང“འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས”ཤིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད། དེ་བས་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་མོ་ནི། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གསར་བརྗེ་དང་། དཔལ་འབྱོར་གྱི་གསར་བརྗེ་སོགས་དང་མི་འདྲ་བར། ༡༩༤༩སྔོན་དུ་ཡོད་པའི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་རྙིང་བ། རིག་གནས་རྙིང་བ། གོམས་སྲོལ་རྙིང་བ། སྤྱོད་པ་རྙིང་བ་བཅས་ཀྱི“འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས” དེ་དག་གཏོར་ཏེ་གསར་བ་གསར་རྐྱང་ཞིག་འཛུགས་རྒྱུ་དེ་རེད། དེ་ནི་དོན་གྱིས་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་ཙམ་གྱིས་མི་ཚད་པར། མི་རྣམས་ཀྱིས་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྲོལ་བཅས་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱས་ཏེ། མཐར་བསམ་ཚུལ་གཅིག་པ། དྲན་ཚུལ་གཅིག་པ་བཅས་བཟོ་རྒྱུ་དེ་རེད།

བོད་ཀྱི་རབ་བྱུང་བཅུ་དྲུག་པའི་མེ་རྟའི་ལོ་སྟེ། རིག་གནས་གསར་བརྗེ་མགོ་བརྩམས་པ་ཡིན། དེ་ནི་ཕྱི་ལོ༡༩༦༦་ནས་༡༩༧༦ལོར་བྱུང་བའི་རིག་གནས་ཀྱི་གསར་བརྗེ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན། དེ་ཡང་༡༩༦༦ལོའི་ཕྱི་ཟླ་བརྒྱད་པའི་ཚེས༨ཉིན། དམར་པོ་དབུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་གྲོས་མཐུན་དོན་ཚན་བཅུ་དྲུག་ཡོད་པ་ཞིག་བཏོན་པ་དེའི་ནང་དུ། “འབྱོར་ལྡན་མ་རྩ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་གཏོར་བ་ཡིན་མོད། ཁོང་ཚོས་ད་དུང་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་བསམ་བློ་རྙིང་བ་དང་། རིག་གནས། ཡུལ་སྲོལ། བཤུ་གཤོག་ལམ་ལུགས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་སོགས་བཀོལ་ཏེ་མང་ཚོགས་རྣམས་ལམ་ལོག་ཏུ་ཁྲིད་བཞིན་པ་དང་། མི་དམངས་ཀྱི་བསམ་བློ་བསྒྱུར་བཞིན་པ་མ་ཟད། བསྐྱར་ཏུ་རོ་ལངས་རྒྱག་གཞིན་པའི་སྟ་གོན་མཛད་བཞིན་པ་རེད། དེ་བས་འབྱོར་མེད་གྲལ་རིམ་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལྟ་བའི་ཐོག་ནས་འདི་ལ་འཐབ་རྩོད་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བྱེད་དགོས་བ་མ་ཟད། ལྟ་བ་གསར་བ་དང་། རིག་གནས་གསར་བ། ཡུལ་སྲོལ་གསར་པ། སྤྱོད་པ་གསར་བ་བཅས་ཀྱིས་སྒོ་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་ཀྱི་བསམ་བློ་ལྟ་ཚུལ་བརྗེ་དགོས” ཞེས་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་བྱ་དགོས་བ་བཤད་ཡོད། རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་ཆེན་པོའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་འབྱོར་མེད་གྲལ་རིམ་རྣམས་ཀྱིས་མ་རྩའི་རིང་ལུགས་ཀྱི་བསམ་པའི་བག་ཆགས་ཐམས་ཅད་གཙང་སེལ་བྱས་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་འཕགས་ལྟ་བ་རྣམས་ཤུགས་ཆེན་པོ་སྤེལ་བ་དེ་ལ་ཟེར་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། ༡༩༦༦ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ལྔ་བའི་ཚེས་༡༦ཉིན་མོའི་ཙེ་ཏུང་གིས་ཏང་དང་། རྒྱལ་ཁམས་ཡོངས་སུ་ད་དུང་འབྱོར་ལྡན་མ་རྩ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་མི་མངོན་པའི་ཚུལ་གྱིས་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཡོད་ཕྱིར། གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་བྱེད་དགོས་བ་དང་། དེ་ལྟར་བྱེད་དགོས་ན། མི་རྣམས་ཀྱི་འདུ་ཤེསདང། བསམ་བློ་བསྒྱུར་བ་དང། ཁྱད་པར་ཏུ་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་བྱེད་དགོས་ཞེས་བཤད་ཡོད།
གོང་གི་བཀོད་པའི་བསྒྲགས་གཏམ་དེ་ལས་གསལ་བ་བཞིན། རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི། རྙིང་བཞི་(四旧)གཏོར་བའི་དོན་ཚན་བཏོན་པ་དང་། རྙིང་བ་བཞི་ནི། སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་རྙིང་བ། རིག་གནས་རྙིང་བ། གོམས་སྲོལ་རྙིང་བ། སྤྱོད་པ་རྙིང་བ་བཅས་རེད། མོའི་ཙེ་ཏུང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་དམངས་གཙོ་གསར་བའི་དམིགས་ཡུལ་སྐོར་གླེང་དུས་། “ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་གསར་བ་དང་། དཔལ་འབྱོར་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་གསར་པ། རིག་གནས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་གསར་པ་བཅས་ཀྲུང་གོའི་གསར་བརྗེའི་སྟོབས་ཤུགས་ཡིན་ཙང་དེ་ཚོ་ནི་ཆབ་སྲིད་རྙིང་བ་དང་། དཔལ་འབྱོར་རྙིང་པ། རིག་གནས་རྙིང་བ་བཅས་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱ་མཁན་ཅིག་རེད།”ཞེས་དང་། “གཏོར་དགོས་གི་རེད། དེ་ཚོ་མཐར་ཕྱིན་པར་གཏོར་དགོས་གི་རེད། དེ་ཚོ་གཏོར་བ་དང་ཆབས་ཅིག་སེམས་ཤུགས་གསར་པའང་འཛུགས་ཐུབ་ཀྱི་རེད”རྙིང་གཏོར་འདི་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་ཆེན་པོའི་ལྟ་བའི་གནད་ལྟ་བུ་ཆགས་བསྡད་ཡོད་པ་དང་། མདོར་བསྡུས་ན་མོའི་ཙེ་ཏུང་གིས་བཤད་པ་བཞིན། རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ནི་“རྙིང་ཚབ་གསར་བརྗེ”ཟེར་བ་དེ་རེད། མཚོ་སྔོན་དང་། ཁྱད་པར་དུ་རེབ་གོང་ལ་མཚོན་ན་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་ཆེན་པོ་མགོ་བརྩམས་དུས། དགོན་པ་དང་། མ་ཎི་ཁང་། དེ་བཞིན་ལྷ་སྐུ་མཆོད་ཆ། བོད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་སྣ་ཚོགས་མཚོན་པའི་དཔེ་དེབ་སོགས་ལྷག་ལུས་ཙམ་ལས་ཡོད་པ་མ་རེད། ཅི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ང་བརྒྱད་ལོ་ནས་དགོན་པ་ཕལ་ཆེན་སྒོ་བརྒྱབ་ཚར་བ་དང་། མཆོད་རྫས་དང་། དཔེ་ཆ་སོགས་མཚོན་པའི་སྔོན་གྱི་ཡོ་ཆས་ཐམས་ཅད་མཆོང་སྐྱོད་ཆེན་པོ་སོགས་ཀྱི་སྐབས་ནས་བཅོམ་པ་དང་། གཞུང་དུ་བསྡུས་ཚར་བ་རེད། དྲུག་ཅུ་རེ་གཉིས་ལོ་ལ་རོང་བོ་དགོན་པ་དང། སྐུ་འབུམ། རྡོ་སྦིས་གྲྭ་ཚང་སོགས་འདུས་བའི་དགོན་པ་སོགས་མཚོན་པའི་དགོན་པ་དྲུག་ཙམ་གྱིས་སྒོ་ཕྱེས་མོད། དེ་ཡང་གཞི་རྒྱ་ཤིན་ཏུ་ཆུང་བ་དང་། ཕྱིའི་རྣམ་པ་ཙམ་ཞིག་རེད། དེ་བས་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་མགོ་རྩོམ་དུས། ཕྱིའི་རྫས༼དགོན་པ།ལྷ་ཁང། མཆོད་ཆ། དཔེ་ཆ། ཐང་ཀ། དཀར་ཡོལ། གོས་སོགས་འདུས་བའི་༡༩༤༠སྔོན་ལ་བཟོས་བའི་རྒྱུ་རྫས་རྙིང་བ་ཐམས་ཅད༽སོགས་མཚོན་པའི་རྙིང་བ་ཐམས་ཅད་བཅོམ་ཚར་བ་དང་། ཕྱིའི་རྣམ་པ་ཙམ་གྱི་དངོས་གནས་“སྤྱི་ཚོགས་གསར་བ”་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་ཆགས་བསྡད་ཡོད། ཡིན་ནའང་དེ་དུས་ད་དུང་ལྷག་བསྡད་ཡོད་པ་ནི། མི་རྣམས་ཀྱི་སེམས་ཁོང་གི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་དང་། རིག་གནས། གོམས་སྲོལ། སྤྱོད་པ་བཅས་་རེད། དེ་བས་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ནི་སྐབས་འགར་གཏུབ་གསོད་དང་། བཅོམ་འཕྲོག་སོགས་ཀྱི་རྣམ་པའང་ངེས་པར་ཡོད་མོད། དོན་གྱི་རྩ་བ་ནི་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ནི་བསམ་བློ་འདུ་ཤེས་བསྒྱུར་པའི་གསར་བརྗེ་ཞིག་དང་། བོད་མིའི་སེམས་ཁོང་གི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྲོལ་རྙིང་བ་ཐམས་ཅད་བཅོམ་པའི་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཞིག་ཡིན།
རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ནི་ཇི་ལྟར་བྱས་པ་རེད་དམ་ཞེ་ན། ཐོག་མར་ནར་མ་སོན་པ་དང་། རྣམ་དཔྱོད་ཀྱི་ཡན་ལག་ཆ་ཚང་མ་སྨིན་པའི་བྱིས་བ་དག་གི་ཁྲོད་དུ་ལྟ་བ་འདི་སྤེལ་ཞིང་། ཁོ་ཚོ་ནི“དམར་པོ་ལྟ་བ”སྲུང་བའི་“དམར་སྲུང་དམག”(红卫兵)་ཡིན་ཞེས་མིང་བཏགས་ཏེ། རྙིང་བཞི་གཏོར་པའི་སྐུལ་སློང་བྱས། སེམས་སུ་མཛེམ་དོགས་ཡོད་པ་རྣམས་ལ་“སྙིང་སྟོབས”ཀྱི་མིང་གི་འོག་ནས། རང་གི་ཕ་མ་དང་དགེ་རྒན་དང་། འབྱོར་ལྡན་མ་རྩ་རིང་ལུགས་ཀྱི་མི་དང་། ལྟ་བ་སོགས་ལ་“འཐབ་རྩོད་”བྱེད་དུ་བཅུག་པ་དེ་རེད། རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་སྐབས་སུ་སྙིང་སྟོབས་ཟེར་བའི་ཚིག་འདི་ཤིན་ཏུ་ནས་གལ་ཆེན་པོ་ཆགས་བསྡད་ཡོད། ཅི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་རིང་ལ་སེམས་ཀྱི་ཁོང་དུ་དད་པ་ཕྲ་མོ་དང་། ཡིད་ཆེས། སེམས་ཀྱི་འཛིན་སྟངས་བདེན་བདེན་པ་དག་ལ། འཛེམ་དོགས་དང་ཞེན་པ་ཆེན་པོ་གཅིག་ཀྱང་མེད་པར་བཅོམ་དགོས་ན། སྙིང་སྟོབས་ཆེན་པོ་ཞིག་མེད་ན་བཅོམ་ཐུབ་ཡོད་པ་མ་རེད། དེ་བས་སྙིང་སྟོབས་ཟེར་པའི་ཚིག་འདི། གསར་བརྗེ་བ་དག་གིས་ཁ་ནས་མ་ཎི་བཞིན་འདོན་གིན་ཡོད་པ་དང་། སྙིང་སྟོབས་ཟེར་བ་འདི་རྙིང་བ་གཏོར་པའི་སྤོབས་པ་དེ་ལ་ཟེར་བཞིན་ཡོད། འདོར་ན་རིག་གསར་ནི་པད་མ་འབུམ་གྱིས་གསུངས་བ་བཞིན། རྒྱབ་ཤ་དམར་པོ་ཅན་གྱི“མོའི་ཀྲུའི་ཞིའི་རྩོམ་བཏུས”ཉིན་མཚན་དུས་དྲུག་དུ་ཁ་ཏོན་བཞིན་བཏོན། ལུས་ལ་འབྲལ་མེད་དུ་བཟུང། དེ་ནི་ལུས་ངག་ཡིད་གསུམ་རྙིང་བཞི་ལས་ཐར་བར་གཏོང་བའི་སྒོ་ལྟ་བུ་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་གྱིས་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་སྤེལ་བ་དེ་རེད། དཔེ་དེབ་དེ་ནི་རྒྱ་ཡིག་གི་གཅིག་པོ་མི་ཚད་བོད་ཡིག་གི་ཐོག་ནས་མང་པོ་དཔར་ནས་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་སྤེལ་བ་དང་། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་སོགས་གཙོ་གྱུར་པའི་བོད་ཀྱི་གསར་བརྗེ་རྙིང་གཏོར་བ་དག་ཡང་། མོའི་ཙེ་ཏུང་གི་གསུང་རྩོམ་འོག་ནས་འཚར་ལོངས་དང་། སློབ་གཉེར་བྱས་ནས་བྱུང་བ་ཤ་སྟག་ཡིན། མེ་རྟ་ལོའི་སྟོན་ཁར། དེ་ནི་༡༩༦༦ལོའི་ཕྱི་ཟླ་བརྒྱད་པའི་སྟོན་ཁ་སྟེ། མདོ་སྨད་རིག་པ་འབྱུང་བའི་གྲོང་ཁྱེར་ཏུ་གྲགས་པ། རེབ་གོང་རོང་བོ་ནི། ཞིང་ལ་ལོ་ཏོག་སྨིན་ཞིང་། སྟོན་བརྔ་ལ་ཉེ་བའི་སྐབས་ཤིག་ཡིན་པ་དང་། མི་རྣམས་ཀྱང་ང་བརྒྱད་ཀྱི་དམག་འཁྲུག་དང་། མཆོང་སྐྱོད་ཆེན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་ལྟོགས་སྐོམ་སོགས། ལུས་ཀྱི་འཇིགས་པ་ཐམས་ཅད་ལས་ཐར་བ་ཙམ་བྱུང་སྟེ། ལྟོ་བ་རྒྱགས་ཙམ་ཡོད་པ་དང་། དྲུག་ཅུ་རེ་གཉིས་ལོ་ནས མདོ་སྨད་ཀྱི་སྐུ་འབུམ་དགོན་པ་དང་། བླ་བྲང་། རོང་བོ་དགོན་ཆེན། དེ་བཞིན་རྡོ་སྦིས་གྲྭ་ཚང་སོགས་བསྐྱར་དུ་སྒོ་ཕྱེ་ནས། ངུར་སྨིག་གྱོན་པའི་གྲྭ་བ་འགའ་རེའང་ཡོད་ཆོག་པར་གྱུར། དེ་འདྲ་བའི་ཉིན་ཞིག་ལ་གཅན་ཚ་དགུ་འགྱུར་པདྨ་རོང་གི་དགུ་རུང་ཕོ་བ་ཟེར་བའི་སྡེ་བ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ནས། ལོ་བཅུ་གསུམ་ཅན་གྱི་བྱིས་བ་ཞིག་གིས་རྒྱབ་ཏུ་དཔེ་ཁུག་ཅིག་ཁུར། སྐེ་ལ་སྐེ་དཀྲིས་དམར་པོ་ཞིག་བཏགས། སྟོད་གོས་སྔོན་པོ་ཁུག་མ་ཆེན་པོ་གཉིས་ཡོད་པ་ཞིག་གྱོན་ནས། ཨ་མ་རྒན་མོ་ཞིག་གིས་སྐྱེལ་ནས་རྨ་ལྷོ་དགེ་ཐོན་སློབ་གྲྭ་ཟེར་པ་དེར་ཐོན། བྱིས་བ་དེའི་མིང་ལ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ཟེར། ཁོའི་ཕ་ཆུང་དུས་ནས་གཤེགས་སྔ་པས། མ་དང་རྨོ་རྨོ་གཉིས་དང་། ཕ་གཡར་རྒྱ་མཚོ་ཟེར་བ་ཞིག་དང་མཉམ་དུ་འཚར་ལོངས་བྱུང་། ཁྱིམ་གྱི་གནས་ཚུལ་གང་ཡིན་གསལ་བོ་རྟོགས་དཀའ་ནའང་། བོད་ཀྱི་ཁྱིམ་མི་དག་དང་འདྲ་བར། མ་དང་ཕ་གཡར་གཉིས་ཀྱིས་བྱིས་བའི་སྤྱོད་ལམ་སོགས་ལ་དོ་ཁུར་དང་། ལྟ་རྟོག་བྱས་ཡོད་པ་ནི་ཏན་ཏན་ཡིན་པ་དང་། ཡ་རབས་བཟང་སྤྱོད་ཅན་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་འདོད་པའི་བརྩོན་པ་ནི་ངེས་པར་ཏུ་བྱས་ཡོད་པར་སེམས། ཡིན་ནའང་རྡོ་སྦིས་ཆོས་སྐྱོང་ལགས་ཀྱིས་གསུངས་བ་ལྟར་ན། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ལ་དྭ་ཕྲུག་ལྟ་བུ་སེམས་ཁམས་དང།གཤིས་ཀ་ཡོད་ཅེས་གསུང་ཡོད་པ་དང་། གལ་སྲིད་དེ་བདེན་པ་ཡིན་ཚེ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ལྟར་ན། བྱིས་བ་དེ་མི་གཞན་དང་འབྲེལ་འདྲིས་བྱེད་དཀའ་བ་དང་་། ལྷག་པར་མས་ཕ་གཡར་ཅིག་བླངས་བའི་ཉེར་ལེན་གྱི་རྗེས་སུ་སྐྱེད་མའི་རིགས་དང་མཆན་མཐུན་ཡོང་དཀའ་བ་ཡོད་ཅེས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་དུ་བཤད་ཚུལ་ཞིག་ཡོད་པས་འདི་ལ་དཔྱད་པར་བྱ་བའི་གནས་སུ་ལགས།

