ཧོར་ཚོ་སོ་དགུའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བྱུང་འཕེལ་སྐོར།༢ མཁར་རྨེའུ་བསམ་གཏན།

བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་ནས་ཧོར་ཚོ་སོ་དགུར་དབང་བསྒྱུར་བའི་སྐོར། (དཔྱད་རྩོམ་འདི་ནི་ཞང་ཞུང་སྒོ་པ་ཞེས་པའི་སྐད་འཕྲིན་ལས་བཤུས་པ་ཡིན།)

ཆིང་རྒྱལ་རབས་འཐོར་ཞིག་ཏུ་སོང་རྗེས་ཀྱི་སྤྱི་ལོ་༡༩༡༢ལོར་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གིས་དེ་སྔའི་ཆིན་གོང་མའི་དཔོན་རིགས་ཡོངས་རྫོགས་ཕྱིར་འབུད་བྱས་པ་དང་། ལྷ་ས་དང་ཁྱུང་པོ་སོགས་སུ་ཡོད་པའི་ཆིང་དམག་གི་སྒར་ཡང་མེད་པར་བཟོས། སྐབས་དེ་ནས་བཟུང་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གིས་ཐད་ཀར་ཧོར་ཚོའི་ཁུལ་དུ་དབང་བསྒྱུར་བྱ་འགོ་བརྩམས། སྤྱི་ལོ་༡༩༡༢ནས་༡༩༤༢ལོ་ནི་ཧོར་ཚོའི་ངོས་ནས་བཤད་ན་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དུས་མཚམས་གསར་པ་ཞིག་ཡིན་པས་དེ་ལ་“བོད་དུས་”ཞེས་བརྗོད།༼༡༦༽