དོན་གྲུབ་རྒྱལ་རྨ་ལྷོ་དགེ་ཐོན་སློབ་གྲྭ་ཐོན་པའི་ཉི་མ་དེ་ནི། བོད་གངས་ཅན་ཕར་ཤོག། འཛམ་གླིང་ཀུན་དུའང་བྱུང་མ་མྱོང་བའི་དུས་འགྱུར་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་ཡིན། དེ་ནི་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་མགོ་བརྩམས་པའི་ལོ་དེ་ཡིན། སྤྱིར་བཏང་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་རང་གིས་སེམས་སུ་ཅི་དྲན་ཡོད་མེད་སུས་ཀྱང་རྟོགས་དཀའ་ནའང་། ཁོང་གིས་བརྩམས་པའི་སྙན་ངག་སྟེ “སྙན་ངག་ལ་སྦྱར་པའི་སྒྲུང་རྩོམ་གཞོན་ནུའི་ཡིད་ཀྱི་མཛེས་རྒྱན”ཟེར་བ་ལས། རིག་གསར་གྱི་འཐབ་རྩོད་བྱེད་སྟངས་སོགས་མང་པོ་བཀོད་འདུག་པ་ལ་བལྟས་ན། ཁོང་ལ་རིག་གསར་ལྟ་བ་དང། སྤྱོད་པ་སོགས་ཧ་ཅང་གི་ཆ་རྒྱུས་ཡོད་པ་རྟོགས་ཐུབ། དཔེར་ན། ཁོང་གིས་རྩོམ་དེ་ལས། “གྱེན་ལོག་མེ་ལྕེ་རྩེ་མོ་ཡིས། སྐར་མའི་འབྲས་ཡོད་ཟ་བར་བྱེད། འཐབ་འཛིང་འབྲུག་གི་སྒྲ་ཆེན་གྱིས། འཛིན་མའི་རྣ་བར་འོན་པར་བྱས།”ཞེས་དང་། “རིག་པའི་དཔའ་བོ་ཡོད་དོ་ཅོག། ལྔ་བའི་ལམ་དུ་ད་སོང་ཞེས། དྲགས་སྔགས་ཧུམ་ཕགས་དབྱར་སྐྱེས་རྔས།། གནམ་སའི་ཕྱོགས་ཀུན་འགེངས་བར་བྱས།།”ཞེས་འཐབ་རྩོད་ཇི་ལྟར་བྱ་ཚུལ་བཀོད་ཡོད་པ་དང་། སྒྲུང་གཏམ་ནང་གི་བུ་མོ་ཟླ་བ་སྒྲོལ་མ་དམར་སྲུང་དམག་ནང་དུ་ཞུགས་ཚུལ་ཡང་འདི་ལྟར“དཀར་འཇམ་དཔུང་བའི་ཡང་ཐོག་ཏུ། དམར་སྲུང་དམག་གི་རྟགས་འཛིན་པའི།” ཞེས་དམར་སྲུང་དམག་ཏུ་ཞུགས་པ་དང་། དེ་བཞིན་དམར་སྲུང་དམག་གིས་གཏེ་བོ། གསར་བརྗེ་སྐྱབས་གཙོ་བྱས་ནས་དམར་སྲུང་དམག་རྣམས་སླེབས་ཏེ། ཟླ་བ་སྒྲོལ་མའི་ཕ་ནི་སྔོན་ཆད་དགེ་བཤེས་ཡིན་པ་དེ་འཛིན་བཟུང་བྱས་པའི་ཚུལ་འདི་ལྟར། “གྱེན་ལོག་དཔུང་གི་རུ་གཙོ་སྟེ། གསར་བརྗེ་སྐྱབས་དང་ཝ་གྲོགས་རྣམས། གཟན་ལ་འགྲིམས་པའི་གླག་མོ་ལྟར། ཟླ་བ་སྒྲོལ་མའི་ཡབ་ཆེན་གྱི། ཉམ་ཐག་ལུ་གུ་འཛིན་ཕྱིར་འོངས། ལྷ་རམས་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་མཆོག། བསོད་ནམས་བགོ་སྐལ་འདི་ཡིན་ཞེས། སྔོན་མེད་ཤོག་བུའི་པཎ་ཞྭ་ཞིག། གང་གི་སྤྱི་བོ་རྒྱན་དུ་བྱིན” ཞེས་དམར་སྲུང་དམག་དག་གིས་དགེ་རྒན་དང་། སྔོན་གྱི་ཆོས་གྲྭ་སོགས་ལ་སློབ་གཉེར་བྱས་ནས་ཐོན་པའི་དགེ་རྒན་རྣམས་ལ་ཇི་ལྟར་འཐབ་རྩོད་བྱ་ཚུལ་གསལ་བོར་བཀོད་ཡོད་པ་དང་། ལྷག་པར་བུ་བུ་མོ་རྣམས་ཀྱིས་རང་གིས་ཕ་མ་ལ་ཡང་འཐབ་རྩོད་བྱ་དགོས་ཚུལ་ཡང་འདི་ལྟར། “ཀ་ཡེ་ཟླ་བ་སྒྲོལ་མ་ལགས། ཁྱོད་ཀྱི་ལངས་ཕྱོགས་རི་ལྟར་བརྟན། གསར་བརྗེའི་གོ་རྟོགས་མཁའ་ལས་མཐོ། དགེ་གཉེན་དབྱེ་བ་མ་ནོར་པར། ཡབ་དང་འཐའ་རྩོད་བགྱིད་ཕོད་པ། གསར་བརྗེའི་བྱ་སྤྱོད་ཁོ་ན་ཉིད།”ཅེས་རང་གི་ཕ་ལ་འཐབ་རྩོད་བྱེད་དུ་བཅུག་ཚུལ་སོགས་བཤད་ཡོད། སྤྱིར་བཏང་སྙན་ངག་དང་སྦྱར་པའི་སྒྲུང་རྩོམ་འདིའི་ནང་གི་མི་སྣ་རྣམས་དངོས་སུ་བྱུང་ཡོད་མེད་དང་། དོན་རྐྱེན་རྣམས་ཀྱང་ཇི་ལྟར་བྱུང་ཡོད་མེད་ཅི་ཆ་ཡང་། འདི་ནི་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་རྨ་ལྷོ་དགེ་ཐོན་སློབ་གྲྭ་ཞུགས་པའི་ཉི་མ་དེ་ནས་བྱུང་བའི་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་མོ་ནས་བྱུང་བའི་སེམས་ཀྱི་འཆར་སྟངས། དོན་རྐྱེན་རྣམས་ཇི་བཞིན་དུ་བཀོད་འདུག་པས། ཕལ་ཆེར་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་རང་གི་རྣམ་ཐར་དེ་སྒྲུང་གཏམ་དང་སྦྱར་ནས་བྲིས་བ་མིན་ལས་ཆེ་སྙམ།

དེ་བཞིན་ཕྲན་གྱིས་ཀྱང་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་སློབ་གྲྭའི་རྭ་བའི་ནང་དུ་ཐོན་མ་ཐག་ཏུ། ཁོའི་མིག་ལམ་ཏུ་མཐོང་བའི་བྱ་སྤྱོད་དང་། ཉེར་ལེན་སོགས་བརྟག་པ་མཐའ་བཟུང་གི་དབང་དུ་བྱས་ནས་དྲན་པར་བྱས་ན། འདི་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་པར་སེམས་སྟེ། དེ་ནི་ཁོ་དང་ལོ་མཉམ་སློབ་བུ་དག་གིས་ལག་ཏུ་རྡོ་དང་དབྱུག་པ་བཟུང་ནས་སྔོན་གྱི་རི་མོ་དང་། ཚོན་རྩི་རྒྱབ་ཡོད་པའི་སྒེའུ་ཁུང་དང་སྒོ་སོགས་བཅོག་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། དགེ་རྒན་དག་གི་མགོ་ལ་ཤོག་ཞྭ་རིང་པོ་རེ་བསྐོོན་ནས་ཁྲོམ་དུ་ཁྲིད་བཞིན་པ་དང། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་དང་ལོ་མཉམ་གྱི་སློབ་བུ་དག་གིས་ཁ་ནས་“རྙིང་བཞི་གཏོར་ཏེ།གསར་བཞི་འཛུགས་དགོས”དང“ལྷ་འདྲེ་གདོན་བགེགས་ཕམ་པར་རྒྱོབ་ཤོག”ཅེས་སྐད་འབོད་སྒྲོག་ཏེ། དགེ་རྒན་རྣམས་ལ་བཅར་རྡུང་དང་། གནར་གཅོད་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། བྱ་སྤྱོད་དེ་དག་ལ་ཁོ་ཚོས་“འཐབ་རྩོད”ཅེས་འབོད་བཞིན་པ་དང་། དེ་ནི་བླ་མེད་ཀྱི་གསར་བརྗེའི་ལས་ཀ་ཞིག་བསམ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད།
སྐབས་རེ་བདག་གིས་འདི་ལྟར་ཀྱང་སེམས་ལ་དྲན་ཏེ། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ལས་ལོ་ན་ཆེ་བའི་སློབ་མ་ཁག་ཅིག་གིས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་སོགས་ལོ་ཆུང་བ་དག་ལ། “ད་ནས་བཟུང། ང་ཚོ་ནི་གུང་ཁྲན་ཏང་སྲུང་མཁན་གྱི་དམར་སྲུང་དམག་ཡིན་པ་དང།ང་ཚོས་དམིགས་ཡུལ་ནི “རྙིང་བཞི་གཏོར་ཏེ།གསར་བཞི་འཛུགས་དགོས”ཞེས་ཡང་ཡང་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད་པར་སྙམ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ལྟར་ན། གློ་བུར་ཏུ་བྱིས་བ་ཆུང་ཆུང་དེ་འདྲ་ཞིག་གཅན་ཚའི་གྲོང་གསེབ་ཅིག་ནས་རོང་བོ་རུ་ཐོན་པར། བྱིས་བ་སྤྱི་དང་འདྲ་བར་ཐོག་མར་བརྩེ་བའི་མ་དང། ལུང་བ་ཁ་བྲལ་བའིདགའ་སྣང་དང་། རྗེས་སུ་མ་དང་། སྡེ་བ། ཆུང་དུས་ཀྱི་རྩེད་རོགས་སོགས་དྲན་པའི་འགལ་འདུ་ཅན་གྱི་སེམས་ཚོར་ཅིག་ཀྱང་བྱུང་ཡོད་པ་གོར་མ་ཆག
སྤྱིར་བཏང་བྱིས་པ་ཕ་མ་དང་ཁ་བྲལ་ནས། བྱིས་པ་རྣམས་དགོན་པར་འགྲོ་བ་དང་། སློབ་གྲྭ་སོགས་ལ་འགྲོ་བ་འདི་དོན་གྱིས་སྟེང་ནས་གཅིག་པ་ཡིན་ནའང་། རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་མི་འདྲ་བ་མང་པོ་ཡོད། ལྷག་པར་ཏུ་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་སྟངས་དང་། མི་ཚེའི་ལྟ་གྲུབ་དང་། གྲུབ་མཐའ་སོགས་ཀྱི་ཐད་ནས་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་ཡོད། གང་ལྟར་ཀྱང་དེའི་སྐབས་སུ་བྱུང་བའི་དོན་རྐྱེན་དང་ལྟ་གྲུབ་རྣམས་ཀྱིས་ཁོའི་སེམས་སུ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཏེ་རྗེས་སུ་ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་གང་ཡིན་ཀྱང་། ལུས་ཀྱི་སྤྱོད་ཚུལ་ཐམས་ཅད་དུས་འགྱུར་འདི་ལ་མ་འབྲེལ་བ་ཞིག་མེད་པར་ལྟ་བུར་གྱུར་ཏེ། བརྩམས་ཆོས་ཐམས་ཅད་རྙིང་དོར་གྱི་ལྟ་བས་ཁྱབ་བསྡད་ཡོད་པ་དང་། སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་ངོ་ལོག་དང་། སྐྱེད་མའི་རིགས་ལ་མི་ཟད་པའི་ཞེ་སྡང་དང་སྡུག་གྱོང་གཏོང་བ་དང་སེམས་སུ་འཐབ་རྩོད་འབའ་ཞིག་གིས་ཁེངས་བསྡད་ཡོད་པ་རེད།

 

 

རྙིང་འདོར་གྱི་ལྟ་བའི་ཁུངས་ནི“ལྔ་བཞིའི་ལས་འགུལ”ཡིན།

ལྔ་བཞིའི་ལས་འགུལ་འདི་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་སུ་བཤད་ན། ཧ་ཅང་གི་གལ་ཆེ་བའི་ལོ་རྒྱུས་གྱི་མཚམས་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། ཅི་ཕྱིར་ཞེ་ན།ལྔ་བཞི་ལས་འགུལ་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་དམར་ཕྱོགས་ཀྱི་ལྟ་བ་མཚོན་པའི་ནུབ་ཀྱི་རིག་གནས་དར་པར་བཤད་ཡོད་པ་དང་། ལྷག་པར་ཏུ་དམར་ཕྱོགས་ལ་མཚོན་ན་ལྔ་བཞི་ལས་འགུལ་ནི་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཆགས་བསྡད་ཡོད། རྒྱ་ནག་གི་མཁས་པ་དག་གིས་རྒྱ་ནག་གི་རིག་གནས་དེ་ལྔ་བཞིའི་ལས་འགུལ་གྱི་སྔོན་དང་རྗེས་སུ་ཕྱེས་ནས་བཤད་ཡོད། དཔེར་ན། མོའི་ཙེ་ཏུང་གིས་ “ཀྲུང་གོའི་རིག་གནས་གྱི་འཐབ་ཕྱོགས་དང་ཡང་ན་བསམ་བློའི་མཐའ་ཕྱོགས་ལ་ཆ་བཞག་ན “ལྔ་བཞིའི་”སྔོན་དང། “ལྔ་བཞིའི”རྗེས་ལ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དུས་སྐབས་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཆགས་ཡོད་པ་རེད”ཅེས་བཤད་ཡོད་པ་དང་། ལྔ་བཞིའི་ལས་འགུལ་ནི་བསམ་བློ་བསྒྱུར་བཅོས་ཀྱི་ལས་འགུལ་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད།
དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གཙོ་བྱས་བའི་བོད་ཀྱི་གསར་བརྗེ་བ་དག་གིས་ཀྱང་ལྔ་བཞི་ལས་འགུལ་འདི་ལ་ཆེད་དུ་ཞིབ་དཔྱོད་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་དང། བསྟོད་བསྔགས་ཆེན་པོ་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། ལྔ་བཞིའི་ལས་འགུལ་གྱི་སྲོལ་འབྱེད་པ་དག་གིས་རྗེས་སུ་འབྲངས་ཏེ། སྲོལ་རྒྱུན་གཏོར་དགོས་ཞེས་སྐད་འབོད་ཀྱང་མང་པོ་བྱས་འདུག། དཔེར་ན་ཞོགས་དུང་གིས་རང་གྲོལ་ཞིབ་འཇུག་གི་དེང་ཕྲེང་དང་པོ་ནང་དུ“ལྔ་བཞི་ལས་འགུལ་ཞེས་པ་ཚིག་གཅིག་གིས་བསྡུས་ཏེ་བཤད་ན། བསམ་བློ་བཅོས་སྒྱུར་གྱི་ལས་འགུལ་ཞིག་རེད། སྐབས་དེར་བློ་འབྱེད་བསམ་བློ་བ་དག་གིས་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ལ་དགག་པ་གཞིར་བྱས་ཏེ། སློབ་གསོ་བཅོས་སྒྱུར་བྱེད་དགོས་ཚུལ་དང། བུད་མེད་བཅིངས་འགྲོལ་གཏོང་དགོས་ཚུལ། ཚད་མའི་སྐྱེས་བུ་དང་གསུང་མེད་ཚུལ།དཔྱོད་ཤེས་དང་དང་རང་དབང་འདྲ་མཉམ་སོགས་དགོས་ཚུལ་བཤད་ཡོད་པ་རེད”ཅེས་བཤད་ཡོད། ལྔ་བཞིའི་ལས་འགུལ་འདི་ནི། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དུས་སྐབས་གནད་འགག་ཅན་ཞིག་གི་སྐབས་ལ་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན། ཐོག་དང་པོ་སུའུ་ཀྲུན་ཧྲན་གྱིས་དབུ་ཁྲིད་པའི་རྒྱ་ནག་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱ་མི་ཚོས། “ཤར་ཀྱི་ཀླ་ཀློ་མན་ཇུ་མཐར་སྐྲོད་བཏང་ཏེ། རྒྱ་ནག་གི་ཤེས་རིག་དར་སྤེར་གཏོང་དགོས”ཞེས་བའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལས་འགུལ་ཏེ། ལོ་སྟོང་ཕྲག་ཁ་ཤས་རིང་གི་རྒྱལ་བོའི་ལམ་ལུགས་དང་། ལོ་ཉིས་བརྒྱ་ཙམ་ལ་དབང་སྒྱུར་པའི་དབང་སྒྱུར་པའི་མན་ཇུའི་རྒྱལ་རབས་རྫོགས།

འདི་ལ་ལྕགས་ཕག་ལོའི་༼༡༩༡༡༽གསར་བརྗེ་ཟེར། ཡིན་ནའང་ལྕགས་ཕག་གི་གསར་བརྗེའི་རྗེས་སུ་རྒྱ་ནག་རང་དུའང་སྲིད་གཞུང་དང་། འཇིག་རྟེན་སྲིད་སྐྱོང་གི་ལྟ་བའི་ཐོག་ནས་སྲིད་གཞུང་བརྟན་པོ་ཞིག་འཛུགས་མ་ཐུབ་པར་ཡོད་དུས། འཇར་པན་སོགས་གཙོ་བོ་གྱུར་པའི་རྒྱལ་ཁམས་སྟོབས་ཅན་དག་གིས་རྒྱ་ནག་ལ་བཙན་འཛུལ་དང་། ས་ཆ་སོགས་བཙན་འཕྲོག་གིས་ཆིངས་ཡིག་སོགས་རྒྱག་ཏུ་བཅུག་ཅིང་། ༡༩༡༩ལོ་ལ་པེ་ཅིང་གི་སློབ་མ་རྣམས་ཀྱིས་སྲང་ལམ་སོགས་སུ་སོང་ནས། རྒྱལ་ཁམས་སྟོབས་ཆེ་བ་དེ་དག་ལ་ངོ་རྒོལ་སོགས་བྱས། དེ་དུས་རྒྱ་ནག་གི་མཁས་བ་ཁ་ཅིག་གིས། རྒྱ་ནག་འདི་བཞིན་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་སོང་བ་དང་། སྟོབས་ལྡན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁམས་འཛུགས་མ་ཐུབ་པ་དང་། དེ་བཞིན་རྒྱལ་ཁམས་གཞན་གྱི་རྗེས་སུ་ལུས་བ་ནི་རྒྱ་ནག་རང་གི་རིག་གནས་རེད་ཅེས་རིག་གནས་རྙིང་བ་ལ་དགག་པ་རྒྱག་པའི་མགོ་བརྩམས། ཁོ་ཚོས་རྒྱལ་ཁམས་སྐྱོབ་པའི་ཐབས་ཤེས་ཡང་དག་ནི་ནུབ་ཀྱི་དམངས་གཙོ་ལམ་ལུགས་དང་། ཚན་རིག་སོགས་ཡིན་ནོ་ཞེས་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ལྟ་བ་མཚོན་པའི་དཔེ་དེབ་སོགས་མང་དུ་སྤེལ། དུས་འགྱུར་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་དམར་ཕྱོགས་ཀྱི་ལྟ་བའང་རྒྱ་ནག་ཏུ་དར་ཐུབ་པ་བྱུང་བ་དང་། དུས་སྐབས་དེ་ལ་ཡོ་རོབ་གྱི་ལྟ་གྲུབ་མཚོན་པའི་བསྟན་བཅོས་མང་པོ་རྒྱ་ནག་ཏུ་བསྒྱུར་བ་དང་། དེའི་ཆེད་དུ་གཉེར་པའི་དུས་དེབ“གཞོན་ནུ་གསར་པ”སོགས་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་སྤེལ་ཞིང་། དུས་དེབ་དེ་དག་ནི་རྒྱ་ནག་གི་རིག་གནས་རྙིང་བ་གཏོར་པའི་མཚོན་ཆ་ལྟ་བུ་གྱུར། དུས་དེབ་འདི་སོགས་མོའི་ཙེ་ཏུང་སོགས་འབྲེལ་བའི་དམར་ཕྱོགས་ལ་ཤན་ཆེན་པོ་ཞུགས་ཏེ། རྗེས་སུ་མོའུ་ཙེ་ཏུང་དང་། གཞན་དམར་ཕྱོགས་ཀྱི་མཁས་བ་རྣམས་ཀྱིས་ཆེད་དུ་རྩོམ་བྲིས་ཡོད་པ་དང་། དུས་དེབ་འདི་ལ་ཆེད་དུ་བསྟོད་བསྔགས་ཡང་མང་པོ་བྱས་ཡོད། སྤྱིར་བཏང་ལྔ་བཞི་ལས་འགུལ་འདི་བོད་དང་འབྲེལ་བ་སྤུ་ཙམ་ཡང་མི་འདུག། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན་བོད་ཀྱི་ནང་བ་སངས་རྒྱས་བའི་ལྟ་གྲུབ་དང་རྒྱ་ནག་གི་ཁུང་ཙིའི་ལུགས། རྒྱ་ནག་གི་རྒྱལ་བོའི་ལམ་ལུགས་དང་། བོད་ཀྱི་བླ་མའི་ལམ་ལུགས། བོད་ཀྱི་བསྡུས་གྲྭ་སོགས་མཚོན་པའི་རིགས་པ་གཙོ་བོ་འཛིན་པའི་ལམ་ལུགས་དང་། རྒྱ་ནག་གི་དཔེ་བཞི་གཙོ་བོ་འཛིན་པའི་ལམ་ལུགས། དེ་བཞིན་བོད་མི་མང་ཆེ་བ་འབྲོག་པ་དང་ས་མ་འབྲོག་གི་ལུགས་སྲོལ་དང་། རྒྱ་ནག་གི་སོ་ནམ་པའི་འཚོ་བ་དང་ལྟ་གྲུབ་སོགས་ལ་གནམ་ས་ལྟ་བུའི་ཁྱད་པར་ཡོད་པ་མ་ཟད། དེ་ནི་རྒྱ་ནག་རང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཁྱད་པར་ཅན་དང་། དུས་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་གི་འོག་ཏུ་བྱུང་བ་ཞིག་རེད།