སྤྱི་ལོ་༡༩༡༤ལོར་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་ནས་མཐའ་མར་ཧོར་ཚོ་ཁག་རྣམས་སེ་ར་དགོན་པའི་མཆོད་གཞིས་སུ་གཏན་འཇགས་བྱས།༼༡༧༽ དེ་ལྟའི་ས་ཁུལ་ཆེན་པོ་ཞིག་མཆོད་གཞིས་སུ་སྤྲད་པའི་དཔེ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་བྱུང་མྱོང་མེད་ལ། དེ་བཞིན་ས་ཆ་དེ་ན་དགེ་ལུགས་པ་ཧ་ལམ་མེད་ལ་བཀའ་བརྒྱུད་པ་ཉུང་ཤས་ཕུད། དེ་བྱིངས་ཚང་མ་བོན་པོ་ཡིན། བཀའ་ཤག་སྲིད་གཞུང་ནས་དེ་ལྟ་བུའི་ཧོར་ཚོའི་སྐྱེ་བོའི་སེམས་ལ་འཚེར་བའི་ཐག་གཅོད་བྱས་དོན་ནི་ད་བར་མ་ཤེས། ཁོ་བོའི་བསམ་ཚོད་ལྟར་ན། སྐབས་དེར་སེ་ར་དགོན་ནས་བཀའ་ཤག་སྲིད་གཞུང་ལ་གནོན་ཤུགས་སྤྲད་པས་སེ་ར་དགོན་གྱི་ཁོང་ཁྲོ་ཞི་ཕྱིར་ཧོར་ཚོ་ཁག་ཆོས་གཞིས་ལ་སྤྲད་པ་ཡིན་ལས་ཆེ། དེ་ཡང་བོད་དམག་གིས་ཆིང་གོང་མའི་དམག་མི་ཁྱུང་པོ་ནས་ཕྱིར་འབུད་བྱེད་སྐབས། བོད་དམག་དང་ཁྱུང་པོ་དཀར་རུ་ཚོ་པས་སྣེ་ཁྲིད་པའི་ཧོར་དམག་དབར་དམག་འཁྲུག་ལངས་ཤིང་། སྐབས་དེར་སེ་ར་དགོན་པའི་ཇ་ཟོག་ཕོན་ཆེ་ཞིག་ཆབ་མདོ་ནས་ཁྱུང་པོའི་ས་ཆ་གསང་ལི་སྤུག་སྣར་ཞེས་པར་འབྱོར། མན་ཇུ་ཕྱོགས་ནས་འཐབ་བཞིན་པའི་སྒང་རི་ཚོ་པ་དང་ག་ཐ་ཚོ་པ་གཉིས་ཀྱིས་ཇ་ཟོག་དང་སེམས་རྐྱེན་འཕྲོག་པའི་དོན་རྐྱེན་དེས་སེ་ར་དགོན་པར་མགོ་རྙོག་བཟོས་ཡོད་པ་ནི་སྨོས་མེད་ལགས། དོན་རྐྱེན་དེ་ཐོན་རྗེས་ཧོར་ཚོའི་ཕྱོགས་ནས་བཀའ་ཤག་གིས་དོན་དེར་ལན་ཅི་ཞིག་འདེབས་ཡོང་བསམ་ནས་ངང་སྒུག་བྱས་ནས་ལུས། སྤྱི་ལོ་༡༩༡༤ལོར་ཧོར་ཚོ་རྣམས་སེ་ར་དགོན་པའི་ཆོས་གཞིས་སུ་སྤྲད། མཁན་པོ་༼སུ་ཡིན་མ་ཤེས།༽གཅིག་དང་འཁོར་གྲྭ་པ་བཅུ་གསུམ་ལས་གྲུབ་པའི་ངོ་ཚབ་སྟེང་ཆེན་དུ་འབྱོར་བ་དང་ཁོང་ཚོས་ཧོར་ཚོ་རྣམས་ད་ལྟ་སེ་ར་དགོན་པའི་དབང་འོག་ཏུ་ཡོད་ཚུལ་ལ་ཡིད་ཆེས་ཀྱིས་ཁེངས་ནས་མཆིས་པ་ལས། ཧོར་ཚོའི་སྐྱེ་བོ་རྣམས་ཀྱིས་བཀའ་ཤག་གི་སྲིད་ཇུས་ལ་མི་འདོད་པའི་རྣམ་འགྱུར་ཤུགས་ཆེ་ཡོད་པར་དེ་ཙམ་གྱིས་དོ་སྣང་མ་ཐུབ། གྲྭ་བཙུན་ལ་ཇ་ཟོག་འཕྲོག་བཅོམ་ཤོར་བའི་གྱོང་ཚབ་འཇལ་འཇུག་འདོད་ཀྱི་འཆར་གཞི་ཡོད་ནའང་། ཁོང་ཚོའི་རེ་འདོད་གཙོ་བོ་ནི་ཚོ་པའི་མི་འབོར་བརྩི་བཤེར་དང་སྲིད་འཛིན་མ་ལག་བཙུགས་ཐོག་སེ་ར་དགོན་པའི་ཆེད་དུ་བཅའ་ཁྲལ་བསྡུ་རྒྱུ་དེ་ཡིན་པ་རེད། ཁོང་ཚོ་ཁྱུང་པོ་ཁུལ་གྱི་ས་ཆ་ག་རེའི་གཡུ་མཚོ་ཞེས་པ་དེར་འབྱོར་སྐབས་སྒང་རི་དང་ག་ཐ་ཚོ་པའི་མིས་འཇབ་ནས་མཁན་པོ་ཚུད་པའི་གྲྭ་པ་མང་ཆེ་བ་རྐྱེན་ལམ་དུ་བཏང་།༼༡༨༽ དོན་རྐྱེན་དེས་བཀའ་ཤག་ནས་ཧོར་ཚོ་སོ་དགུའི་ས་ཆ་དེ་བཞིན་སེ་ར་དགོན་གྱི་ཆོས་གཞིས་སུ་སྤྲད་པའི་སྲིད་ཇུས་ལ་འགྱུར་ལྡོག་མི་གཏོང་དཀའ་མེད་བྱུང་ཞིང་། དོན་རྐྱེན་དེ་ཐོན་རྗེས་ཀྱི་དུས་ཡུན་ལོ་ངོ་གཉིས་ཙམ་རིང་གནས་ཚུལ་གང་ཡང་ལྷག་མེད། སྤྱི་ལོ་༡༩༡༦ལོར་བཀའ་ཤག་ནས་འཇིགས་སྣང་ཆེ་བའི་ས་ཆ་དེར་ཇི་ལྟར་བྱས་ནས་དབང་བསྒྱུར་ཚུལ་གཏན་འབེབས་བྱས། དེ་ཡང་བྱང་སྤྱི་ཞེས་པའི་དཔོན་གནས་དང་སྒྲིག་གཞི་བཙུགས་ནས་ལྷིང་འཇགས་མེད་པའི་ཡུལ་གྲུ་དེར་བདག་སྐྱོང་བྱས་ཡོད་པ་ནི་གཤམ་གསལ་ལྟར་ཏེ་༼༡༩༽

བྱང་སྤྱི་དང་པོ།༼༢༠༽་（༡༩༡༧ལོ་）

བྱང་སྤྱི་དང་པོ་མཁན་ཆུང་གྲགས་རྣམས་（གྲགས་པ་རྣམ་རྒྱལ།）བོད་དམག་གི་དམག་སྤྱི་གཉིས་དང་སྐྱ་དཔོན་འགའ་ཞིག་དང་འགྲོགས་ནས་ནག་ཆུར་འབྱོར། དཔོན་དེ་དག་གི་བཀོད་འདོམས་འོག་ཏུ་དམག་མི་གྲངས་ཉིས་སྟོང་ཙམ་ཡོད་པ་དེ་དག་གི་འགན་འཁྲི་གཙོ་བོ་ནི་བྱང་སྤྱི་དང་དེའི་འཁོར་གཡོག་རྣམས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། བྱང་སྤྱི་འདི་པ་ནི་དགེ་ལུགས་པའི་གྲྭ་པ་ཞིག་ཡིན་པས། དེ་ནི་ཧོར་པ་རྣམས་ཧང་སངས་དགོས་པའི་གནས་ཤིག་ལགས། སྤྱི་ལོ་༡༩༡༨ལོར་བྱང་སྤྱི་འདིས་སྦྲ་ཆེན་དུ་ཡོད་པའི་ཧོར་རྒྱལ་པོའི་ཕོ་བྲང་བཙན་འཕྲོག་གིས་རང་གི་ལས་ཤག་ཏུ་བཅོས་ཤིང་། ཧོར་རྒྱལ་པོར་འབྲོག་ཤོག་ཅེས་པའི་ཚོ་པར་དབང་ཆ་སྤྱོད་དབང་རང་འཇགས་བཞག་པ་ཕུད། དེ་བྱིངས་ཀྱི་དབང་ཆ་ཡོད་དོ་ཅོག་མེད་པར་བཟོས། དེ་ནས་བྱང་སྤྱི་འདིས་ཁྱུང་པོར་བསྐྱོད་ནས་བོད་དམག་གིས་ཆིང་གོང་མའི་དམག་སྒར་འཇོམས་པའི་སྐབས་མན་ཇུའི་དམག་དང་མཉམ་ལས་བྱེད་མཁན་ཚོ་བཙལ་འཚོལ་གྱིས་དེ་དག་ལ་སྲོག་གཅོད་དང་། བཙོན་འཇུག རྒྱུ་དངོས་གཞུང་བཞེས་སོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་ཐག་བཅད་ཅིང་། དཔྱ་ཁྲལ་ཡང་ཤིན་ཏུ་ལྕི་པོ་བཀལ་བར་གྲགས། དེ་རྗེས་བྱང་སྤྱིས་སེ་ར་དགོན་པའི་གྲྭ་པར་འཇབ་རྒོལ་གྱིས་གསོད་མཁན་རྣམས་བཙལ་གཅོད་བཏང་། འཇབ་རྒོལ་བྱེད་མཁན་མང་ཆེ་བ་ནི་ག་ཐ་སྡེ་པའི་མི་ཡིན་ལ། དཔྱད་གཞི་ལྟར་ན་སྡེ་པ་དེ་ལ་དུད་ཚང་ཁྱོན་བསྡོམས་བཞི་ཅུ་ཞེ་བདུན་ཡོད་ཅིང་། སྡེ་པ་དེར་དུད་ཚང་མང་ཆེ་བ་རྩ་མེད་བཟོ་བའི་ཉེས་ཆད་བཏང་བས། མཐའ་མར་དུད་ཚང་ཉེར་བརྒྱད་ལས་ལྷག་མེད་སྐད།