&nb

དོན་གྲུབ་རྒྱལ་དང་གསར་བརྗེའི་ལྟ་བ།

ལྔ་བཞིའི་ལས་འགུལ་ནང་དུ། ནུབ་ཀྱི་དམངས་གཙོ་རིང་ལུགས་ཅན་གྱི་རིག་གནས་གསར་པ་ཞིག་དར་ཡོད་ནའང་། འདིར་ངེས་པར་ཏུ་བརྗོད་དགོས་བ་ཞིག་ལ། རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་སྐབས་སུ། མོའི་ཙེ་ཏུང་གི་དཔེ་དེབ་ལས།གཞན་གྱི་དཔེ་དེབ་མཐོང་རྒྱུ་མེད་ཅིང་། ལྷག་པར་ཏུ་མོའི་ཙེ་ཏུང་གིས་༡༩༤༠ལོར་བྲིས་བའི “དམངས་གཙོ་རིང་ལུགས་གསར་པའི་རྣམ་བཤད”ཟེར་བ་དང་། ༡༩༤༢ལོར་བྲིས“ཡན་ཨན་རིག་རྩལ་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུའི་ཐོག་གི་གཏམ་བཤད།” གཉིས་ནི་རིག་གནས་ཐད་ཀྱི་གསུང་རྩོམ་གལ་ཆེན་གཉིས་ཆགས་བསྡད་ཡོད། དེ་བས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་སོགས་ལ་གསར་བརྗེའི་ལྟ་བ་སྟེར་མཁན་ཡང་གཙོ་བོ། མའི་ཡི་གསུང་རྩོམ་གཅེས་བསྡུས་དང་། ཁྱད་པར་ཏུ་ཁོང་གི་གསུང་རྩོམ་གཅེས་བསྡུས་ནང་གི“དམངས་གཙོ་རིང་ལུགས་གསར་པའི་རྣམ་བཤད”་ཟེར་བ་དང་། “ཡན་ཨན་རིག་རྩལ་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུའི་ཐོག་གི་གཏམ་བཤད།” གཉིས་རེད། རྗེས་སུ་བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་ལྟ་གྲུབ་དང་། རྩོམ་གཤིས། སེམས་པའི་འཁྱེར་སྟངས་བཅས་ཀྱི་རྩིག་པའི་རྨང་གཞི་ལྟ་བུ་གྱུར་ཏེ། ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ལྟ་བའི་གཞི་ཐམས་ཅད་དངོས་སུ་ཤུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་འདི་གཉིས་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད། འདི་རུ་ཕྲན་གྱིས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་ལྟ་བའི་སྐོར་ལ་མཛུབ་མོ་རི་སྟོན་གྱི་ཚུལ་གྱིས་བྱེད་འཆར་ཡོད་ཅིང་། འདིས་མི་རྣམས་ཀྱིས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་ལྟ་བའི་གཞི་ལམ་འབྲས་གསུམ་སོགས་ཅུང་ཙམ་རྟོགས་ཐུབ་པའི་རེ་བ་ཡོད།
ཐོག་མར་མོའི་ཙེ་ཏུང་གིས་སྔོན་གྱི་རྒྱ་ནག་གི་རིག་གནས་ནི། དོན་གྱི་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་རིང་ལུགས་ལ་ཞབས་འདེགས་ཞུ་མཁན་གྱི་རིག་གནས་ཡིན་ཞེས་སྡོམ་ཚིག་རྒྱབ་ཡོད། དཔེར་ན་མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས“ཡན་ཨན་རིག་རྩལ་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུའི་ཐོག་གི་གཏམ་བཤད”ནང་དུ“རིག་རྩལ་ཅིག་ས་བདག་གྲལ་རིམ་ལ་ཞབས་འདེགས་ཞུ་ཡས་ཡིན་ན་དེ་ནི་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་རིང་ལུགས་གི་རིག་རྩལ་རེད། ཀྲུང་གོའི་བཀས་བཀོད་རྒྱུན་འཛིན་དུས་རབས་གི་དབང་སྒྱུར་གྲལ་རིམ་གྱི་རྩོམ་རིག་དང་སྒྱུ་རྩལ་ནི་དེའི་གྲས་ཅིག་རང་རེད། རིག་རྩལ་ད་ལྟའང་ཀྲུང་གོར་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཞིག་བསྡད་ཡོད་པ་རེད།”ཅེས་རྒྱ་ནག་གི་སྔོན་གྱི་རྩོམ་རིགས་དང་། སློབ་གསོ་དང་། དེ་བཞིན་རིག་གནས་ཐམས་ཅད་བཀས་བཀོད་རྒྱུན་འཛིན་ཀྱི་སྒེར་བདག་བྱེད་པའི་རིག་གནས་དང་། ཁོ་ཚོ་ལ་ཞབས་འདེགས་ཞུ་བྱེད་ཀྱི་ལག་ཆ་ཅིག་རེད་ཅེས་སྡོམ་ཚིག་རྒྱབ་ཡོད་པ་རེད། མོའི་ཙེ་ཏུང་གི་ལྟ་བ་འདིའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ཏེ། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་དང་། དགོན་གྲྭ་ཐམས་ཅད་བོད་ཀྱི་དབང་སྒྱུར་གྲལ་རིམ་སྟེ། དགོན་སྡེ་དག་གིས་སྒེར་སྡོམ་བྱས་ཏེ། བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་ཕན་མ་ཐོགས་པ་དང་། བོད་མི་མང་གི་ཡིག་རྨོངས་སེལ་བའི་ནུས་བ་ཙམ་ཡང་ཐོན་མ་ཐུབ་རེད་ཅེས་སྡོམ་ཚིག་ཆེན་པོ་ཞིག་རྒྱབ་ཡོད་པ་རེད། དཔེར་ན། ཁོང་གིས “བོད་གནའ་རབས་ཀྱི་སློབ་གསོའི་སྐོར་གྱི་འཆར་སྒོ”ཟེར་བ་ལས། “དུས་ཡུན་ཤིན་ཏུ་རིང་བོའི་རིང་ལ་རང་རེའི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་དེ་ཆོས་ལུགས་དགོན་སྡེ་དག་གིས་སྒེར་སྡོམ་བྱས་པར་བརྟེན། བོད་གངས་ཅན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཐོག་དར་ཁྱབ་ཆེན་རང་བྱུང་མ་ཐུབ་པ་དང་། བོད་རིགས་མང་ཚོགས་ཡོངས་ཀྱི་ཡིག་རྨོངས་སེལ་བའི་ནུས་པའང་འདོན་མ་ཐུབ་པར་མ་ཟད། སྙན་ངག་དང་མངོན་བརྗོད་གོ་དཀའ་བ་དག་ལ་བཅངས་ནས་རྩོམ་ཡིག་བྲིས་སྟངས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་དེ་རང་གི་བོད་ཕལ་ཆེ་བ་ལ་ཆ་མཚོན་ན་གསང་བ་ལྐོག་གྱུར་གྱི་ཡུལ་ཞིག་འགྱུར་དགོས་བྱུང་བ་རེད”ཅེས་སྡོམ་ཚིག་རྒྱབ་ཡོད་པ་རེད། མོའི་ཙེ་ཏུང་དང་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གཉིས་ཀྱི་གཞི་མཐུན་གྱི་ལྟ་གྲུབ་ནི། ཁོ་གཉིས་ཀྱིས་སོ་སོར་རང་གི་མི་རིགས་ལ་སྔོན་ཆད་“མཚར་སྡུག་འོད་སྟོང་འབར་བའི”རིག་གནས་ཡོད་པ་དང་། གསར་གཏོད་པ་དང་རྩོམ་པ་པོ་སོགས་མང་པོ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་མོད། རྒྱ་ནག་ལ་མཚོན་ན། བཀས་བཀོད་རྒྱུན་འཛིན་དང་། ཁུང་ཧྥུ་ཙིའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གི་རིག་གནས་ཐམས་ཅད་སྒེར་སྡོམ་བྱས་པ་དང་། བོད་ལ་མཚོན་ན། དགོན་སྡེ་དང་། ཆོས་ལུགས་ཀྱིས་སྒེར་སྡོམ་བྱས་པ་དེ་གཉིས་རེད། དེ་ལྟ་བུ་རིག་གནས་སྒེར་སྡོམ་གྱི་བཀག་རྒྱ་འོག། རྒྱ་དང་བོད་མི་རིགས་གཉིས་ཀ་རྗེས་ལུས་ཐེབས་ཏེ། མི་རྣམས་ནི་ཆེས་ཀླ་ཀློ་དང་། བདུག་རྩུབ་དང་། ཆེས་རྨོངས་དད་ཅན་དུ་ཆགས་པ་རེད་ཅེས་འདོད་པ་དེ་རེད། ལྟ་གྲུབ་འདི་ནི་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བའི་གཞི་དེ་ཡིན་ཞིང་། ལྟ་བ་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་དགོས་བ་བཤད་ཡོད།

&nb

རྙིང་གཏོར་རྩོམ་རིག་གི་ལྟ་གྲུབ།

དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་བོད་དུ་རྩོམ་རིགས་ཀྱི་གསར་བརྗེ་ཞིག་དགོས་པ་དང་། སྔོན་གྱི་སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་གཙོ་བྱས་པའི་གཞུང་ལུགས་དག་ནི་ཆ་མི་ཚང་བ་དང་། དེ་དག་དེང་དུས་བོད་ཀྱི་གཞོན་ནུ་རྣམས་ཀྱི་སེམས་ཁམས་དང་། འདུན་པ།དམིགས་གསལ་བཅས་མཚོན་མི་ཐུབ་པར་བཤད་ཡོད། དེའི་ཕྱིར་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་སྔོན་གྱི་སྙན་ངག་གི་གཞུང་དེ་དག་རྩ་གཏོར་བཏང་ནས་རྒྱ་གར་གྱི་མིན་པའི“བོད་རང་གི་སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ”ཞིག་དགོས་ཞེས་གསར་བརྗེའི་སྒྲོག་གཏམ་བཤད་ཡོད། དེ་ནི་དོན་གྱིས་མོའི་ཙེ་ཏུང་གི༡༩༤༢ ལོ་ལ་བྲིས་བའི“ཏང་ནང་གི་ཡན་ལག་བརྒྱད་ལྡན་གྱི་རྩོམ་ཚུལ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་དགོས”ཞེས་བ་དང་། “ཡན་ཨན་རིག་རྩལ་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུའི་ཐོག་གི་གཏམ་བཤད།”ཞེས་བ་དེ་གཉིས་ཀྱི་ཤན་ཆེན་པོ་ཞུགས་ཡོད་པ་དང་། ཞིབ་ཏུ་ལྟོས་ཡོང་དུས། ཆུ་ལ་ཆུ་བཞག་པ་བཞིན་དུ་གཞི་གཅིག་ལྟ་བུ་གྱུར་ཡོད། དཔེར་ན་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་ཁོང་གིས་བྲིས་བའི་“བོད་ཀྱི་ཚིག་རྒྱན་རིག་པའི་སྒོ་འབྱེད་འཕྲུལ་གྱི་ལྡེ་མིག”ཟེར་པའི་ནང་དུ་བཀོད་པ་ལྟར། “རང་རེའི་མཁས་བ་རྣམས་ཀྱི་ཞན་ཆ་ཞིག་ཡོད་པ་ནི། རིག་གནས་དང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཁུངས་རྒྱ་གར་ལ་གཏུགས་ཅི་ཐུབ་བྱེད་པ་དེ་རེད”ཅེས་བཤད་པ་བཞིན། བོད་ཀྱི་ཁུངས་རྒྱ་གར་ལ་གཏུགས་པ་དང་། སྙན་ངག་མེ་ལོང་མ་དང་། བོད་ཀྱི་སྲོག་ཆེན་དང་སྲོག་ཆུང་གི་ཁྱད་པར། རྒྱ་གར་ཤར་ལྷོའི་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་སོགས་བོད་དུ་དགོས་མིན་གྱི་སྐད་ཆ་འགའ་བཤད་ཡོད་པ་མ་ཟད། གསར་བརྗེའི་རྩོམ་རིགས་ཞིག་བཟོ་མ་ཐུབ་པ་ནི། “བོད་ཀྱི་ངོ་ཚ་ཞིག་རེད”ཅེས་བཤད་ཡོད། མུ་མཐུད་དུ་ཁོང་གིས་“བཅིངས་འགྲོལ་བྱས་ནས་ལོ་ངོ་སུམ་ཅུ་ལྷག་འགོར་ཡང་། འདི་ཙམ་གྱི་ལྟ་བ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱ་མ་ཐུབ་པ་ནི་ང་ཚོ་གཞོན་ནུ་རྣམས་ཀྱི་ངོ་ཚ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། ང་ཚོའི་མི་རབས་འདིའི་ངོ་ཚ་ཞིག་ཀྱང་རེད”ཅེས་སོགས་བཤད་ཡོད་པ་རེད།
དེ་བཞིན་མོའི་ཙེ་ཏུང་གིས་ཀྱང“ཏང་ནང་གི་ཡན་ལག་བརྒྱད་ལྡན་གྱི་རྩོམ་ཚུལ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་དགོས་”ཞེས་རྩོམ་ནང་དུ་འདི་ལྟར། “ཁུང་ཧྥུ་ཙིའི་གཞུང་ལུགས་དེ་ཆོས་ལུགས་གི་ལུང་ནང་བཞིན་ཨུ་ཚུགས་གིས་མི་དམངས་ལ་དད་པ་བྱེད་རུ་བཅུག་ཐོག། རྩོམ་ཡིག་འབྲི་མཁན་ཚང་མས་ཡིག་སྐད་རྐྱང་རྐྱང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པ་རེད། མདོར་བསྡུས་ན་སྐབས་དེའི་དབང་སྒྱུར་གྲལ་རིམ་དང་། དེའི་ལག་རོགས་རྣམས་གྱི་རྩོམ་ཡིག་དང་། སློབ་གསོའི་སྐབས་ནང་དོན་དང་རྣམ་པ་གཉིས་ཀ་ཡན་ལག་བརྒྱད་ལྡན་གྱི་རྩོམ་ཚུལ་དང་། ལུང་འཛིན་རིང་ལུགས་རང་རེད” ཅེས་བཤད་ཡོད་པ་བཞིན། མདོར་ན་མོའི་ཙེ་ཏུང་དང་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གཉིས་ཀ་སྔོན་གྱི་མཁས་བ་དག་གིས་བྲིས་བའི་རྩོམ་ལ་ངོ་རྒོལ་དང་། རྩོམ་རིགས་གསར་གཏོད་བྱེད་དགོས་ཟེར་མཁན་གཉིས་རེད།

 

དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་གསར་བརྗེ།

རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་མོ་ནི༡༩༧༧ལོ་ལ་མཇུག་རྫོགས། ཀྲུང་དབྱང་ཚང་འཛོམས་གྲོས་ཚོགས་ཐེངས་བདུན་པའི་ཐོག བཅོས་སྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་བཏོན། དོན་དགུ་ལོ་ལ། ཕལ་ཆེན་ལོ་ཉི་ཤུ་ཙམ་ལ་བཀག་སྡོམ་བྱས་པའི་དགོན་པའི་ཆོས་སྒོ་ཕྱེ། གྲྭ་བ་འགའ་རེ་ཡང་དགོན་པ་ཡོང་ཐུབ་པར་གྱུར། མི་རྣམས་ཀྱིས་ཁ་ཏོན་སོགས་བྱས་པའི་མགོ་བརྩམས། ཁྱད་པར་ཏུ་ལྷག་ལུས་སུ་གྱུར་པའི་མཁས་བ་མདོ་སྨད་དུ་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་དང་། དམུ་དགེ་བསམ་གཏན། ཁམས་ཕྱོགས་སུ་མཁན་པོ་འཇིགས་མེད་ཕུན་ཚོགས། དབུས་སུ་དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་སོགས་ཀྱི་སྔོན་སྲོལ་ཇི་ཡོད་རྒྱུན་འཛིན་གྱིས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་སློབ་པའི་མགོ་ཚུགས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་སོགས་ནས། མི་ལ་རས་བ་དང་། གེ་སར་སྒྲུང་སོགས་བསྐྱར་ཏུ་པར་སྐྲུན་བྱེད་པའི་མགོ་ཚུགས། མི་རྣམས་མྱ་ངན་ཐང་ཏུ་ཆུ་རྙེད་པ་ལྟར། སྔོན་སྲོལ་ཇི་ཡོད་ཤུལ་ཏུ་ལུས་བ་རྣམས། རྒྱུན་སྐྱོང་བྱས་པའི་མགོ་བརྩམས། དཔེར་ན་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུའི་དུས་མགོ་ཙམ་ལ། ཨ་མས་ཁུར་ཏེ། བག་མ་ལེན་པའི་སྟོན་མོ་ཞིག་ལ་སོང་བ་དྲན་ཞིང་། ཐོག་མར་བོད་གླུ་བླངས་ཆོག་པའི་ཆོག་མཆན་ཐོབ་པས། མི་རྒན་པ་རྣམས་མིག་ཆུ་ཤལ་ལེར་ངུ་བཞིན་པ་ད་དུང་ཡང་དྲན་གིན་འདུག། དེའི་སྐབས་ཀྱི་སྤྲོ་སྣང་དང་། མ་འོངས་བའི་རེ་བ། ཡ་རབས་ཀྱི་སྤྱོད་བཟང་རྣམས་དངོས་གནས་ཧ་ལས་པ་ལྟ་བུ་ཡོད་པ་རེད། དེ་ལྟ་བུ་གནམ་ས་བསྒྱུར་བ་ལྟ་བུ་དུས་འགྱུར་ཁྲོད། བོད་མི་མང་གི་རང་གི་སྔོན་སྲོལ་གྱི་སྲོག་རྩ་རྙེད། བརླག་སོང་བ་རྣམས་རྒྱ་ཆེན་པོའི་ངང་མྱུར་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་དུས་སྐབས་ཤིག་བྱུང་བ་རེད།
སྲིད་ཇུས་གུ་ཡངས་བ་དང་། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་སོགས་མཚོན་པའི་སྔོན་སྲོལ་རྣམས་རྒྱུན་སྐྱོང་དང་དར་སྤེལ་སྐབས་སུ། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་སོགས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་རྙིང་བཞི་ལ་ངོ་རྒོལ་དང་། ཟུར་ཟ། མཐོང་ཆུང་། དོགས་འདྲི་སོགས་བྱས་པའི་མགོ་བརྩམས། དུས་སྐབས་འདི་ལ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་དང་། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིགས་བྱུང་བ་ནི་དེའི་སྐབས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་། ལོ་རྒྱུས་དང་དེ་བཞིན་གསར་བརྗེ་བ་དག་གི་སེམས་ཁམས་ལ་རག་ལས་ཡོད་པ་དང་། ཡང་དུས་རབས་གཞན་ཞིག་མགོ་བརྩམས་པ་དེ་ཡང་གསལ་བོ་མཚོན་ཡོད། འདི་ལ་མང་པོ་ཞིག་བཤད་རྒྱུ་འདུག་མོད། མདོར་བསྡུས་ན་འདི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་པར་འདོད། དེ་ནི་བཅོས་སྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་དང་། ཁྱད་པར་བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་ཀྱི་སློབ་གསོ་དང་། ཤེས་རིག་སོགས་བསྐྱར་གསོ་བྱས་པ་དེ་ལ་དོགས་མ་བདེ་བ་དང་། ཁོང་ཚོའི་སེམས་ཁོངས་ཀྱི་གསར་བརྗེའི་ལྟ་བ་དེ་ལ་ཕོག་ཐུག་བཏང་བ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་ཟེར་བ་འདི་བོད་ཀྱི་སྔོན་གྱི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དང་། མཁས་བ་དག་ལ་་མི་མང་གིས་མཐོང་ཆེན་དང་། བརྩི་བཀུར་བྱས་བ་དང་། དེ་བཞིན་སྔོན་གྱི་སྙན་ངག་སོགས་ལ་སེམས་ཀྱི་མ་བཟོད་པར་ཆེད་དུ་སྤེལ་བའི་རིག་གསར་གྱི་རྩོམ་རིག་ཅིག་ཡིན་པར་བསམ། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་སྲིད་གཞུང་གིས་ཆེད་དུ་བཏོན་པའི་བོད་ཡིག་གི་ཚགས་པར་དང་། རྒྱང་བསྒྲགས། དུས་དེབ་སོགས་ཀྱི་སྟེང་དུ་རྩོམ་རིག་གསར་བ་ཡིན་ཁུལ་གྱིས་རྩོམ་མང་པོ་བྲིས།
ཁོང་གིས་རྩོམ་གྱི་ངོ་བོ་དང་། ལྟ་བའི་ཕུགས་ནི་སྔོན་གྱི་བོད་མི་རྣམས་ནི་མི་རྣམས་ཆེས་ཀླ་ཀློ་དང་། གདུག་རྩུབ། ཆེས་རྨོངས་དད་ཅན་གྱི་མི་རིགས་ཤིག་ཡིན་པ་དང་། རྣམ་པ་དེ་ལས་ཐར་དགོས་ན། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་བོད་ལྗོངས་གསར་བ་ཞིག་དང་། དེ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་ལ་སྔོན་གྱི་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་འདོད་པའི་ལྟ་བ་ལ་རྙིང་ཞེན་དང་རྙིང་ཞེན་གྱི་བསམ་བློ། དེ་དག་ཐམས་ཅད་མཐའ་གཅིག་ཏུ་ཡལ་བར་དོར་ནས། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་དང་མཐུན་པའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་ཤིག་འབྲི་རྒྱུའི་དེ་ཡིན་པ་དང་། གོང་བཤད་བཞིན། “བཅིངས་འགྲོལ་བྱས་ནས་ལོ་ངོ་སུམ་ཅུ་ལྷག་འགོར་ཡང་། འདི་ཙམ་གྱི་ལྟ་བ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱ་མ་ཐུབ་པ་ནི་ང་ཚོ་གཞོན་ནུ་རྣམས་ཀྱི་ངོ་ཚ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། ང་ཚོའི་མི་རབས་འདིའི་ངོ་ཚ་ཞིག་ཀྱང་རེད”ཅེས་སྙམ་པའི་གསར་བརྗེའི་ལྟ་བ་ཤུགས་དྲག་སྐྱེས་ཡོད་པ་རེད།