སྤྱི་ལོ་༡༩༡༨ལོར་ས་རྟ་ཞིབ་གཞུང་དང་འབྲེལ་ཡོད་དཔྱད་གཞི་ལྟར་ན། སྐབས་དེར་ཧོར་ཚོ་སོ་དགུར་ཁྱོན་བསྡོམས་ཐེམ་དུད་༩༠༠༠ཡོད། གལ་ཏེ་དུད་ཚང་རེར་མི་མགོ་བཞི་རེ་ཡོད་པར་ཚོད་དཔག་བྱས་ན། སྐབས་དེར་མི་འབོར་༣༦༠༠༠ཟིན་གྱི་ཡོད་པ་དེ་ལས་ང་ཚོས་སྤྱི་ལོ་༡༩༡༦ལོར་ཧོར་ཚོ་སོ་དགུའི་སྤྱིའི་མི་འབོར་སྐོར་ངེས་ཤེས་རགས་ཙམ་བྱེད་ཐུབ། བྱང་པ་རྣམས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་བྱང་སྤྱི་འདི་ནི་མཐོང་དཀོན་པའི་གདུག་རྩུབ་ཆེ་ཞིང་སྙིང་རྗེ་དང་བྲལ་བའི་བྱང་སྤྱི་ཞིག་ཡིན་པའི་ཤོད་སྲོལ་ཡོད་ལ། བྱང་སྤྱི་འདི་མཐའ་མར་སྟེང་ཆེན་དུ་ལྐོག་གསོད་བཏང་ཡོད་སྐད།༼༢༡༽ ཁོ་བོའི་ལག་ཏུ་ཡོད་པའི་དཔྱད་གཞིའི་ནང་བྱང་སྤྱི་འདི་དགོན་པ་གང་གི་གྲྭ་པ་ཡིན་པ་དང་འདི་པ་ལྐོག་གསོད་གཏོང་དོན་དང་དུས་ཚོད་བཅས་སྐོར་གསལ་པོ་མ་འཁོད་ཀྱང་། བྱང་སྤྱི་འདི་པའི་རྗེས་སུ་མངགས་པའི་མཁན་ཆུང་མིང་ཅན་གྱི་བྱང་སྤྱི་རྣམས་ནི་སེར་མོ་བ་ལས་གྲུབ་པའི་རྩེ་ཡིག་ཚང་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་མི་སྣ་ཤ་སྟག་ཡིན་ནོ།

བྱང་སྤྱི་གཉིས་པ། (༡༩༢༠ལོ།)

བྱང་སྤྱི་གཉིས་པ་རིམ་བཞི་སྨན་འཕེལ་ནི་སྐྱ་དཔོན་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། འདིའི་འཁྲུངས་འདས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས་གསལ་པོ་མ་ཤེས། དཔྱད་གཞི་ལྟར་ན་བྱང་སྤྱི་འདི་ཉིད་ཧོར་རྒྱལ་པོའི་བློན་པོ་ག་རྒྱ་བསྟན་དར་གྱིས་ཕམ་པར་བྱས་ནའང་། ཡང་སྙིང་དོན་ཅི་ཞིག་དང་རྣམ་པ་གང་གི་ཐོག་ནས་ཕམ་ཉེས་གཏོང་ཚུལ་ནི་མི་གསལ། མདོར་ན་བྱང་སྤྱི་འདི་དང་འདི་པས་ཧོར་ཁུལ་དུ་བྱ་བ་ཅི་བྱས་སྐོར་གསལ་པོ་མ་མཆིས།༼༢༢༽

བྱང་སྤྱི་གསུམ་པ། (༡༩༢༣ལོ།)

བྱང་སྤྱི་གསུམ་པ་མཁན་ཆུང་གཡུ་ཐོག་ནི་གྲྭ་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། འདིས་གོང་དུ་བརྗོད་པའི་ཧོར་གྱི་བློན་པོ་དེ་ཉིད་རང་གི་ཕྱག་མཛོད་དུ་བསྐོས། བྱང་སྤྱི་འདིའི་སྐབས་ཀྱི་ཤིང་བྱི་ཞིབ་གཞུང་ནང་འཁོད་པ་ལྟར་ན། སྐབས་དེའི་ཧོར་ཚོ་སོ་དགུའི་ཐེམ་དུད་ཀྱི་གྲངས་འབོར་ནི་༡༠༠༢༤ཡིན་པ་ལ་དུད་ཚང་རེར་མི་མགོ་བཞི་རེ་ཡོད་པར་དཔགས་ན། ཁྱོན་མི་འབོར་༤༠༠༩༦ཙམ་ཡོད་པར་མངོན།༼༢༣༽

བྱང་སྤྱི་བཞི་པ། (༡༩༢༦ལོ།)

བྱང་སྤྱི་བཞི་པ་རིམ་བཞི་ཀ་ཤོད་པ་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མ་ནི་སྤྱི་ལོ་༡༩༠༣ལོར་སྐྱེས། འདི་དང་རུ་རེག(Rorerich)གཉིས་སྤྱི་ལོ་༡༩༢༧ལོར་ཐུག་འཕྲད་བྱུང་ཡོད་ལ། རུ་རེག་གིས་ཀ་ཤོད་པ་དང་ཐུག་འཕྲད་བྱུང་བའི་སྐོར་སྤྱི་ལོ་༡༩༣༣ལོར་བརྩམས་པའི་དེབ་ནང་བཀོད་ཡོད།(Rorerich ༡༩༣༣:༡༦༦)བྱང་སྤྱི་འདིས་ནག་ཆུ་ཁ་ནས་རུ་རེག་ལྷ་སར་བསྐྱོད་རྒྱུའི་ལམ་བཀག་ནས་ཕྱིར་ལོག་བཏང་། ཤོད་སྲོལ་ལྟར་ན། ཀ་ཤོད་པས་ཧོར་གྱི་བློན་པོ་ག་རྒྱ་བསྟན་དར་གྱི་སྐེ་ཐོག་གི་གཟི་དེ་བཙོང་དགོས་པའི་བཙན་བཀའ་བཏང་ནའང་མ་བཙོངས་པ་དང་། ཕྱིས་སུ་བསྟན་དར་ནས་བྱང་སྤྱི་ལ་བློ་ལོག་བྱ་རྩིས་བྱས་ཀྱང་མཐའ་མར་གསང་བ་ཕྱིར་གྱར་ནས་ལམ་དུ་མ་སོང་སྐད།༼༢༤༽

བྱང་སྤྱི་ལྔ་པ། (༡༩༢༩ལོ།)

བྱང་སྤྱི་ལྔ་པ་མཁན་ཆུང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་ནས་བྱང་སྤྱི་གོང་མའི་ཁྲལ་བསྡུའི་ལམ་ལུགས་མུ་མཐུད་ནས་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད་པ་ཙམ་ལས་དེ་མིན་གྱི་གནས་ཚུལ་སྐོར་མི་གསལ།༼༢༥༽

བྱང་སྤྱི་དྲུག་པ།(༡༩༣༢ལོ།)

བྱང་སྤྱི་དྲུག་པ་རིམ་བཞི་སྙེ་མོ་མདོ་མཁར་ནི་སྐྱ་དཔོན་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། འདིས་ཀྱང་བྱང་སྤྱི་གོང་མའི་ཁྲལ་བསྡུའི་ལམ་ལུགས་མུ་མཐུད་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད་པ་ཕུད། གཞན་པའི་གནས་ཚུལ་མི་གསལ་ལ་ཐ་ན་འདི་པའི་མིང་དངོས་ལ་ཅི་ཞིག་འབོད་པའང་མི་གསལ་ལོ།༼༢༦༽

བྱང་སྤྱི་བདུན་པ། (༡༩༣༥ལོ།)