 

ལང་ཚོའི་རྦབ་ཆུ།

མི་རྣམས་ཀྱིས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས༡༩༨༣ལོའི་སྤྲང་ཆར་དེབ་གསུམ་པའི་སྟེང་བཀོད་པའི་ལང་ཚོ་རྦབ་ཆུ་གླེང་དུས། སྤོབས་པ་ཆེན་པོ་དང་། འཛེམ་དོགས་ཅི་ཡང་མེད་པར “བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་གསར་པ”དང“གསར་གཏོད”དང་། ༼བདུད་ལྷ་རྒྱལ། ཚེ་གྲུབ་༽སོགས་ཀྱིས་ཚིག་བཀོད་ནས། ལང་ཚོ་རྦབ་ཆུ་འདིའི་ཚིག་གི་གཅོད་སྟངས་དང་། ངག་གི་འགྱུར་བ་སོགས་སྔོན་གྱི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་སྲོལ་དང་མི་འདྲ་བར། དུས་རབས་གསར་པའི་སྙན་རྩོམ་ཞིག་གོ་ཞེས་འུད་སྒྲོག་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱིན་འདུག་པ་མ་ཟད། རྩོམ་དེ་སྤྲང་ཆར་སོགས་སུ་བཀོད་མ་ཐག་ཏུ་མཚོ་སྔོན་རྒྱང་བསྒྲགས་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་རྩོམ་དེ་དབྱངས་སུ་ཕབ་ནས་གྱེར་འདོན་བྱས་པ་དང་། ལོ་རབས་བརྒྱད་དང་དགུ་བཅུའི་མགོ་སྟོད་དུ་རྒྱང་བསྒྲགས་ལས་ཁུངས་སུ་ཐེངས་མང་པོ་རྒྱང་བསྒྲགས་བྱས་ཏེ། ཕལ་ཆེར་ཨམ་སྐད་ཤོད་ཤེས་བ་ཞིག་ཡིན་ན། མ་གོ་བ་མེད་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཆགས་བསྡད་ཡོད།
དེ་བཞིན་ལང་ཚོའི་རྦབ་ཆུའི་རྗེས་སུ་བདུད་ལྷ་རྒྱལ་གྱི་སྐད་ཆ་དྲངས་ནས་བཤད་ན། “བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་གསར་བའང་རབ་དང་རིམ་པར་བྱུང”། ལང་ཚོ་རྦབ་ཆུ་དང་ལད་ཟློས་བྱས་ཏེ “རང་མོས་སྙན་ངག”ཅེས་མིང་བཏགས་པའི་སྙན་ངག་མང་པོ་ཐོན། རྗེས་སུ་བོད་ཡིག་འབྲི་ཀློག་ཙམ་ཡང་ཤེས་མི་ཤེས་བ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་རང་མོས་སྙན་ངག་ཟེར་བ་བྲིས་ནས། སྐབས་རེ་ཉལ་ཁང་དང་། སློབ་གྲྭའི་རྭ་བ་དག་ན་ཨེ་མ་དང་། ཀྱེ་མ་ཞེས་སྐད་ཆེན་པོ་སྒྲོག་བཞིན་ཡོད་པ། ཕྲན༡༩༩༣ལོའི་དཔྱིད་ཀར་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་པོ་རུ་སྡོད་སྐབས་སུ་ཐོས་མྱོང་། སྤྱིར་བཏང་ཁོ་ཚོས་རང་གིས་བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་དེ་ལ་གོ་རྒྱུ་ཅི་ཡང་མི་འདུག་ཟེར་བཞིན། རང་མོས་སྙན་ངག་ཟེར་བ་གཞན་གྱིས་གོ་རྒྱུ་མེད་པ་ཉིན་འགའ་ཤས་འགོར་རྗེས་རང་གིས་ཀྱང་གོ་རྒྱུ་མེད་པ་མང་པོ་བརྩམས་ཏེ། དུས་དེབ་སོགས་ཀྱི་སྟེང་ལའང་རང་མོས་སྙན་ངག་ཟེར་པ་མང་པོ་སྤེལ་ནས། བྱ་དགའ་སོགས་ཡང་སྤྲོད་བཞིན་འདུག། ལང་ཚོ་རྦབ་ཆུ་འདི་བོད་ཡིག་ཙམ་གྱི་མི་ཚད། རྗེས་སུ་དབྱིན་ཇི་དང་། རྒྱ་ཡིག་དང་། ཕ་རན་སིའི་སྐད་དུའང་བསྒྱུར་ཏེ། དོགས་གཞི་སོགས་ཅུང་ཙམ་ཡང་མེད་པར་དེང་རབས་བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་ཞེས་བའི་ཆོ་ལོའང་སྟེར་བཞིན་འདུག།
མི་མང་བོས“ལང་ཚོའི་རྦབ་ཆུ”དེང་རབས་ཀྱི་སྙན་ངག་གསར་བ་ཞིག་གི་མགོ་རྩོམ་པར་བཤད་མོད། དོན་གྱི་འདི་ནི་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་ཀྱི་སྙན་ངག་གསར་བ་སོགས་ཅི་ཡང་མ་ཡིན་པར། རྒྱ་ནག་གི་རྒྱུན་སྲོལ་གྱི་སྙན་ངག་གི་ཉམས་འདོན་ཚུལ་དེ་བོད་ཡིག་ཏུ་བྲིས་བ་ཙམ་ཞིག་རེད། རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་སུ་རྦབ་ཆུ་ནི་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་སྙན་ངག་གི་ཉམས་མཚོན་བྱེད་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། དཔེར་ན་རྒྱ་ནག་གི་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ། ལི་པེ༼དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་ཆང་མཐུང་ནས་སྙན་ངག་འབྲི་བའང་ཁོ་ལ་ལད་ཟློས་བྱས་པ་རེད་ཟེར༽སོགས་དང་། གསར་བརྗེ་བ་མོའི་ཙེ་ཏུང་སོགས་ཀྱིས་ཀྱང་རྦབ་ཆུ་དཔེ་རུ་བཞག་ནས་སྙན་ངག་གི་རྩོམ་མང་པོ་བྲིས་མྱོང་ཡོད་པ་དང་། ཡིན་ནའང་བོད་ཀྱི་མཁས་བ་དག་གིས་རྦབ་ཆུ་ཟེར་བ་དེ་མཛེས་སྡུག་དང་། དམིགས་བསལ་ཅི་ཡང་བརྩིས་མེད། རྒྱུ་མཚན་ནི་རིག་གནས་མི་འདྲ་བ་སྣ་ཚོགས་ལ་མཛེས་སྡུག་དང་ཉམས་མི་འདྲ་བ་སྣ་ཚོགས་བཏོད་ཚུལ་ཡོད་པ་དེ་མཚོན་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། དཔེར་ན། བོད་ཀྱི་མཁས་པ་དག་དང་། ཐ་ན་ཡི་གེ་མི་ཤེས་བའི་ཨ་མ་རྒན་མོ་དག་ལའང་། རི་བོ་འབིགས་བྱེད་བཞིན་དུ་བརྗིད་པའི་སྐུ་དང་། ཆུ་བོ་གངྒ་བཞིན་དུ་དག་ཅིང་གསལ་སོགས་ཟེར་དུས། ཁོ་ཚོས་སེམས་སུ་མི་ཟད་པའི་སེམས་ཀྱི་རྒྱུ་བ་དྲག་པོ་ཞིག་ཁྱབ་ཡོང་གིན་ཡོད་ཅིང་། དེ་ནི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་གཅིག་ཙམ་ལ་སྤྲད་པའི་རིག་གནས་དང་། ལོ་རྒྱུས། སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་མཛེས་བའི་ཉམས་དེ་ཡོང་གིན་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་སྔོན་དུ་རྦབ་ཆུ་ལ་ཁོ་ལྟར་སློབ་གྲྭ་སོང་བ་དང་། རྒྱ་ཡིག་ཤེས་བའི་བོད་མི་འགའ་ལ་མ་གཏོགས་སེམས་ཀྱི་ཚོར་བ་ཅི་ཡང་སྟེར་ཐུབ་མི་འདུག་པས། ལང་ཚོ་རྦབ་ཆུ་ནི་རིག་གནས་བཙན་འགེབས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཉམས་གཏོད་ཚུལ་ཞིག་རེད།
དེ་བཞིན་རྩོམ་ཚུལ་གྱི་ཐད་ནས་བལྟས་ན་ཡང་། ལང་ཚོའི་རྦབ་ཆུ་ཟེར་བའི་སྙན་རྩོམ་འདིའི་ཁ་ཅིག་གིས་རང་མོས་སམ་རང་དབང་གི་སྙན་ངག་སོགས་ཟེར་ཅིང་། ཁ་ཅིག་གིས་རྩོམ་ཚུལ་འདི་ནི་སྔོན་ནས་བོད་དུ་ཡོད་པ་ཞིག་དང་། ཁ་ཅིག་གིས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་གསར་ཏུ་བརྩམས་པ་རེད་ཅེས་མང་པོ་བཤད་ཚུལ་ཡོད་མོད། སྔོན་དུ་ཡོད་མེད་དེ་ཚོ་ཕར་བཞག་ནས། གླེང་བར་བྱ་བ་ནི། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་ལང་ཚོའི་རྦབ་ཆུ་ནི། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་གསར་གཏོད་དང་། གསར་བ་བརྩམས་པ་སོགས་ཅི་ཡང་མ་ཡིན་པར། རྒྱ་ནག་གི་རང་མོས་སྙན་ངག་ལས་ཐད་ཀར་ལབ་བརྡོལ་བྱས་པ་ཞིག་དང་། ཁྱད་པར་རྒྱ་ཡིག་ནས་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་པའི་གནམ་བདེ་སྒོ་མོ་ཆེ་ཐང་ཆེན་གྱི་སྙན་ངག་ཟེར་བ། རྒྱ་ནག་གི་མཁས་བ་མང་པོ་ཞིག་གིས་ཀྲུའུ་ཨེར་ལེན་ལ་སོགས་ལ་མྱ་ངན་དྲན་གསོ་ཆེད་དུ་བྲིས་བའི་སྙན་རྩོམ་ཁ་ཤས་ཀྱི་ཚིག་བརྗེས་ཏེ་བོད་ཡིག་ཏུ་བྲིས་བ་དེ་རང་བསམ་པས། གསར་རྩོམ་ཟེར་བ་ཞིག་རྩ་བ་ཉིད་ནས་མ་རེད་བསམ་བྱུང་།༼སྤྱིར་རང་མོས་སྙན་ངག་ཟེར་དང་འདིའི་སྐོར་ཞིབ་ཕྲ་རྗེས་སུ་ཞིབ་དཔྱོད་བྱ་འཐུས༽དོན་གཉེར་ཅན་དག་གིས་རྩོམ་གཤིས་འདི་ལ་ཞིབ་དཔྱོད་མཛོད་ཅེས་ཀྱང་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།

 

སད་ཀྱིས་བཅོམ་པའི་མེ་ཏོག

འདི་ནི་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་རྩོམ་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། དཔེར་ན། མཚོ་སྔོན་གྱི་དུས་དེབ་སྤྲང་ཆར་ལས་བྱ་དགའ་ཨང་དང་པོ་ཐོབ་པའི་སྒྲུང་རྩོམ་ཞིག་རེད། མི་མང་པོས་ཀྱང་སྒྲུང་རྩོམ་འདི་ནི། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་ཀྱི་ཁྱད་ཏུ་འཕགས་པའི་སྒྲུང་རྩོམ་ཡིན་ཞེས་ཆོ་ལོ་སྟེར་དང་སྟེར་བཞིན་ཡོད། ཡིན་ནའང་ཞིབ་ཏུ་བལྟས་ན། རྩོམ་འདི་ཡང་དུས་སྐབས་དེ་ལ། ས་ཁུལ་འདིར་དར་ཁྱབ་འགྲོ་བཞིན་པའི་གསར་བརྗེའི་རྩོམ་སྒྲུང་ཞིག་ཡིན་པ་ལས། བོད་ཀྱི་རྩོམ་གཤིས་དང་གསར་བ་གཏོད་པ་ཅི་ཡང་མེད་པར་བསམ། བརྗོད་བྱ་གཙོ་བོ་ནི། སྲོལ་རྒྱུན་དང་དེང་རབས༼དོན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས༽ཚན་རིག༼དོན་གྱིས་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ༽དང་ཆོས་ལུགས་བར་གྱི་འགལ་ཟླ་སོགས་ཡིན་པ་དང་། ཤུགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གི་ཕོ་མོ་བར་གྱི་འབྲེལ་བའི་གོམས་གཤིས་སྟེ། བུད་མེད་ལ་ཐོག་དང་པོར་འཁྲིག་པ་སྤྱོད་མཁན་སུ་ཡིན་པ་ལས་འཕྲོས་ཏེ་བྱུང་བའི་ཟློས་གར་ཞིག་རེད། རྒྱ་ནག་གི་ལུགས་སྲོལ་སྟེ། བུད་མེད་རྣམས་ཀྱིས་ཐོག་མར་འཁྲིག་པ་རང་གི་ཁྱོ་ཀས་སྤྱོད་དགོས་བ་དང་། དེ་ནི་བུད་མེད་རྣམས་ཀྱི་རང་གཤིས་ཐམས་ཅད་ཐག་གཅོད་པའི་སྤྱོད་བཟང་དང་། ཡ་རབས་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་བོད་དུ། འདི་ལྟ་བུའི་ཡུལ་སྲོལ་མི་འདུག་པ་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་ཆོས་དང་། རིག་གནས་ཀྱི་སྟེང་ནས་ཕོ་མོ་སྐྱ་བོ་དག་གི་འཁྲིག་པ་སྤྱོད་སྟངས་ཀྱི་སྐོར་ནས་དགག་བྱ་དང་། སྤྱོད་ལམ་སྟོན་པ་ཕལ་ཆེར་མེད་པ་མ་ཟད། རྒྱའི་ལུགས་སྲོལ་ལྟར་མེ་ཏོག་ལེན་པ་འདི་ཡང་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཏུ་བརྩི་བཞིན་མེད། དེ་བས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་སད་ཀྱི་བཅོམ་པའི་མེ་ཏོག་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ལུགས་སྲོལ་མཚོན་པའི་རྩོམ་ཞིག་ལས་བོད་ལ་འབྲེལ་བ་ཅི་ཡང་མེད་པ་མ་ཟད། རྒྱའི་ཡུལ་སྲོལ་དེ་བོད་ཀྱི་སྟེང་ལ་བཙན་འགེལ་དང་ཤུགས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་གོམས་སྲོལ་ལ་ཁྱད་གསོད་དང་། རྒྱའི་གོམས་སྲོལ་ལ་བཟང་བསྟོད་བྱས་ཡོད་པ་དེ་རེད།

 

རྐང་ལམ་ཕྲ་མོ།

རྐང་ལམ་ཕྲ་མོ་ཟེར་པའི་སྒྲུང་རྩོམ་འདི་ནི། དོན་གྱིས་རིག་གནས་མགོ་འདོགས་རིང་ལུགས་དང་། རང་མཐོང་མེད་པའི་རྩོམ་ཞིག་རེད། སྒྲུང་རྩོམ་འདིའི་བརྗོད་བྱ་གཙོ་བོ་ནི། བོད་ཀྱི་སྡེ་བ་ཞིག་ཏུ་རྐང་ལམ་ཕྲ་མོ་ཞིག་ཡོད་ཅིང་། རྐང་ལམ་དེ་ནི་ལམ་ཕྲ་ཞིང་། ཀྱ་ཀྱོག་མང་པ། འགྲོ་མི་བདེ་བ་སོགས་ཀྱིས་ཁྱད་ཆོས་མང་ནའང་། སྡེ་བ་དེའི་མི་རྣམས་ད་དུང་རྐང་ལམ་དེ་ལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་དུང་ཞེན་དང་། དགའ་སྣང་ཡོད་པ་དང་། དེང་དུས་ལྕགས་ལམ་དང་། རྒྱ་ལམ་སོགས་ཞེང་ཆེ་ཞིང་བརྗིད་ཆགས་མང་པོ་ཡོད་ནའང་། སྡེ་མི་རྣམས་ད་དུང་རྐང་ལམ་ཕྲ་མོ་དེ་ལ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་ཅེས་བའི་བརྗོད་བྱ་གཙོ་བོ་བཟུང་ནས་བཤད་ཡོད། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་རྗེས་སུ་ཞུགས་པ་དག་གིས་བཤད་པ་ལྟར་ན། སྒྲུང་རྩོམ་འདིའི་བརྗོད་བྱ་གཙོ་བོ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དང་དེང་རབས་ཅན་གཉིས་ཀྱི་འགལ་འབྲེལ་དང་། རྐང་ལམ་ཕྲ་མོ་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་། གོམས་སྲོལ་ཡིན་པ་དང་། གཞུང་ལམ་སོགས་ནི་དེང་རབས་ཅན་ཡིན་ཟེར། དེ་ལྟར་ན། སྒྲུང་རྩོམ་འདི་ནི་རིག་གནས་མགོ་འདོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྒྲུང་རྩོམ་ཞིག་རེད།
སྤྱིར་བཏང་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ཐམས་ཅད་རྐང་ལམ་ཕྲ་མོ་ཞིག་ལ་སྦྱར་བ་ནི། རང་མཐོང་མེད་པ་དང་། རྨོངས་བཤད་ཅིག་རེད། རྒྱུ་མཚན་ཅི་རེད་ཟེར་ན། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ལ་སྦྱངས་བ་འབུར་ཏུ་ཐོན་པ་ཞིག་མ་བྱས། ཡོན་ཏན་དང་དེའི་ཁྱད་ཆོས་མ་རྟོགས། ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་བའི་དུས་སྐབས་སུ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་རྣལ་མ་མཚོན་པའི་དཔེ་དེབ་ཆེས་ཉུང་ཤས་ཞིག་མ་གཏོགས་མེད་ཅིང་། དེ་དག་ལ་སྦྱངས་བ་མ་བྱས་པར། འདི་ལྟར་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ཐམས་ཅད་རྐང་ལམ་ཕྲ་མོ་ཞིག་ཏུ་སྦྱར་བ་ནི། ཤར་ནུབ་གང་གི་མཁས་བའི་ལུགས་དང་མི་མཐུན་ཞིང་། དེ་ལྟ་བའི་སྡོམ་ཚིག་བརྒྱབ་པ་དེ་ཡང་གསར་བརྗེའི་རང་གཤིས་ལས་གཞན་ཅི་ཡང་མེད། དེ་བས་སྒྲུང་རྩོམ་འདི་ནི་དོན་དངོས་ཁས་མི་ལེན་པའི་གསར་བརྗེ་བ་ཞིག་གི་རང་གཤིས་མཚོན་པའི་སྒྲུང་རྩོམ་ཞིག་མིན་ན། རང་གི་རིག་གནས་ནི་ཕྲ་མོ་དང་། གུ་དོགས་པོ། ཀྱག་ཀྱོག་མང་པོ་ཞིག་ཏུ་སྦྱར་པ་དང་། དེང་རབས་ཅན་གྱི་ལྕགས་ལམ་དང་རྒྱ་ལམ་སོགས་ཡོད་པའི་སྐབས་སུ་མཁོ་བ་ཞིག་རེད་དམ་ཞེས་དྲི་ཚིག་བསླངས་མཁན་གྱི་རིག་གནས་མགོ་འདོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྒྲུང་རྩོམ་ཤིག་རེད།

 

སྤྲུལ་སྐུ།

དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་བརྩམས་པའི་སྒྲུང་རྩོམ་འདིས་ཁྱད་པར་ཏུ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་རྙིང་འདོར་གྱི་གསར་བརྗེའི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་དེ་མཚོན་ཡོད། བོད་ཀྱི་དད་སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་ཕོག་ཐུག་ཚད་མེད་བཟོས། གོང་གི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས་སུ་བཀོད་ཡོད་པ་བཞིན། ང་བརྒྱད་ལོ་ནས་ཆོས་སྒོ་བརྒྱབ་པ་དང་། དྲུག་ཅུ་རེ་གཉིས་ལ་ཅུང་ཙམ་ཕྱེས། དེ་ནས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་རྨ་ལྷོ་མི་རིགས་དགེ་ཐོན་སློབ་གྲྭ་འགྲིམས་པའི་ལོ་དེར། རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་མགོ་བརྩམས་ནས། དེང་སྐབས་སུ་ཡོངས་གྲགས་སུ་ཡོད་པའི“ལོ་བཅུའི་གོད་ཆག”ཟེར་བ་དེ་རེད། དོན་དགུ་ཙམ་ནས“བཅོས་སྒྱུར་སྒོ་འབྱེད”སྲིད་བྱུས་མགོ་བརྩམས། ལོ་ཕལ་ཆེར་ལོ་ཉི་ཤུ་ཙམ་ལ་ཆོས་སྒྲ་མ་ཐོས་བའི་མི་རྣམས་ཀྱི་ཆོས་སྒྲ་ཐོས་བར་གྱུར། གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་སོགས་ཀྱང་རིམ་པར་བརྗེད་པར་གྱུར་ཏེ། ཕྱུགས་ཟོག་དང་ས་ཞིང་སྒེར་ལས་ཅན་དུ་བསྒྱུར། མི་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་སྔོན་གྱིས་སྤྱོད་བཟང་སྟེ། མི་ལ་བརྩི་བཀུར་དང་། ཡིད་ཆེས་བྱས་པའི་མགོ་བརྩམས། དེ་བཞིན་དད་ལྡན་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་མ་བསྐུལ་རང་མོས་ཀྱིས་སྔོན་གྱི་བླ་མ་དང་། དཔོན་པོ། མཁས་བ། མི་ཤ་ཞེན་ཅན་སོགས་ལ་བརྩི་བཀུར་དང་བློ་འདྲི་བྱེད་སའི་མགོ་བརྩམས། གྲལ་རིམ་ལ་བརྟེན་ནས་མིའི་ཐོང་ཐང་དབྱེ་འབྱེད་བྱེད་པ་དེ་ཡང་རིམ་གྱིས་རྨེག་མེད་གྱུར།
དེ་འདྲའི་སྐབས་ཤིག་ལ། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས“སྤྲུལ་སྐུ”་བརྩམས་ཏེ། ཕྱོགས་ཀུན་དུ་བཀྲམས། དགུ་རོང་སྤུན་གྲོལ་ལགས་ཀྱིས “སྤྲུལ་སྐུ་ལས་མཐོང་བའི་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་ནང་སེམས་ཀྱི་འཇིག་རྟེན”ལས་བཀོད་པ་ལྟར་ན། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་སྤྲུལ་སྐུ་ཟེར་བ་སྔ་ཕྱི་ཐེངས་མང་བཅོས་ནས། ཐོག་མར“མཚོ་སྔོན་སློབ་གསོ”ཡི་དུས་དེབ་ཐོག་བསྐུར་པ་དང་། དེའི་སྟེང་མ་བཀོད་ཅིང་། ༡༩༨༡ལོའི “སྤྲང་ཆར”སྤེལ་ཐེངས་གསུམ་པའི་ཐོག་བཀོད་པར་བཤད། མཁས་དབང་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་རིན་པོ་ཆེ་སོགས་ཀྱིས་བསྟན་པ་ཡང་དར་ཏུ་འབོད་པའི་བསྟན་པ་ཤིན་ཏུ་ཉག་ཕྲ་བ་དེ་འདྲའི་དུས་སྐབས་སུ། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་རྩལ་ཆེན་པོ་བཏོན་ནས། འདི་ལྟ་བུ་སྒྲུང་རྩོམ་ཞིག་སྤེལ་དགོས་བའི་རྒྱུ་མཚན་ག་རེ་ཡིན་ནམ།
དུས་སྐབས་དེ་ལ་དངོས་གནས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་སྒྲུང་གཏམ་ནང་བཤད་པའི་སྤྲུལ་སྐུ་དེ་འདྲས་ས་སྟེང་བཀང་ནས། བོད་སྤྱི་བའི་གནད་དོན་ཞིག་ཏུ་ཆགས་བསྡད་ཡོད་དམ་ཟེར་ན། གཅིག། བོད་ཁམས་ཡོངས་སུ་སྤྲུལ་སྐུ་རྫུན་མ་དང་། ཡང་ན་མི་འགའ་ཤས་ཀྱིས་སྤྲུལ་སྐུ་ལ་ཁ་གཡར་ཏེ། གཞན་ལ་མགོ་སྐོར་གཏོང་བ་ཡོད་སྲིད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་ཕྲན་གྱིས་མཐའ་གཅིག་དུ་བཤད་ཆོག་པ་གཅིག་ནི། དུས་སྐབས་དེར་སྤྲུལ་སྐུ་རྫུན་མ་ཕར་ཞོག། སྤྲུལ་སྐུ་དངོས་མ་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་རང་ཉིད་སྤྲུལ་སྐུ་ཡིན་པར་ཁས་ལེན་ཐུབ་གྱིས་མེད་ཅིང་། དགོན་པ་མང་པོ་ཤིག་ད་དུང་བསྐྱར་གསོ་བྱས་མེད་པ་མ་ཟད། སྲིད་གཞུང་གིས་ཀྱང་སྤྲུལ་སྐུ་ཟེར་བ་ཞིག་ཡོད་པ་ཁས་ལེན་བཞིན་མེད་པ་དང་། དེ་ལ་ཆོག་མཆན་ཀྱང་སྤྲོད་ཀིན་མེད། གཉིས། དེ་བས་དུས་སྐབས་དེ་ལ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་ཤིན་ཏུ་དམིགས་བསལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ལ་བརྩིས་ཏེ་སྤྲུལ་སྐུ་བརྩམས་པ་ནི། ཁོའི་སེམས་ཀྱི་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་དང་། གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་ཅིག་ལས་གཞན་ཅི་ཡང་མ་རེད།

 

བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་། རཱ་མ་ཎའི་རྟོགས་བརྗོད།

དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་གསུང་འབུམ་ནང་དུ་རྙིང་འདོར་གྱི་ལྟ་བ་མཚོན་པའི་ལྟ་བ་དང་། གསར་བརྗེའི་སྙན་ངག་དང་འབོད་ཚིག་གང་མང་ཡོད་པ་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞིབ་དཔྱད་བྱེད་པའི་རྩོམ་འགའ་རེ་དང་། ལྷག་པར་ཏུ་རཱ་མ་ཎའི་རྟོགས་བརྗོད་སོགས་མཚོན་པའི་རྒྱ་གར་གྱི་གནའ་བོའི་ རྩོམ་ཁ་ཤས་ཀྱང་ཡོད། དེ་མིན་ཁོང་གིས་ཞང་ཞུང་ཆོས་དབང་གྲགས་པའི་མཛད་པའི་རཱ་མ་ཎའི་རྟོགས་བརྗོད་དཔེ་ཁྲིད་བྱས་པའི་སྒྲ་ཐག་ཀྱང་ཡོད། ཁ་ཅིག་གིས་འདི་ནི་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ནི་རྙིང་གཏོར་གྱི་གསར་བརྗེ་བ་ཞིག་མ་ཡིན་པར། བོད་ཀྱི་ཁོ་ཚོས་བཏགས་པའི“སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས”་དང་། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་དགའ་མཁན་ཡིན་པ་སོགས་སྒྲུབ་བཞིན་ཡོད། ཧོབ་ཀྱིས་བལྟས་ཏེ། འདི་ལྟ་བུ་འཆར་སྣང་ཡོང་སྲིད། ཡིན་ནའང་ཞིབ་དུ་དཔྱད་དུས། དེ་ཡང་དུས་སྐབས་དེ་ལ་པེ་ཅིང་དུ་མ་ཧཱ་ཙི་ནའི་དག་གི་ཁྲོད་དུ་དར་པའི་ཤེས་རིག་ཅིག་བོད་དུ་དར་པ་ཡིན་པ་ལས་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ལ་དགའ་ནས་སྤེལ་བ་ཞིག་མ་ཡིན་པར་བསམ།
རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཟེར་ན། དུས་སྐབས་དེ་ལ་རྒྱ་ནག་ཏུ། རཱ་མ་ཎའི་རྟོགས་བརྗོད་དང་། ཏུན་ཧུང་གི་གཏེར་ཡིག་སོགས་ལ་ཞིབ་དཔྱོད་དང་། དོ་སྣང་བྱས་པའི་དུས་སྐབས་ཤིག་རེད། རྒྱ་ནག་གི་མཁས་བ་ཆེན་པོ་ཅིས་ཤང་ལེན་ (季羡林) ཟེར་བའི་མཁས་པ་འདིས་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་མོ་སྐབས་སུ་རཱ་མ་ཎའི་རྟོགས་བརྗོད་ཆེན་པོ་ཟེར་བ་ཞིག་རྒྱ་ནག་གི་སྐད་ཏུ་བསྒྱུར། ཕྱིས་སུ་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་སྐབས་སུ་རང་རྣམ་ཞིག་ཀྱང་བརྩམས། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་པེ་ཅིང་སོགས་སུ་སློབ་གཉེར་བྱས་སྐབས་སུ། རྒྱའི་མཁས་བ་ཆེན་པོ་སྐད་གྲགས་ཆེན་པོ་ཡིན་ཞིང་། ལྷག་པར་ཏུ་རཱ་མ་ཎའི་རྟོགས་བརྗོད་ཀྱི་སྐོར་ལ་གྲགས་སྙན་ཆེན་པོ་ཡོད་པས། རྒྱ་ནག་གི་མི་མང་པོས་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱས་བཞིན་ཡོད། དེ་བས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ཀྱང་རི་བོང་ཅལ་གྱིས་རྗེས་སུ་འབྲངས་ཏེ། རཱ་མ་ཎའི་རྟོགས་བརྗོད་སོགས་ལ་སློབ་གཉེར་དང་། དོན་གཉེར་བྱས་པ་རེད་སྙམ་ཞིང་། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་ཞང་ཞུང་ཆོས་དབང་གྲགས་པ་སོགས་ཀྱི་རཱ་མ་ཎའི་རྟོགས་བརྗོད་སོགས་རྩལ་དུ་བཏོན་པའང་། རྒྱའི་མཁས་པ་དེའི་གསུང་ལ་ཟུར་རྒྱན་ལྟ་བུ་ལས་ཁྲིད་པ་ལས། བོད་རང་གི་རིག་གནས་ལ་དུང་ནས་རཱ་མ་ཎའི་རྟོགས་བརྗོད་སོགས་ཁྲིད་པ་མ་རེད་བསམ་བྱུང་།
དེ་བཞིན་མགུར་གླུ་དང་། ཁྱད་པར་ཏུན་ཧུང་གི་གཏེར་ཡིག་ལ་བྱས་པ་ཡང་དེ་དུས་པེ་ཅིང་དུ་ཡོད་པའི་རྒྱ་རིགས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་མཁས་བ་དག་གི་ཁྲོད་དུ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུའི་ཆེས་དགའ་བའི་བརྗོད་བྱར་གྱུར་ཡོད་པར་བརྟེན། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་དེ་དག་གི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ཡིན་པ་ལས། རང་སྐྱ་ཐུབ་པའི་ངང་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ལ་དུང་བ་དང་། དགའ་བ་བྱས་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་མིན་པར་འདོད། ར་མ་ཎའི་རྟོགས་བརྗོད་ཡིན་ནའང་འདྲ། དེ་བཞིན་ཏུན་ཧོང་གཏེར་ཡིག་ཡིནའང་འདྲ། འདི་ཐམས་ཅད་དོན་གྱིས་སེར་མོའི་རིག་གནས༼ཁོ་ཚོས་དེ་ལྟར་འདོད༽དང་། ལོ་རྒྱུས་ལ་ལྡོག་ཕྱོགས་སུ་ལངས་བ་ཞིག་དང་། པེ་ཅིང་གི་མཁས་བ་དེའི་ཚོའི་ལྟ་བ་དེ་དག་ཤུགས་དྲག་ཏུ་བོད་དུ་སྤེལ་བ་དེ་རེད། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་པེ་ཅིང་དུ་ཡོད་དུས། རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ཝང་ཡོ་དང་འབྲེལ་བ་ཆེན་པོ་ཡོད་པར་བཤད་ཅིང་། སྐབས་རེ་ཁོའི་ནང་དུ་སོང་ནས་བསྡད་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཝང་ཡོ་ཡིས་ཅི་གསུང་ཕལ་ཆེར་བླ་མའི་གསུང་བཞིན་བརྩི་བཞིན་ཡོད་པར་བཤད། ཝང་ཡོ་ནི་ཏུན་ཧུང་གི་གཏེར་ཡིག་སོགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་གཙོ་བོ་དེ་ཡིན་ཞིང་། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་ཆེད་དུ་ཏུན་ཧུང་གི་གཏེར་ཡིག་སོགས་ལ་དོ་སྣང་བྱས་པ་དང་། བོད་ཀྱི་ཆོས་འབྱུང་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ལ་དོ་སྣང་དེ་ཙམ་བྱས་མེད་པ་དེའང་། ཝང་ཡོ་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཡིན་པ་གསལ་བོ་རེད།
ཁོང་ལ་རང་གི་མཁས་བ་དག་བརྩི་བཀུར་མེད་པ་དང་། རྒྱའི་མཁས་བ་དག་ལ་བླ་མ་ལྟ་བུའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་ཡོད་པ་དེས་ཁོའི་བྲན་གཡོག་ལྟ་བུའི་སེམས་ཤུགས་དང་། རང་སྨད་གཞན་བསྟོད་ཀྱི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་དེ་མཚོན་འདུག་པ་མ་ཟད། སྤྱིར་བཏང་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་སོགས་གཙོ་བྱས་བའི་བོད་ཀྱི་གསར་བརྗེ་བ་དག་གི་ཏུན་ཧུང་གཏེར་ཡིག་དང་། རྒྱའི་ལོ་རྒྱུས་ལས་བྱུང་བའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ལ་བརྩི་བཀུར་དང་། བོད་ཀྱི་མཁས་བ་དག་ལ་མཐོང་ཆུང་དང་། བརྙས་བཅོས་བྱེད་པའི་སྲོལ་ཞིག་འདུག་པ་མ་ཟད། ཏུན་ཧུང་གཏེར་ཡིག་དང་། རྒྱས་བྲིས་བ་ཡོད་ཚད་ཚད་ལྡན་ཞིག་ཏུ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པའི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སོ་ཞིག་ཏན་ཏན་ཡོད་འདུག། ༼བོད་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་པ་ཡིན་ཟེར་བ་དག་གི་སྐོར་ལ་རྗེས་སུ་བརྗོད་མཐུས༽

 

“དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག”ལ་རྐུབ་སྟེགས་སྤྲད་པ།

དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་རང་སྲོག་རང་གིས་བཅད་པའི་ལོ་དེ་ཙམ་ནས་བཟུང་། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་གི་རྒྱུན་མཐུད་པ་དང་། ཤེས་རིག་རྣལ་མ་སློབ་པའི་སྐལ་བ་ཙམ་ཡོད་པར་གྱུར། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་གི་བསྟི་གནས་སུ་གྱུར་པའི་དགོན་ཆེན་དག་ཀྱང་སླར་གསོ་བྱས། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་བསླབ་གྲྭ་སོ་སོར་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་མགོ་ཚུགས་ཏེ། ཁྱད་པར་ཏུ་རིགས་དང་གཏན་ཚིགས་གཙོ་བོ་གྱུར་པའི་ཤེས་བྱའི་གནས་ལ་འཇུག་པའི་སྐལ་བ་བྱུང་། གཙོ་བོ་རང་སྟོབས་ཀྱིས་འཇིག་རྟེན་གྱི་རྣམ་བཞག་སོགས་ལ་རིགས་པས་བརྩད་གཅོད་པ་དང་། འཇིག་རྟེན་གྱི་ཤེས་བྱ་ཐམས་ཅད་ཤེས་འདོད་པའི་ཀུན་སློང་རྣམ་པར་གཡོས། དུས་སྐབས་དེ་ལ་དགོན་སྡེ་སོགས་ལ་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་མང་པོ་བསྐྱེད་བསྲིད་བྱས་པ་ཕར་ཞོག། རྗེས་སུ་རྒྱལ་ཁབ་ལས་ཁུངས་སུ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་གི་རྩོམ་སྒྲིག་པ་དང་། ཞིབ་འཇུག་པ་མང་པོ་ཞིག་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱས། དཔེར་ན་ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གི་འཇིགས་མེད་བསམ་གྲུབ་དང་། ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་ཆུ་སྐྱེས་དགེ་འདུན་བསམ་གཏན། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་དགེ་འདུན། དེ་བཞིན་དབུས་གཙང་གི་འབྲི་གུང་དཀོན་མཆོག་རྒྱ་མཚོ་སོགས་རེད། དེ་འདྲའི་དུས་སྐབས་ཞིག་ལ་ཡང་། རིག་གནས་གསར་བརྗེ་བ་འགའ་ཤས་བྱུང་ཞིང་། དེ་དག་གིས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ལྟར་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་ཚིག་དང་། མའོ་སོགས་ཀྱི་སྐད་ཆ་ལུང་འདྲེན་ཐད་ཀར་བྱས་མེད་པར། རྩོམ་འདི་དག་ལ། མིང་སྙན་པོ། དེང་རབས་ཅན། དམངས་གཙོ། རང་དབང་། མིའི་ཐོབ་ཐང་ཟེར་བ་སོགས་ཀྱིས་མིང་སྙན་པོ་བཏགས་ནས་སྤེལ་བཞིན་འདུག།
འདིས་མི་མང་པོ་ཤིག་གིས་སེམས་རབ་རིབ་ཏུ་བཏང་བ་དང་། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་རྩོམ་དང་། དེང་རབས་རྩོམ་རིགས་ཟེར་བ་སོགས་ནི་དེང་རབས་ཅན་གྱི་མཚོན་རྟགས་ལྟ་བུ་དང་། ཡར་རྒྱས་ཀྱི་རྣམ་པ་ལྟ་བུར་བརྩི་བཞིན་འདུག་ཅིང་། རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་གསར་པ་འདིའང་སློབ་མའི་ཉལ་ཁང་དང་ཆང་ཁང་ནང་ནས་རིམ་གྱིས་ཁྱབ་ཏེ། ད་ལྟ་བོད་ཕྱི་ནང་ཀུན་དུ་ལྟ་བ་འདི་གནས་ཡོད་པ་མ་ཟད། མུ་མཐུད་དུ་གནས་རྒྱུ་ཡིན་པའང་ཏན་ཏན་རེད། རྙིང་འདོར་གྱི་ལྟ་བ་གསར་པ་འདི་ལ་བརྟེན་ནས། བོད་ནང་དུ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་སོགས་མཚོན་པའི་དཔེ་དེབ་དང་། རྩོམ་སོགས་ཐོན་དང་ཐོན་མུས་རེད། ལོ་སྔོན་མའི་ནང་དུ་རང་གྲོལ་ཞིབ་འཇུག་ཅེས་བའི་དེབ་ཕྲེང་དང་པོ་ཐོན་པ་དང་། དེ་བཞིན་ད་ལོ་རྨ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་དྲིལ་བསྒྲགས་ལས་ཁུངས་ཀྱིས། མི་དམངས་ཀྱིས་ཁྲལ་དངུལ་བཀོལ་ཏེ། རང་གྲོལ་ཞེས་བའི་དུས་དེབ་ཞིག་འདོན་འཆར་གྱིས་ས་ཕྱོགས་ཀུན་དུ་དྲིལ་བསྒྲགས་བྱེད་བཞིན་འདུག་པ་མ་ཟད། ཁོ་ཚོས་སློབ་གྲྭ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱང་བསྒྲགས་དང་། ཚགས་པར། དྲ་རྒྱ་སོགས་བེད་སྤྱད་ནས་རྒྱ་ཆེན་པོ་སྤེལ་བཞིན་འདུག།

ཡ་མཚར་པ་ཞིག་ལ། བར་སྐབས་ཀྱི་་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་དེ་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་ཡོད་པའི་བོད་ཀྱི་སློབ་གཉེར་དག་གིས་ཁྲོད་དུའང་ཁྱབ་ཏེ། ད་ལྟ་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་ཡོད་པའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་ཀྱི་དུས་དེབ་དང་། ཚགས་པར། དྲ་རྒྱ་སོགས་སུ་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་འདི་རྒྱ་ཁྱབ་དུ་ཡོད་པ་མ་ཟད། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་ཚིག་སྟེ། རྙིང་ཞེན་དང་། རྨོངས་དད། གཞོན་ནུ་སོགས་ཀྱི་གསར་བརྗེའི་ཚིག་རྒྱ་ཁྱབ་དུ་བཀོལ་བཞིན་འདུག། ཁ་ཅིག་གིས་འབྱོར་མེད་གྲལ་རིམ་སྲིད་དབང་སྒེར་འཛིན་བྱེད་དགོས་ཞེས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལས་འགུལ་ཡང་མང་པོ་སྤེལ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། དེ་བཞིན་ཕྱི་གླིང་པ་འགའ་ཤས་ཀྱིས་ཅི་མི་སྙམ་པར་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ནི“དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་གསར་གཏོད་མཁན”རེད་ཅེས་དང་། “བོད་རིགས་གཞོན་ནུ་རྣམས་ཀྱི་བསམ་བློའི་སྙིང་སྟོབས་དང་ན་ཟུག་མཚོན་ཡོད”ཅེས་འུད་སྒྲོག་བྱས་དང་བྱེད་བཞིན་པ་རེད། ཕྱི་རྒྱལ་དུ་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་འདི་སྤེལ་མཁན་གཙོ་བོ་དེང་དུས་ཨ་རི་ལ་བཞུགས་པའི་པདྨ་འབུམ་ཡིན་པ་དང་། ཁོས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་སྐོར་ལ་རྩོམ་འགའ་ཤས་སྤེལ་བ་དང་། ཁོང་ནི་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་དང་དེང་རབས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་ཐད་དུ“སྲོལ་འབྱེད་པ”ལྟ་བུ་ཡིན་ཞེས༼ཆོས་སྐྱོང༽བཤད་མཁན་འདུག། པད་མ་འབུམ་ཡང་རིག་གསར་ཀྱི་སྐབས་སུ་སྐྱེས་ཞིང་། ཁོང་གིས་རིག་གསར་སྐོར་གྱི་དཔེ་དེབ་ཀྱི་ནང་དུ་གསུང་བ་བཞིན་མའོ་ཙེ་ཏུང་གི་གསུང་རྩོམ་ནང་སྦྱངས་ནས་ཡོང་བ་ཞིག་ཡིན། རྙིང་གཏོར་དང་། གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་སོགས་ཁོའི་ཤེས་བྱ་སྤྱོང་བའི་རྨང་རྡོ་ལྟ་བུ་གྱུར་ཡོད།
ཕྱི་ལོ༡༩༩༡དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ཀྱི་སྐོར་ཚོགས་འདུ་བསྡུས་བ་དང་། ༡༩༩༤ལོ་ལ་འཕགས་ཡུལ་ངྷ་ས་ནས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་ལྗགས་རྩོམ་ཟེར་བ་པར་སྐྲུན་བྱས་བ་དང་། དེའི་དེའི་སྔོན་བརྗོད་དུ་པད་མ་འབུམ་གྱིས༼དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་མི་ཚེ༽ཟེར་བ་ཞིག་པར་བསྐྲུན་བྱས་བ་དང་། དེའི་རྗེས་རིམ་གྱི་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ཟེར་བ་འདིའང་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ཏུ་རིམ་བཞིན་ཁྱབ་པར་གྱུར་ཅིང་། དགེ་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་ཐར་རིག་བྱེད་གཏམ་རྒྱུད་དུ་བཟོ་མཁན་མཁས་མ་བདེ་སྦྱིན་བཟང་མོ་སོགས་ཀྱིས་ཀྱང་དགེ་ཆོས་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་བཞིན། ཡང་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི“ལོ་རྒྱུས་བཟོ་མགོ་བརྩམས”། སྤྱིར་བཏང་འདི་དག་ནི་ཕྱི་རྒྱལ་བ་ཚོས་རང་གིས་བཟོས་བ་དང་། རྟོག་བཏགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཤིག་ལས་བོད་ལ་འབྲེལ་བ་ཅི་ཡང་མེད།
ཕྱིས་སུ་སྐལ་བ་ལྡན་ན་ཕྲན་གྱིས་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་བོད་ཀྱི་མཁས་བ་དག་གིས་རང་རང་གི་རྟོག་ངོར་བཟོས་བའི་གཏམ་རྒྱུད་དང་། དེ་དག་གི་སེམས་པའི་མཁྱེར་སྟངས་སོགས(Orientalism) ཞིབ་ཏུ་འབྲི་རྩིས་ཡོད་པས། དེ་རུ་གཟིགས་པར་མཚལ། པད་མ་འབུམ་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་དུ་གཞུང་གི་སློབ་གྲྭར་འགྲོ་མྱོང་བའི་བོད་ཀྱི་ཡོན་ཏན་པ་དག་གིས་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་འདི་རྒྱ་ཆེན་པོ་སྤེལ་མགོ་ཚུགས། ད་ལྟ་གོ་ཐོས་སུ་ཁོ་ཚོའི་རྗེས་སུ་རྒྱུགས་པའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་ཅན་ཡང་མང་རབས་བཤད།༼འདིའི་སྐོར་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་བཞུགས་པའི་བོད་ཀྱི་མཁས་དབང་ཞིག་གིས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པར་བྱ་ཞེས་རེ་བ་ཡང་ཞུ་རྒྱུ༽པད་མ་འབུམ་གྱི་རྩོམ་སོགས་ལས་ཤེས་བ་ལྟར། གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་དང་། ཅི་མི་སྙམ་པར་སྲོལ་རྒྱུན་དང་དེང་རབས། རྙིང་བ་དང་གསར་བ། ཆོས་ལུགས་དང་ཚན་རིག། ཆོས་བ་དང་སྐྱ་བོ། སློབ་གྲྭ་བ་དང་གྲྭ་བ་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཡང་རང་བཞིན་གྱི་ཤར་ཡོངས་ཞིང་། སྲོལ་རྒྱུན་ཡིན་ན་དོགས་གཞི་བྱ་འོས་བ་དང་། དེང་རབས་ཡིན་ན་མཐའ་གཅིག་ཏུ་ཁས་ལེན་དགོས་བ། རྙིང་བ་ནི་གསར་བ་འགོག་པའི་རྒྱུ་དང་རྐྱེན་ལྟ་བུ་དང་། ཆོས་ལུགས་ཡིན་ན་ཚན་རིག་མ་ཡིན་པ་དང་། ཚན་རིག་ཡིན་ན་ཆོས་ལུགས་མ་ཡིན་པ། དེ་བཞིན་སྐྱ་བོ་ཡི་གེ་ཤེས་བ་དག་ལ་ཡོན་ཏན་པ་དང་ཤེས་ཡོན་ཅན་གྱི་མིང་ནས་འབོད་ཅིང་། མིང་སྙན་པོ་རེ་འདོགས། དེ་དག་ནི་མཐའ་གཅིག་ཏུ་འགལ་བའི་རང་བཞིན་དང་། གཅིག་ཤོས་ཡོད་ན་གཅིག་ཤོས་མེད་པར་འདོད་པའི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྲོལ་ཞིག་ལྷན་སྐྱེས་སུ་འདུག། དེ་ལས་ཀྱང་འཇིགས་སུ་རུང་བ་ཞིག་ནི། གནའ་བོ་མཁས་པས་བརྩམས་པའི་དཔེ་ཆ་དག་དཔེ་ཀློག་ཙམ་ཡང་མ་བྱས་པར། དེ་དག་ནི་ལོ་དུས་ག་གེ་མོ་ཞིག་གི་སྔོན་དུ་བརྩམས་པ་ཡིན་ཕྱིར། དེ་དག་ནི་རྙིང་བ་དང་དེང་གི་དུས་སུ་དགོས་བ་མེད་དོ་ཞེས་རྙིང་འདོར་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་ཞིག་དེང་རབས་བོད་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་ཅན་དུ་རློམ་པ་དག་གི་སེམས་ངོགས་ན་ཏན་ཏན་འདུག།

 

ཞོགས་དུང་སོགས་ཀྱི་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ།

ལོ་རབས་དགུ་བཅུ་བའི་མཇུག་ནི། མི་མང་གི་དཔལ་འབྱོར་འདུ་འགོད་ཐད་ནས་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། བོད་ཀྱི་རིག་གནས་འདི་ཡང་ཆོས་སྡེ་ཆེན་པོ་དག་དང་། ལུང་ཁུག་དག་ནས་མ་བསྡད་པར་རིམ་གྱིས་ཁྲོམ་རའི་དཔལ་འབྱོར་དང་མཉམ་དུ་འཛམ་གླིང་གང་སར་ཁྱབ་བཞིན་པ་དང་། ལྷག་པར་མ་ཧ་ཙི་ནིའི་ཡུལ་ཁམས་སོགས་ལ་ཁྱབ་པའི་མགོ་ཚུགས། དེ་ནང་དུ་གྲྭ་བ་དང་ཆོས་གྲྭ་འགྲིམས་པ་རྣམས་ཀྱིས་དམིགས་གསལ་གྱི་ནུས་བ་ཁྱད་པར་ཅན་ཐོན། གྲྭ་བ་དེ་དག་ཆོས་སྤེལ་བ་ཙམ་གྱི་མི་ཚད་པར། དཔལ་འབྱོད་འདུ་འགོད་དང་། སློབ་གྲྭ་འཛུགས་པ་དང་དྭ་ཕྲུག་ཁང་། སྨན་ཁང་དང།་ སྨན་སྦྱིན་སོགས་ཀྱིས་ཐད་ལ་ལས་ཀ་མང་པོ་བྱས། དེ་དང་མཉམ་དུ་དཀོར་གྱི་རྣམ་སྨིན་ལྟ་བུའི་གྲྭ་བ་འགའ་ཤས་ཀྱིས་ཆོས་ལ་མིང་བཏགས་པའི་ཆོས་ཚོང་རྒྱག་པའི་མགོ་བརྩམས། རླངས་འཁོར་སོགས་གཏོང་བ་དང་། དེ་བཞིན་ཁ་ཅིག་གིས་ཆོས་དང་འཇིག་རྟེན་གང་ལའང་འགལ་བའི་གནད་དོན་མང་པོ་བྱུང་། སྤྱིར་བཏང་མི་སྡེ་གང་གི་ནང་དུའང་བྱུང་སྲིད་པའི་གནད་དོན་དག་ཡིན་པ་དང་། དམིགས་བསལ་བ་ཅི་ཡང་མ་རེད།
ཡང་དུས་སྐབས་དེ་ལ་དམིགས་བསལ་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་བྱུང་བ་ནི། གྲྭ་བ་དག་གིས་དཔེ་དེབ་འབྲི་བ་དང་། རྩོམ་སོགས་མང་པོ་སྤེལ། དེ་ནི་དམིགས་བསལ་ཅན་ཞིག་ཡིན། རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཟེར་ན། ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་བའི་ནང་དུ། གཞུང་གི་དུས་དེབ་དང་། ཚགས་པར་སོགས་སུ་རྩོམ་འབྲི་མཁན་མང་ཆེ་བ་ནི་ལས་བྱེད་པ་དང་། སློབ་གྲྭ་བ་དག་རེད། ལོ་རབས་དགུ་བཅུ་བའི་ནང་དུ། གྲྭ་བ་ཚོ་དང་བསྡུར་ཚེ། ལས་བྱེད་པ་རྣམས་དང་། གཞུང་གི་མཁས་བ་རྣམས་ལ་མི་ཟད་པའི་དཀའ་ངལ་འཕྲད་ཡོད། ཟླ་ཕོགས་སྟེར་མ་ཐུབ་པའི་དཀའ་ངལ་ཡོད་པ་མ་ཟད། སློབ་གྲྭ་རྣམས་ལ་ལས་ཀ་ཚུལ་བཞིན་དུ་བགོ་མ་ཐུབ་པ་དང་། ཁྱད་པར་ཏུ་སྔོན་གྱིས“ཟངས་ཆེན་ནང་གི་ཁ་ལག”ཟ་བའི་དུས་སྐབས་ལས་མཇུག་རྫོགས་ཏེ། མ་རྩའི་དཔལ་འབྱོར་ཅན་ཏུ་བསྒྱུར་པར་མི་ཟད་པའི་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་འཕྲད་ཡོད། དུས་སྐབས་འདི་འདྲ་ཞིག་ལ་བོད་ཀྱི་རྙིང་བཞི་(四旧)སྟེ། སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་རྙིང་བ། རིག་གནས་རྙིང་བ། གོམས་སྲོལ་རྙིང་བ། སྤྱོད་པ་རྙིང་བ་བཅས་ལ་རྒོལ་བའི་ལྟ་བ་ཡང་བསྐྱར་བྱུང་བ་དང་། ལྟ་བ་འདི་རྒྱུན་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་བྱེད་མཁན་གཙོ་བོའི་གྲས་ནི་ཞོགས་དུང་དང་། མེ་ལྕེ། འཇམ་དབྱངས་སྐྱིད་སོགས་རེད།
ཕྲན་ཨ་རིའི་མཐོ་རིམ་གཙུག་ལག་བསླབ་གྲྭ་ཞིག་ཏུ་ཨ་རིའི་སྲིད་དོན་རིག་པ་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྣམ་བཤད་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་སོགས་ལ་སློབ་གཉེར་བྱས་སྐབས། སྔོན་གྱི་ཆོས་གྲོགས་ཤིག་གིས། “ད་ལམ་ཞོགས་དུང་ཟེར་བ་ཞིག་གིས་རྩོམ་མང་པོ་བྲིས་ཏེ། རིག་གནས་གསར་བརྗེ་སློང་གིན་འདུག”ཅེས་བཤད་བྱུང་། དེ་དུས་ཁོང་གིས་བྲིས་བའི་ཆེད་རྩོམ་དེ་དག་ཀློག་འདོད་ཀྱི་འདུན་པ་ཆེན་པོ་སྐྱེས་བྱུང་མོད། ཡུད་ཙམ་ཞིག་ལ་ཀློག་ཐུབ་པའི་སྐལ་བ་མ་བྱུང་། དེའི་རྗེས་བོད་དུ་ལོག་སྟེ། ཞོགས་དུང་གིས་བྲིས་བའི་རྩོམ་ཐམས་ཅད་ལ་བལྟས་བ་ཡིན། རྩོམ་གྱི་འབྲི་སྟངས། སེམས་ཀྱི་འཆར་སྟངས་ཚང་མ་རིག་གསར་སྐབས་ཀྱི་རྙིང་གཏོར་སྐབས་ཀྱི་ལྟ་བ་ཞིག་ལས་གཞན་ཆེན་པོ་མཐོང་ཐུབ་མ་སོང་མོད། ནུབ་དུ་ཆབ་སྲིད་སོགས་ཀྱི་ལྟ་བ་སྟེ། མིའི་རང་བཞིན་གནས་རིགས་ཀྱི(Individualism)ལྟ་བའི་མིང་ལ། མི་གཞི་དང་མི་སྒེར་གྱི་ཐོབ་ཐང་ཟེར་བ་སོགས་བཏགས་ནས། དོན་གྱིས་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་ཞིག་ལབ་བཞིན་པ་ལས་རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡང་མི་འདུག་བསམ་ནས་བཞག་པ་ཡིན།
རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཟེར་ན། རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་ཆེན་པོ་ནི་འདས་སོང་སྙམ་པའི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་ཞིག་དང་། དོན་མེད་པའི་བསྟན་བཅོས་དེ་དག་ལ་དཔྱོད་པའི་གནས་ཞིག་མ་མཐོང་བར་བཞག་པ་ཡིན། ཡིན་ནའང་ལོ་འགའ་ཤས་ཀྱི་སྔོན་དུ། ཁོ་ཚོས་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་འདི། རིག་གཞུང་ཁོ་ན་ལ་ངོས་འཛིན་མ་བྱས་པར། སྔོན་ཆད་དང་མི་འདྲ་བར་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་འདི་རིམ་གྱིས་བོད་ཀྱི་བྱིས་པ་བསམ་མེད་དང་། སློབ་གྲྭ་བ་ལས་ཀ་མ་རེག་པ་དང་། དགོན་པའི་སྒྲིག་འོག་ནས་ཕུད་པའི་གྲྭ་ཟུར་དག་གི་ཁྲོད་དུ་སྤེལ་ཅི་ཐུབ་དང་། རིག་གཞུང་ཞིབ་འཇུག་དང་། བགྲོ་གླེང་ལ་ཁ་གཡར་ཏེ་སྤེལ་ཅི་ཐུབ་བྱ་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ཁོ་ཚོའི་འདོད་པའི“སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས”ལ་དགག་རྒྱག་གི་ཚོགས་འདུ་ཡང་མང་པོ་ཚོགས་ཡོད་པར་ངེས། དེ་བཞིན་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་མཚོན་པའི་དཔེ་དེབ་དང་དྲ་རྒྱ་སོགས་ཆེད་དུ་བཙུགས་ཏེ་རྙིང་འདོར་གྱི་ལྟ་བ་ད་ལྟ་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་སྤེལ་བཞིན་འདུག། མེ་ལྕེ་དང་། སེང་རྡོར་དང་། རྣོ་སྤྲེང་སོགས་ཀྱིས་དཔེ་དེབ་མང་པོ་བྲིས་ཡོད་པ་དེ་བཞིན་རེད།

ཞོགས་དུང་གིས་ཐོག་དང་པོའི“འཕག་འཚག་གི་ང་རོ”ཟེར་པའི་རྩོམ་ཞིག་མཚོ་སྔོན་བོད་ཡིག་གསར་འགྱུར་ཏུ་བཀོད་ཅིང་། དེ་ནས་རིམ་གྱི་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་སྤེལ། ཕྱིས་སུ་རྩོམ་དེ་ལ་འགྲེལ་བ་དང་ཡང་འགྲེལ་སོགས་མང་པོ་བརྩམས་ནས། ཕྱི་ལོ་༢༠༠༡ལོ་ལ་དཔེ་དེབ་དུའང་བཀོད་ཅིང་། ཡང་༢༠༠༨ལོ་ལ་ཐེངས་གཉིས་པ་དཔར་སྐྲུན་བྱས་ཏེ། ཕྱོགས་ཀུན་རྒྱ་ཁྱབ་དུ་སྤེལ་འདུག། ཞོགས་དུང་གི་ལྟ་བ་ནི་འདི་ལྟར། ཁོང་གིས“རྒུད་པ་མཐའ་དག་གི་རྩ་བ་ནི་བག་ཆགས་རྙིང་བ་འདི་ཉིད་རེད། བག་ཆགས་རྙིང་བ་འདི་མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་ལོན་པའི་རིག་གནས་ཤིག་གི་མངལ་ལས་འཁྲུངས་ཤིང་། མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་ལོན་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་ཤན་ཆེ་བའི་ཁོར་ཡུག་ནས་འཚར་ལོངས་བྱུང་བ་རེད”ཅེས་བཤད་པ་ལྟར། ཞོགས་དུང་གིས་བོད་ཀྱི་རྒུད་པ་ཡོད་ཚད་སྟེ། དཔེར་ན་དབྱིན་ཇི་སོགས་ཀྱིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པ་དང་། མི་བསད་པ། རྒྱུ་འཕྲོག་པ། ཐ་ན་མིའི་ན་ཚ་བྱུང་བ་དེ་དག་ཡིན་པར། བོད་ཀྱི་རིག་གནས་དང་། རིག་གནས་ལ་འཆང་བའི་སེམས་པའི་འཁྱེར་སྟངས་ཞིག་དེ་ཡིན་པ་དང་། སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་དེ་ལོ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་རིང་གི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་དང་། ལོ་རྒྱུས་ལས་བྱུང་བ་རེད་ཅེས་བཤད་འདུག།
ལྟ་ཚུལ་འདི་ནི་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་ཆེན་པོ་སྐབས་ཀྱི༼མའོ་གསུང་རྩོམ་གཅེས་བསྡུས་༽ལས་བྱུང་པའི་ལྟ་བའི་གཞི་ལམ་འབྲས་གསུམ་གང་གི་ཐད་ནས་ཆུ་ལ་ཆུ་བཞག་པ་བཞིན་དུ་ངོ་འཕྲོད་ཡོང་གིན་འདུག དཔེར་ན་གཉིས་ཀས“རིག་གནས”ཟེར་བ་ནི“འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས”ཞིག་དང་། དེ་ནི“སྤྱི་ཚོགས”ཞིག་དང་། ཆབ་སྲིད་དང་། དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཡིན་པར་འདོད་པ་དང་། མའོ་ཙེ་ཏུང་གིས་འདོད་པའི་རིག་གནས་རྙིང་བ་ནི། ཁུང་ཙི་ལ་སོགས་འདུས་བའི “ལུགས་སྲོལ་རྙིང་བ་དང་། བསམ་བློ་རྙིང་བ”དང་། དེ་མིན་ད་དུང “བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས”དང“བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་ཕྱེད་ཙམ”གྱི་རིག་གནས་དེ་གཉིས་རེད། ཞོགས་དུང་གི་འདོད་པའི་རིག་གནས་རྙིང་བ་ནི། ཁོ་རང་གིས་བཏགས་པའི“ལྷ་ཆོས་རིང་ལུགས”སྟེ། མདོར་ན་སྔོན་གྱི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཐམས་ཅད་ནང་དུ་བསྡུ། དམར་ཕྱོགས་ཀྱི་གསར་བརྗེ་ནི། དྲག་ཆས་ཅན་གྱི་གསར་བརྗེ་ཁོ་ན་མ་ཡིན་པར། རིག་གནས་ཀྱི་གསར་བརྗེ་ཞིག་ཡིན་ཞེས་བཤད་པ་ཡོད་པ་རེད། མོའི་ཙེ་ཏུང་གིས་ཀྱང“རིག་གནས་རྙིང་པས་དབང་དུ་སྒྱུར་པ་ཡིན་ཙང་། བླུན་རྨོངས་དང་རྗེས་ལུས་ལ་གྱུར་པའི་ཀྲུང་གོའི་རིག་གནས་འདི་རིག་གནས་གསར་པས་དབང་དུ་སྒྱུར་བ་ནས། དཔལ་ཡོན་དར་བ་དང་། སྔོན་ཐོན་ཆེ་བའི་ཀྲུང་གོ་ཅིག་ལའང་སྒྱུར་དགོས་པ་རེད། ཚིག་གཅིག་ལ་བསྡུས་ནས་བཤད་ན་ང་ཚོས་ཀྲུང་གོ་གསར་བ་ཞིག་འཛུགས་དགོས་གི་རེད། ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་གི་རིག་གནས་གསར་བ་ཞིག་འཛུགས་རྒྱུ་དེ་ནི་ང་ཚོའི་རིག་གནས་ཐད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དེ་རེད།”༼མོའི་ཙེ་ཏུང་གི་གསུང་རྩོམ་གཅེས་བསྡུས་གཉིས་བ། ༥༤༤ལས༽ཞེས་བཤད་ཡོད།
དེ་བཞིན་ཞོགས་དུང་གིས་བོད་འདི་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་དགོས་ན། བག་ཆགས་རྙིང་བ་ཐམས་ཅད་བཅོམ་ཏེ། གསར་བ་གསར་རྐྱང་ཞིག་འཛུགས་དགོས་ཞེས་བ་དེ་རེད་ཅེས་བཤད་ཡོད་པ་རེད། ཁོང་གིས་གསར་རྐྱང་དེ་ནི“དྲག་ཆས་ཀྱི་གསར་བརྗེ་སློང་བ”དང་འདྲ་བར་“བསམ་བློའི་འཐབ་རྩོད”བྱེད་དགོས་བ་དང་། “ལྷ་འདྲེ་དང་བདག་མེད་སོགས་ཀྱིས་དབང་སྒྱུར་ལ་རྒོལ་ཕྱིར། བློ་རིག་གསར་པའི་གསར་བརྗེ་སློང་བ་ཡིན”ཞེས་གསལ་བོ་བརྗོད་ཡོད། ཚིག་སྤྱོར་འདིའི་ནང་གི་བདག་མེད་ཟེར་པའི་ཚིག་འདི་བླངས་ཚེ། ཆུ་ལ་ཆུ་བཞག་པ་བཞིན་དུ་དམར་སྲུང་དམག་གི་ལྟ་བ་ཇི་བཞིན་དུ་བཤད་ཡོད། རིག་གསར་གྱི་སྐབས་སུ་གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་དང་། ལྷག་པར་ཏུ་རིག་གཞུང་གི་དགྲ་གྲོགས་ནི་གསལ་བོ་བཤད་ཡོད། ཅི་ཡིན་ཟེར་ན། འཐབ་རྩོད་བྱ་ཡུལ་གྱི་དགྲ་ཞིག་དགོས་བ་དང་། དེ་ཡོད་པ་ཙམ་གྱིས་མི་ཆོག་པར། གསར་བརྗེའི་ཆེད་དུ་དགྲ་བོ་དེ་དག་གཏོར་དགོས་བར་བཤད། ཞོགས་དུང་གིས་ཀྱང་དགྲ་གྲོགས་ཀྱི་དབྱེ་བ་གསལ་བོ་ཕྱེས་ཏེ། དགྲ་བོ་ལ་འཐབ་རྩོད་བྱེད་དགོས་བར་བཤད་ཡོད། ཞོགས་དུང་གི“གྲོགས་པོ”ནི་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་སློང་མཁན་དང་། “དགྲ་བོ”ནི་ཁོ་ཚོའི་ལྟ་བ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་མཁན་ཡིན་གསལ་བོ་བྱས་ནས་བཤད་འདུག།
སྤྱིར་བཏང་དེང་གི་སྐབས་ལ་དེ་ལྟ་བུ་ཤི་གསོན་གྱི་གྲལ་རིམ་གྱི་འཐབ་རྩོད་ནི་ཅི་ལ་དགོས་སམ་ཞེས་དོགས་པ་འཆར་ཡོང་མོད། ཁོ་ཚོ་ལ་མཛེམ་དོགས་ཅུང་ཙམ་ཡང་མེད་པར་མུ་འཐུད་དུ། “དུས་རབས་དང་མཐུན་པའི”གཏམ་ལ“བདུད་ཀྱི་གཡབ་མོ་དང་བསྟན་གཤིག་ཐན་ལྟས་”སུ་བསྒོམས་པ་རྣམས་ཁོ་ཚོའི “བསམ་བློའི་དགྲ་ཟླ”དང་། དེ་བཞིན “བསམ་བློ་གསར་པ”དགའ་བའི་ཐལ་མོ་རྡེབ་མཁན་རྣམས་ནི། ཁོང་ཚོའི “གྲོགས་དམ་པ”ཡིན་ཞེས་དགྲ་གྲོགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་གསལ་བོ་ཕྱེས། དེ་བཞིན་ཁོང་ཚོའི་གསར་བརྗེའི་ལས་ཀ་འདི་དཀའ་ངལ་ཅན་གྱིས་ཡིན་པའི་སྐོར་ཡང་ཞོགས་དུང་གིས “བག་ཆགས་རྙིང་བ་བཅོམ་བརླག་དང་། གཏོར་བཤིག་གཏོང་བ་ནི་ལས་སླ་མོ་ཞིག་མིན།”ཞེས་གསལ་བོ་བཤད་ཡོད།

ཞོགས་དུང་གི་རྩོམ་འདིའི་རྗེས་སུ། ཞོགས་དུང་གི་རྗེས་སུ་བརྒྱུགས་པའི“ན་གཞོན”རྩོམ་པ་པོ་ཟེར་བ་སྐོར་ཅིག་བྱུང་སྟེ། དེ་དག་གིས་ཀྱང་ཞོགས་དུང་གི་ལྟ་བ་འདི་གཞི་རྒྱ་ཆེན་པོས་སྤེལ་མགོ་བརྩམས། འདི་དག་གི་ནང་ནས། མེ་ལྕེ་ཟེར་བ་དང་། འཇམ་དབྱངས་སྐྱིད་ཟེར་བ་དང་། སེང་རྡོར། རྣོ་སྤྲེང་སོགས་འདུས་ཡོད་ཅིང་། ཁོ་ཚོས་ཀྱང་ཅི་མི་སྙམ་པར་རིག་གནས་གསར་བ་དང་། ལྟ་གྲུབ་གསར་པ་ལ་ཁ་གཡར་ཏེ། “རྙིང་གཏོར”ལྟ་བ་འདི་ཕྱོགས་ཀུན་དུ་སྤེལ་ བར་བརྩམས། ཁོ་ཚོའི་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་དང་། གསར་བརྗེའི་ཀུན་སློང་སོགས་ཞོགས་དུང་ལས་ཁྱད་པར་ཅི་ཡང་མེད་ཅིང་། རྙིང་པ་གཏོར་བའི་རྗེས་སུ་འབྲས་བུ་ནི། འདི་ལྟར“ངས་བསམ་ན་བོད་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྣམ་པ་གསར་བ་ཞིག་འབྱུང་དགོས་ན་ཐོག་མར་བསམ་བློ་བཅིངས་འགྲོལ་དང་། བསམ་བློ་གསར་བརྗེ་ནས་མགོ་རྩོམ་དགོས་བ་རེད”༼མི་གཞིའི་སྙིང་སྟོབས༽སོགས་ལས་བཤད། སྤྱིར་བཏང་མི་འདི་དག་ལ་གསར་བརྗེའི་སྙིང་སྟོབས་ཡོད་པ་ནི་སུས་ཀྱང་བསྙོན་ཏུ་མེད་པ་ཞིག་དང་། ཁོང་ཚོའི་སེམས་ཀྱི་ཕུགས་སུ་བོད་མི་རིགས་འདི་བཞིན་ཡར་རྒྱས་དང་། སྟོབས་དང་འབྱོར་བ་ཅིག་ཏུ་སྒྲུབ་འདོད་པའང་སྨོས་མེད་ཅིག་རེད། ཡིན་ནའང་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དང་། ཡུལ་སྲོལ། སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སོ། ཐ་ན་གུས་ཞབས་སོགས་མཚོན་བྱེད་ལུས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་བགེགས་སུ་བརྩི་བཞིན་པ་འདིའང་བསྙོན་དུ་མེད་པ་ཞིག་རེད།

 

གསར་བརྗེ་བ་ཚོའི་རང་གཤིས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ།

ཕྲན་གྱིས་ལོ་མང་པོར་བོད་ཀྱི་གསར་བརྗེ་བ་འདི་ཚོའི་གསར་བརྗེའི་རང་གཤིས་ཐུན་མོང་པ་དག་ལ་ཞིབ་དཔྱད་བྱས་ཏེ། དེ་ནི་དོན་མེད་པར་རྒྱུ་མཚན་དང་། ཁུངས་ལུང་སོགས་ཅི་ཡང་མེད་པར། སྐད་ཆེན་པོའི་རང་གིས་ཅི་ཞིག་ཤེས་ཁུལ་གྱི་གཏམ་ཆེན་པོ་སྤེལ་བ་དག་རེད། རིགས་པ་དང་གཏན་ཚིགས་སོགས་མེད་ཅིང་། དེ་བཞིན་ཚན་རིག་གི་ལམ་དུ་འགྲོ་བྱེད་ཀྱི་རིམ་པ་སྟེ། དང་པོ་རྒྱ་ཆེན་ཐོས་བ་མང་དུ་བཙལ་བ་དང་། བར་ཏུ་གཞུང་ལུགས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་དོན་ཡང་དག་པར་རྟོགས་པ། མཐར་དཔྱད་པར་བྱ་བའི་གཞི་ཐམས་ཅད་རྫས་སྦྱོར་ཁང་དང་། ཉམས་མྱོང་དངོས་ཀྱི་སྟེང་ནས་བདེན་པ་ར་སྤྲོད་པ་སོགས་ཀྱི་ཐབས་དང་ཤེས་རབ་སྦྱར་ནས་བདེན་པ་ངོ་སྤྲོད་དང་། རིགས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་སོགས་རྩ་བ་ཉིད་ནས་མི་འདུག དོན་གྲུབ་རྒྱལ་དང་། པད་མ་འབུམ། ཞོགས་དུང་སོགས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་གི་རྣལ་མ་སོགས་ལ་སྦྱོང་བ་རྣལ་མ་བྱས་མེད་པ་མ་ཟད། ནང་ཆོས་ཀྱི་གཞི་ལམ་འབྲས་གང་ཡིན་ལ་སྦྱོང་བ་དང་། ཆེད་དུ་སློབ་གཉེར་བྱས་པ་དེ་བས་ཀྱང་མེད། ཡིན་ནའང་ཁོ་ཚོས་ཅི་མི་སྙམ་པར་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ཡོངས་རྫོགས་དང་། ནང་ཆོས། དེ་བཞིན་དེ་དག་གི་རྗེས་སུ་ཞུགས་པ་དག་ལ་སྡོམ་ཚིག་ཆེན་པོ་རྒྱག་པའི་སྲོལ་དང་ལུགས་ཞིག་ཏན་ཏན་ཡོད། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་ལྟ་བ་གོང་དུ་བརྗོད་ཡོད་པ་ལྟར། རྙིང་ཞེན་དང་། སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཞེས་མིང་བཏགས་ནས། དེ་དག་ད་ལྟ་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དུས་སྐབས་སུ་དེ་དགོས་མིན་གྱི་དོགས་པ་བསླངས། པད་མ་འབུམ་དང་། ཞོགས་དུང་གཉིས་ཀ་མཚོན་ན་དེ་བཞིན་རེད། བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དང་། ཁྱད་པར་ཏུ་ནང་ཆོས་ཀྱི་གཞི་ལམ་འབྲས་གསུམ་གྱི་གཞུང་ལ་སྦྱོང་བ་བྱས་མེད་པ། ནང་ཆོས་ལ་ཅུང་ཙམ་སྤྱོང་བ་ཞིག་གིས་བལྟས་ཀྱང་མངོན་གསལ་རེད།༼འདིའི་སྐོར་ཞོགས་དུང་སོགས་ལ་ལན་སློག་མཁན་དག་གིས་མང་དུ་བྲིས་འདུག་ཡོད་པར་བཤད་པས་དེ་དག་དུ་གཟིགས་པར་འཚལ༽ཡིན་ནའང་ཁོ་གཉིས་ཀྱིས་ཅི་མི་སྙམ་པར་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དང་། ནང་ཆོས་ལ་སྡོམ་ཚིག་མང་པོ་བརྒྱབ་ཡོད།
དཔེར་ན་པད་མ་འབུམ་གྱིས“མི་ཞིག་གི་སྤྱོད་ལམ་གྱི་སྟེང་ནས་སྐྱོན་ཆ་རེ་གཉིས་མཐོང་ན་དེའི་རྒྱུད་ན་ཤེས་སྟོབས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ཅི་འདྲའི་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་ཀྱང་མཐོང་མི་ཐུབ་པ་ནི་ནང་བ་སངས་རྒྱས་པ་རྣམས་ཀྱི་ཐུན་མོང་གི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་ཡིན”འདི་ལྟར་ནང་བ་སངས་རྒྱས་བའི་གྲུབ་མཐའ། ཆོས་འབྱུང་། རྗེས་འཇུག་པ། སེམས་ཀྱི་མཁྱེར་སོ་དག་ལ་སྡོམ་ཚིག་ཆེན་པོ་རྒྱབ་ཡོད་པ་དེ་བཞིན་རེད། པད་མ་འབུམ་ལྟར་ཞོགས་དུང་གིས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་གི་ཐད་ལ་གང་ཅིའི་ཐད་ནས་སྦྱངས་བ་ཞན་ཞིང་། གཞུང་ལུགས་ཀྱི་གནད་ཕར་ཞོག། ཐ་ན་སྤྱིར་བཏང་གི་འགྲོ་སྟངས་ཙམ་ཡང་ཤེས་བཞིན་མེད་ནའང་། མ་ཤེས་བ་དང་མི་གོ་བའི་ཚུལ་གྱིས་མི་འདུག་པར་ཆེན་པོ་ཞིག་གོ་ཁུལ་གྱི་བསྟན་བཅོས་གང་ཡིན་ལ་མི་ཟད་པའི་ལོག་འགྲེལ་མང་པོ་བརྒྱབ་ཡོད། དཔེར་ན། ཁོང་གིས་བཙན་པོ་རྒྱས་བཤད་ཀྱི་སྐོར་ལ་འདི་ལྟར་བཤད་ཡོད། “ཡང་མི་ལོ་མང་པོ་མ་ཕྱིན་པའི་སྤྱི་ལོ1789ལོར། ཧྥ་རན་སི་པ་རྣམས་ཀྱིས་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་དེ་དག་ཁོ་ཚོའི《མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་གསལ་བསྒྲགས》སུ་གསལ་པོར་བཀོད་དུས་སུ། བོད་རྣམས་ཀྱིས་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་ཞེས་པ་གོ་ཐོས་ཡོད་པ་ལྟ་ཞོག འཛམ་གླིང་ཞེས་པའང་ག་འདྲ་ཞིག་ཡིན་པ་ཧ་གོ་མེད་པའི་ཚོད་རེད། རྒྱུ་མཚན་ནི། འཛམ་གླིང་ཞེས་པ་ངོ་སྤྲོད་རགས་རིམ་མཛད་མཁན་གྱི་བཙན་པོ་ནོ་མིན་ཧན་འཇམ་དཔལ་ཆོས་ཀྱི་བསྟན་འཛིན་འཕྲིན་ལས་འཁྲུངས་མ་ཐག་པའི་ལོ་རེད།
ཁོང་གིས་ཕྱིས་སུ《འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད》(1830ལོ)བརྩམས་གནང་ནའང་། འཛམ་གླིང་ཧྲིལ་པོ་མ་ཡིན་པའི་ཡུལ་གྲུ་སྐོར་ཞིག་གི་སྣོད་བཅུད་དག་ལྷ་སྒྲུང་དང་གནའ་ཐོས། མཚར་གཏམ་གྱིས་བཅིངས་ཏེ་ལྷ་ཆོས་ཀྱི་ཕྱག་མཛུབ་གཡོས་པ་ཙམ་ལས་མི་ཆོས་ཀྱི་བློ་མིག་སྤྱོད་ཐུབ་མེད་པ་འདྲ།” སྐད་ཆ་འདི་ནི་མ་བརྟག་པ་དང་། མ་དཔྱད་པ། རྒྱུ་མཚན་དང་གནས་ལུགས་ཅི་ཡང་མེད་པའི་ལོང་གཏམ་འགའ་ཞིག་རེད། སྨིན་གྲོལ་ནོ་མོན་ཧན་གྱིས་འཛམ་གླིང༼ཁོང་གིས་འཛམ་གླིང་ཞེས་བ་ཡོ་རོབ་དང་ཨ་ཤེའི་གླིང་གཉིས་ལ་འདོད༽གཙོ་བྱས་བའི་བྱང་སྒྲ་མི་སྙན༼བྱང་གླིང༽ནུབ་བ་ལང་སྤྱོད༼ཨ་ཧྥེ་རི་ཀ༽དང་ཤར་ལུས་འཕགས་གླིང༼ཨོ་སི་ཁྲུ་ལི་ཡ༽སོགས་འདུས་བའི་སའི་གོ་ལའི་ཡུལ་ཁམས་ཆེ་བ་ཕལ་ཆེར་བ་གསུང་ཡོད་པ་མ་ཟད། དུས་སྐབས་དེ་ལ་ཨ་ཤེའི་གླིང་དུ་སྐྱེས་མ་མྱོང་བའི་ཚན་རིག་པ་ངོ་མཚར་བ་ཞིག་ཡིན་པ་བདག་གིས་ལུང་དང་རིགས་པས་སྒྲུབ་ཐུབ་པ་མ་ཟད། ཞོགས་དུང་གིས་བཞག་པའི་སྡོམ་ཚིག་དེ་ནི་ཆེས་མ་དག་པ་ཞིག་རེད།

ཞོར་ཏུ་ཞོགས་དུང་གིས་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས་པ་དང་། ༢༠༠༩ལོ་ལ་མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་སྐྲུན་བྱས་པའི་འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད་དེ་ནི་ཡིག་ནོར་ཕར་ཞོག། མགོ་འཁྲུགས་ཡ་ལྡེབ་ཅན་བྱས་ནས༼འདིའི་སྐོར་རྗེས་སུ་གསལ་བོ་ཞུ་ཆོག༽པར་སྐྲུན་བྱས་འདུག། ནོར་འཁྲུལ་འདི་དག་ནི་མཁས་བའི་རང་བཞིན་གྱི་ནོར་བ་སོགས་མ་ཡིན་པར། རྙིང་བ་ཐམས་ཅད་ལ་བརྩི་བཀུར་མ་བྱས་བའི་རྟགས་སུ་མངོན་པ་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་ཀློག་པ་པོ་རྣམས་ལ་མཐོང་ཆུང་ཞིག་དང་། ཁོའི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་དེ་མཚོན་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། དེ་བཞིན་བོད་ཀྱི་གསར་བརྗེ་བ་གཞན་དག་ཡང་འདི་འདྲ་བ་ཞིག་རེད། དཔེར་ན་སེང་རྡོར་ཟེར་བ་ཞིག་གིས་ཕྲན་གྱིས་བྲིས་པའི“འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད་སྐོར་གྱི་དོགས་དཔྱོད”ཟེར་བ་དེ་ལ་བལྟས་རྗེས། ཁོང་གིས“སོ་སྙི་མོ་ཅན་གྱི་དགེ་ཆོས་མི་ཆོད”ཅེས་བའི་རྩོམ་ཞིག་སྤེལ་ཁུལ་གྱིས་ང་ལ་ལན་འདེབས་ཙམ་བྱས་བཞིན་འདུག་མོད། སེང་རྡོར་གྱིས་བདག་གིས་རྩོམ་དེའི་བརྗོད་དོན་གཙོ་བོ་རྟོགས་པ་ཕར་ཞོག། མཐའ་ན་དཔྱད་བརྗོད་རྩོམ་གྱི་འགྲོ་ཚུལ་ཙམ་ཡང་མ་ཤེས་པར་འདི་ལྟར།“ཁྱོད་ཀྱི་དགོས་མེད་ཀྱི་དོགས་པ་ཆེས་ཆུང་ཙུག་སྟེ། འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད་ཟེར་པ་ནི་དགེ་ཆོས་ལགས་ཀྱི་ཕྱག་རྩོམ་མ་རེད་ཅེས་པ་འདི་བག་ཙམ་ཞིག་བཤད་ན། ལར་འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད་ལས་བསྟན་པའི་ས་ཁམས་དང་གྲངས་རྩིས་ཀྱི་ཤེས་བྱ་འདི་རིགས་ནི་མིའི་རིགས་ཡོངས་རྫོགས་ཀྱི་ཀླད་པའི་ནོམ་སྐལ་དུ་བརྩི་རུང་བ་ཙམ་ལས། མི་བུ་ཆེ་གེ་མོས་བརྩམས་པ་ཡིན་མིན་གྱི་ཡི་ཆེས་བྱ་རྒྱུ་ཁྱོན་ནས་མ་ཡོད་དེ”དང་། “འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད་ཅེས་པ་འདི་རང་ཁྱོད་ཅག་གི་ཨ་མཚར་དུ་བརྩི་བའི་ཅི་ཞིག་གི་བཙན་པོ་ནོ་མོན་ཧན་གྱི་ཡིན་པར་བྱས་ནའང་གནས་ལུགས་ནི་སྔར་བཞིན་ཏེ། འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད་ཀྱི་རྩ་བའི་ཤེས་བྱ་དེ་དག་གི་ལམ་གཏོད་མཁན་ནི་སྔར་བཞིན་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཚན་རིག་པ་བགྲེས་པོ་དེ་དག་ལས་སུ་ཡང་མིན་པས་སོ།།”
སྤྱིར་བཏང་ཕྲན་གྱིས་བྲིས་བའི་ཐོ་ཡིག་དེ་ཞིབ་དུ་ཀློག་པ་ཡིན་ན། སེང་རྡོར་གྱིས་བྲིས་བའི་སྐད་ཆ་དེ་དག་ལ་ལན་འདེབས་དགོས་བའི་རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡང་མི་འདུག། རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཟེར་ན། ངས་ལོ་གྲངས་མང་པོ་ཞིག་དྲངས་ཡོད་པ་དེ་དགེ་ཆོས་ཀྱིས“འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད”་མ་བརྩམས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་དྲངས་བ་ལས། འཛམ་གླིང་སྤྱི་ལ་ཡོད་པའི་ལོ་གྲངས་དང་གྲངས་རྩིས་ཀྱི་ཤེས་བྱ་ཡིན་མིན་གྱི་སྐད་ཆ་ཞིག་ནམ་ཡང་བཤད་མེད་པ་མ་ཟད། དགེ་ཆོས་ཀྱི་གསུང་འབུམ་ནང་གི“འཛམ་གླིང་རྒྱས་བཤད”ནི་བཙན་པོ་ནོ་མོན་ཧན་གྱིས་བརྩམས་པ་རེད་ཅེས་རྩ་བ་ཉིད་ནས་བཤད་མེད། སྤྱིར་མཁས་བ་སུ་དང་སུ་ཡིན་རུང་ནོར་འཁྲུལ་ཡོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་ཕྱི་ནང་གིས་མཁས་བ་སུ་ཡིན་ཀྱང་དད་པ་དང་། རིགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཤེས་བྱ་གང་ཡིན་ལ་སྡོམ་ཚིག་ཆེན་པོ་རྒྱག་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་འདི་ལྟར་གསར་རྙིང་བཀར་བ་དང་། བཅོས་མའི་རྣམ་འགྱུར་འོག་གི་ཆེ་ཚུགས་བསྟན་ནས་ལོ་རྒྱུས་དང་ཤེས་རིག་ཐམས་ཅད་ལ། རང་གིས་སྦྱངས་བ་དང་ཐ་ན་དཔེ་ཀློག་ཙམ་ཡང་མ་བྱས་པར་དོན་མེད་ཀྱི་སྡོམ་ཚིག་ཆེན་པོ་ཞིག་རྒྱག་བཞིན་པའི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་འདི་ཡང་། ལོ་རྒྱུས་ཁྱད་པར་ཅན་དང་། ལྟ་བ་ཁྱད་པཅན་ཞིག་གི་འོག་ནས་བྱུང་བ་ཡིན་པར་འདོད་ཅིང་། དེ་ནི་བོད་ཀྱི་གསར་བརྗེ་བ་དག་གི་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་ཁྱད་པར་ཅན་དེ་མཚོན་པར་མངོན་ནོ།།

 

བོད་ཀྱི་རིག་པའི་དཔའ་བོ་དང་ལོ་རྒྱུས་བཟོ་བ།

རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་དེ་འདྲའི་འོག། གསར་བརྗེ་བ་འདི་དག་གིས་བོད་ལ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འཇིགས་ཉེན་དང་། བརྡར་གསིགས་བྱུང་ཚུལ་ཐམས་ཅད་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དང་། སྔོན་སྲོལ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་སྟེང་དུ་བཀལ་ཏེ། བོད་ཀྱི་ད་ལྟ་དང་མ་འོངས་བར་བལྟས་ཡོང་དུས། ཐམས་ཅད་མ་འགྲིག་པ་དང་། རང་རང་གི་བློ་ངོ་དང་མི་མཐུན་པ་ཡོང་གིན་ཡོད་པས། ཁོ་ཚོས་རང་རང་སོ་སོས་སྣང་ངོ་འཆར་ཚུལ་ལ་ལྟོས་ནས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་འགྲེལ་བཤད་དང་། ཁོ་ཚོ་དང་མཐུན་པའི་དཔའ་བོ་དང་། སྡར་མ། དེ་བཞིན་མཁས་བ་དང་བླུན་པོ་སོགས་ཀྱི་མཚོན་པའི་ལོ་རྒྱུས་མང་པོ་བཟོས་ཡོད་པ་རེད། འདི་ལྟར་མཁས་བ་དང་བླུན་པོ། དེ་བཞིན་དཔའ་བོ་དང་སྡར་མ་སོགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་བཟོ་དགོས་ཡོད་ཕྱིར། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ནི་ཁོ་ཚོའི་སེམས་ཀྱི་མཁས་བ་དང་། དཔའ་བོ་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དེ་ཚང་ཞིང་། དེའི་ཕྱིར་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ལ་བོད་ཀྱི་གསར་གཏོད་པ་དང་། དེང་རབས་བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་གི་སྲོལ་བཏོད་པ་སོགས་མཚོན་པའི་མིང་སྣ་ཚོགས་བཏགས་ཏེ། རིག་པའི་དཔའ་བོ་ཞིག་ཡིན་པར་སྒྲུབ་ཡོད། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་རང་གི་མིང་འདོགས་སྟངས་ཀྱི་ཐད་ནས་ཀྱང་། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་རིག་པའི་དཔའ་བོར་བཟོས་བའི་ལོ་རྒྱུས་དེ་གསལ་བོ་མཚོན་འདུག།
ཁོང་གི་མིང་ལ་ཐོག་དང་པོར། ཁོ་རང་མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་རླུང་འཕྲིན་ཁང་དུ་གསར་བརྗེའི་ལས་ཀ་བྱས་དུས་ཁོའི་མིང་ལ“རླུང་འཕྲིན་རྒྱལ”ཞེས་འབོད་པར་བཤད་ཅིང་། ༼སྤྲེལ་ནག་པ་རིག་འཛིན་གྲགས་ལྡན༽དེའི་རྗེས “རང་གྲོལ”དང་ད་ལྟ“དཔལ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ”ཞེས་འབོད་པ་དག་ཀྱང་། སེམས་རྣལ་དུ་ཕབ་ནས་ཞིབ་དཔྱད་བྱས་ཡོང་དུས། དམར་སྲུང་དམག་ཞིག་ནས་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་བ་ཞིག་ཏུ་བསྒྱུར་པ་དང་། དེ་ནས་དེ་བཞིན་རིག་པའི་དཔའ་བོ་སོགས་སུ་བསྒྱུར་བའི་རིམ་པ་མཚོན་ཡོད་པ་དང་། འདིས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་རྙིང་གཏོར་པ་དག་གིས་སེམས་ཀྱི་འགྱུར་པ་དང་། ཁོ་ཚོའི་ལོ་རྒྱུས་དང་། ལྟ་བའི་རང་གཤིས་བཅས་མཚོན་བཞིན་ཡོད། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་རྗེས་སུ། ཡང་ཁོ་ཚོས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་མི་ཚེ་དང་། ལྟ་བ་དང་། དེ་བཞིན་རང་གཤིས་བཅས་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ཀྱི་རིག་པའི་དཔའ་བོ་གཞན་ཞིག་ཀྱང་རྙེད་ཏེ། དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ལ་ལྟོས་ཏེ། རིག་པའི་དཔའ་བོ་ཞིག་ཏུ་བཟོས་ཡོད། ཁོ་ཚོའི་སེམས་ཀྱི་ཕུག་ཏུ། དགེ་ཆོས་ནི་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་དང་འདྲ་བར། རྙིང་ཞེན་དང་། ཀླ་ཀློ་དང་། མུན་ནག་ཅན་གྱི་དུས་སྐབས་དེ་ལ། གསར་གཏོད་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་ཡོད་པ་དང་། ཚན་རིག་གི་ལྟ་བས་ཁྱབ་པའི་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་བོད་མི་མང་འདི་བཞིན། འཛམ་གླིང“སྔོན་ཐོན”གྱི་མི་རིགས་གྲས་སུ་འབད་པ་དང་རྩོལ་བ་མང་དུ་བྱས་མོད། བོད་མི་ཀླ་ཀློ་བ་ཕྲག་དོག་དང་ཨུ་ཚུགས་ཀྱིས་ཁྱབ་པ་དེ་དག་གིས་བཙོན་དུ་བཟུང་ནས་བསད་པ་རེད་ཅེས་དངོས་ཤུགས་གང་ཡོད་ཀྱིས་མང་པོ་བཤད་ཡོད།
ལྷག་པར་དུ་དགེ་ཆོས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་སྟེ། ཨ་རག་མཐུང་བ་དང་། སྨྱོ་ལབ་ལྟ་བུའི་སྤྱོད་པ་རྣམས་ཡ་མཚར་བོ་ཞིག་ལ་བརྩིས་ཏེ། དམིགས་གསལ་གྱི་བསྟོད་པ་མང་པོ་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། དོན་གྲུབ་རྒྱལ་དང་འདྲ་བར་དགེ་ཆོས་ཡང་བོད་ཀྱི་རིག་པའི་དཔའ་བོ་ཡ་མཚར་བ་ཞིག་ཡིན་པར་སྒྲུབ་ཡོད།༼འདིའི་སྐོར་གཞན་དུ་ཞུ་འོས༽། མདོར་ན་དགེ་ཆོས་ཡང་མཁས་བ་གཞན་དང་མི་འདྲ་བའི་དམིགས་གསལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཅི་ཡང་མེད་པར། དོན་གྱི་སྔོན་གྱི་བོད་ཀྱི་མཁས་བ་ཞིག་ཡིན་པ་དེ་རེད། ཁོང་དམིགས་གསལ་ཅན་དུ་སྒྲུབ་པ་ནི། གཞན་དུ་གླེང་ཡོད་པ་བཞིན། དགེ་ལུགས་པ་ལ་མི་དགོས་བའི་རྙིང་བ་སྐོར་ཅིག་དང་། བོད་ཀྱི་རྙིང་གཏོར་བ་ཁག་ཅིག། དེ་བཞིན་སྔོན་གྱི་བཀའ་ཤག་སོགས་ལ་སྡང་མཁན་ཁ་ཤས་ཀྱིས་གསར་ཏུ་བཟོས་པ་ཞིག་རེད།

 

མཐའ་སྡོམ་ནི།

༼ ཀ ༽ དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ཟེར་བ་འདི་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་ལས་མགོ་བརྩམས་ཞིང་། རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་ཆེན་མོའི་རྗེས་སུ་བྱུང་བ་ཡིན་ཕྱིར། ཚིག་གི་སྡེབ་སྦྱོར་སྒྲིག་ཚུལ་དང་། རྩོམ་གྱི་སྒྲིག་སྟངས། མཛེས་པའི་ཉམས་གཏོད་ཚུལ། ལུས་ངག་ཡིད་གསུམ་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་ཐམས་ཅད་ལ་མ་ཧ་ཙི་ནའི་ཡུལ་གྱི་ཤན་མ་ཞུགས་པ་ཞིག་ཧ་ལམ་མེད་ཅིང་། ལྷག་པར་ཏུ་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་མོ་ཞེས་བའི་དུས་འགྱུར་ཆེན་མོ་དེ་ཡིས་ཤན་མ་ཞུགས་པ་ཞིག་གཏན་ནས་མི་འདུག་པས། དོན་གྱིས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ཟེར་བ་འདི་བོད་རང་གི་རྩོམ་ཞིག་གཏན་ནས་མ་ཡིན་པར། དུས་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་ནང་། མི་ཁྱད་པར་ཅན་འགའ་ཞིག་གིས་སྲིད་གཞུང་གི་ལས་ཁུངས་དང་། དེང་རབས་ཀྱི་འཕྲུལ་ཆས། ཨུ་ཚུགས་ཆེན་པོས་སྒོ་ནས་བོད་ཡིག་ཏུ་སྤེལ་བ་ཞིག་རེད།

༼ ཁ ༽ དེ་བཞིན་དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ཟེར་བ་འདི། སློབ་གྲྭའི་ཉལ་ཁང་། ལས་ཁུངས་ནང་ནས་ཕྱིར་ཐོན་པ་ཡིན་ཕྱིར། རྩམ་དྲི་བྲོ་བའི་བོད་ཀྱི་འབྲོག་པ་དང་། ཞིང་བ་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་བོད་ཀྱི་མི་མང་ལ་འབྲེལ་བ་ཅི་ཡང་མེད།

༼ ག ༽ དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་རྗེས་སུ་འཇུག་པ་དག་ནི། རྩ་བའི་ཆ་ནས་རྙིང་གཏོར་གྱི་གསར་བརྗེ་བ་དག་ཡིན་ཞིང་། ཁོ་ཚོ་བོད་མི་ཡོངས་དང་མི་འདྲ་བར། བོད་ཀྱི་སྔོན་སྲོལ་གྱི་རིག་གཞུང་དང་། རང་མོས་ཀྱི་སྒྲིག་འཛུགས༼དགོན་པ༽། སྔོན་གྱི་སྤྱོད་བཟང་༼མི་དགེ་བ་བཅུ་སོགས༽ལ་རྩ་བའི་ཆ་ནས་ཡིད་ཆེས་དང་། དད་པ་མེད་པར་མ་ཟད། གང་ལ་ཡིད་ཆེས་མེད་ཅིང་། མི་ཐེ་ཚོམ་ཅན། འཇིག་རྟེན་ནི་ཐེ་ཚོམ་གྱི་སྒོ་ནས་བལྟ་མཁན། མི་གཤིས་བཅོས་མའི་རང་བཞིན་ཅན་དག་ཡིན།

༼ ང ༽ ཆེས་འཇིགས་སུ་རུང་བ་ནི། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལ་རྗེས་སུ་འཇུག་པ་དག་ལ། རིགས་པ་དང་། གཏན་ཚིགས་མེད་ཅིང་། སློབ་གྲྭའི་ནང་གི་རང་གཤིས་སྟེ། ཅི་མི་སྙམ་པར་སྐད་ཆེན་པོ་དག་སྒྲོག་མཁན་གྱི་རང་གཤིས་དེ། ཁོ་ཚོའི་རྩོམ་ཚང་མའི་ནང་ཁྱད་ཆོས་གསལ་བོ་ཡོད།

༼ ཅ ༽ བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་ཞིབ་འཇུག་པ་དག་གིས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་དང་། ཞོགས་དུང་སོགས་ཀྱི་སློབ་གསོའི་རྒྱབ་ལྗོངས་དང་། ཁྱད་པར་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་ཆེན་པོའི་ལྟ་གྲུབ། ཚིག་སྦྱོར། སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སྟངས་སོགས་ལ་ཞིབ་དཔྱོད་མ་བྱས་བས་ཁོ་ཚོའི་ཞིབ་འཇུག་དེ་ཆ་མ་ཚང་བ་དང་། ཕྱོགས་རེ་བ་ཞིག་རེད།

མཐའ་མའི་སྐད་ཆ་ལྟ་བུ་ལ། རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་འདི་ནི་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་ལྟ་བ་ཡིན་ཞིང་། དེ་ནི་ཕྱིའི་རིག་གནས་སྟེ། དགོན་པ་དང་། ལྷ་སྐུ། དེ་བཞིན་དཔེ་དེབ་སོགས་བཅོམ་ཚར་པའི་རྗེས་སུ། མི་རྣམས་ཀྱི་སེམས་ཁོང་གི་རིག་གནས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཙམ་ཡོད་པ་དེ་བཅོམ་ཆེད་དུ་བསམ་བཞིན་དུ་སྤེལ་བ་ཞིག་ཡིན། དེ་བས་ད་ལྟ་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་འདི་དམངས་གཙོ་དང་། ཚན་རིག ཡར་རྒྱས་སོགས་ལ་འབྲེལ་བ་ཅི་ཡང་མེད་པར་བོད་མི་རིགས་དང་། ཤེས་རིག་འདི་བཞིན་དགོས་མིན་གྱི་གནད་དོན་དེ་ཡིན། གསར་བརྗེ་བ་དག་གིས་བོད་ཀྱི་ཕྱིའི་རིག་གནས་ཐམས་ཅད་བཅོམ་ཚར་པ་རེད། ད་ལྟ་ལྷག་ལུས་སུ་ཡོད་པ་ནི། ནང་གི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་དང་། འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་དེ་རེད། ད་ལྟ་ཁྱོད་ཚོས་བོད་མི་མང་གི་ནང་གི་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་ཕྲ་མོ་དེ་ཡང་བཅོམ་བསམ་པ་ནི། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་། ཤེས་རིག། བོད་མི་མང་ལ་འགན་མ་འཁུར་བ་ཞིག་དང་། དོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ནག་ཉེས་མཁན་དག་དག་རེད། དེ་བས་ཁྱེད་ཅག་ལ་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་རིང་དུ་བརྒྱུད་ཡོང་བའི་ནང་གི་འདུ་ཤེས་དེ་ཙམ་ཞིག་ལྷག་ལུས་སུ་འཇོག་པར་བྱ་ཞེས་མིག་ཆུ་དང་བཅས་བོད་ཀྱི་གསར་བརྗེ་བ་དག་ལ་ཞུས་བ་ཡིན།

ཟུར་ཞུ།

ཕྲན་གྱིས་བྲིས་པའི་བསྟན་བཅོས་འདི་བཞིན། དྲ་རྒྱ་གཞན་དུ་འགོད་པ་དང་། པར་སྐྲུན་བྱེད་པ། ཡང་ན་ཡིག་སྒྱུར་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་། བརྗོད་བྱ་དང་རྗོད་བྱེད་ལ་མ་གནོད་པའི་འོག་ནས་དགག་རྒྱ་སོགས་ཅི་ཡང་མེད།

རང་གི་དམིགས་དོན་ནི་རིགས་པ་དང་གཏན་ཚིགས་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་་སྐད་ཆ་ཞིག་གི་མགོ་སློང་བའི་ཆེད་དུ་བྲིས་པ་ཡིན། བརྗོད་བྱ་དང་རྗོད་བྱེད་གང་གི་ཐད་ནས་མི་ཁག་གཅིག་གིས་རྣ་ལམ་དུ་མི་འགྲོ་བ་དང་། ཐལ་ཆེ་བ་འགའ་ཡོད་སྲིད་མོད། ཞིབ་ཏུ་བསམ་ན་གང་གི་ཐད་ནས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ཡོངས་རྫོགས་རྩ་གཏོར་གཏོང་དགོས་ཟེར་བ་ལས་འཇམ་པོར་ཡོད། རྩོམ་ཐུང་འདི་ལའང་དགེ་ཆོས་སྐོར་གྱི་རྩོད་རྙོག་ལྟར། ངའི་མགོ་ལ་ས་རྩོད་དང་། ཆུ་རྩོད། དོན་མེད་སྒྲོ་བཏགས་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་མང་པོ་ཡོང་རྒྱུ་ཡིན་པའང་ཐེ་ཚོམ་མེད། ཡིན་ནའང་རྩོམ་འདིའི་དོན་གནད་ལ་ལུང་རིགས་གང་གི་ཐད་ནས་ལན་ཐོག་འདྲ་བ་ཞིག་ཡོང་བའི་རེ་བ་མེད། རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཞེ་ན། གོང་དུ་མང་པོ་བཤད་ཡོད་པ་བཞིན། བོད་ཀྱི་གསར་བརྗེ་བ་དག་ལ་རིགས་པ་མེད། གཏན་ཚིགས་མེད། ཡོད་པ་ནི་རིག་གསར་ལྟར་སྐད་འབོད་དྲག་པོ་བྱ་རྒྱུ་དེ་རེད། དེ་བས་མང་པོ་ཞིག་གིས་མ་གོ་ཁུལ་ལམ། མ་ཤེས་ཁུལ་བྱེད་ནས་སྡོད་པ་ཡོང་བའང་སྔོན་དཔག་ཡོད། སྤྱིར་བཏང་རྙིང་གཏོར་གྱི་ལྟ་བ་འདི་ད་ལྟ་རིག་པའི་གནས་ཞིག་ལ་བརྩིས་ཏེ། ཆུ་ཚོད་མང་པོར་འཕྲོ་བརླག་གིས་ལན་འདེབས་སོགས་བྱ་དགོས་བ་ནི་དུས་མི་འདྲ་བ་ཞིག་སླེབས་པ་མཚོན་ཡོད།

༼འོས་སྦྱོར་བ། རྒྱང་མིག རྩོམ་ཁུངས། མཚོ་སྔོན་པོ་བོད་ཡིག་ཟིན་བྲིས།༽