བྱང་སྤྱི་བདུན་པ་མཁན་ཆུང་ཐུབ་བསྟན་པདྨ་ནི་བཙུན་པ་ཞིག་ཡིན་ནའང་གདུག་རྩུབ་ཅན་ཞིག་ཡིན། འདིས་ཀྱང་སྔར་བཞིན་དཔྱ་ཁྲལ་ལྕི་པོ་བཀལ་ཡོད་པ་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་ཉེས་ཁྲིམས་ཀྱང་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད་པར་གྲགས། བྱང་སྤྱི་འདི་རག་ཤི་ཞེས་པའི་ཡུལ་དུ་ལྐོག་གསོད་བཏང་བར་གྲགས་ནའང་། རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡི་དོན་དུ་བཀྲོངས་པ་གསལ་པོ་མ་ཤེས།༼༢༧༽

བྱང་སྤྱི་བརྒྱད་པ། (༡༩༣༨ལོ།)

བྱང་སྤྱི་བརྒྱད་པ་རིམ་བཞི་ཁྱུང་རམ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་པོ་ནི་སྐུ་དྲག་གི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཡིན་ཞིང་། བྱང་སྤྱི་འདིས་སྤྱི་ལོ་༡༩༣༠ལོར་ཞིབ་གཞུང་ཞིག་འགོད་རྩིས་བྱས་ཀྱང་གཞུང་ནས་གློ་བུར་དུ་ལྷ་སར་བསྐོང་ནས་ཁྲིམས་ལ་སྦྱར་ཞིང་མཐའ་མར་ལྷོ་བྲག་ཏུ་རྒྱང་འབུད་བཏང་ངོ།༼༢༣༽

བྱང་སྤྱི་དགུ་པ། (༡༩༤༡ལོ།)

བྱང་སྤྱི་དགུ་པ་སྟག་བྲག་གཟིམ་དཔོན་ནི་བཙུན་པ་ཞིག་ཡིན་ལ་བྱང་སྤྱི་མཐའ་མ་དེ་ལགས། འདི་པས་རྒྱལ་ཚབ་སྟག་བྲག་གཟིམ་སྦུག་གི་སྐུ་སྲུང་བྱ་མྱོང་ཞིང་། བྱང་སྤྱི་འདིའི་རིང་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་ནས་ཧོར་ཚོ་ཁག་བདག་སྐྱོང་བྱ་དཀའ་བའི་གནས་ལ་གཞིགས་ནས་སྤྱི་ལོ་༡༩༤༢ལོར་སྲིད་ཇུས་གསར་པ་གཉིས་བཏོན་ཡོད་པ་དེས་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་བཟོས་ཡོད། དེ་ཡང་དང་པོ་ནི་ཧོར་ཚོ་སོ་དགུའི་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་གནས་སྟངས་མེད་པར་བཟོས་ནས་དེ་དག་རྫོང་ཁག་དྲུག་ཏུ་དབྱེ་ཡོད་པ་སྟེ། སྟེང་ཆེན་རྫོང་དང་། སེར་ཚ་རྫོང་། ཁྲི་རྡོ་རྫོང་། སྦྲ་ཆེན་རྫོང་། འབྲི་རུ་རྫོང་དང་གཉན་རོང་རྫོང་བཅས་དང་། རྫོང་སོ་སོར་སེར་སྐྱ་དཔོན་རིགས་གཉིས་བསྐོས་པ་དང་། གཉིས་པ་ནི་རྫོང་ཁག་དྲུག་པོ་རྣམས་ནག་ཆུ་ཁར་བཙུགས་པའི་བྱང་སྤྱིའི་དབང་འོག་ཏུ་བསྡུས་ཡོད་པ་དེ་ཡིན།

སྲིད་ཇུས་དེ་དག་ནུས་ལྡན་གྱིས་ལག་བསྟར་བྱས་པས། ལོ་ངོ་སུམ་ཅུ་ཙམ་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་ལ་དཀའ་ཁག་བཟོ་མཁན་གྱི་ཧོར་ཚོ་སོ་དགུའི་སྒྲིག་གཞི་མེད་པར་གྱུར།༼༢༩༽ སྲིད་ཇུས་དེའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་ཚོ་པའི་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་གཏོར་ནས་བཀའ་ཤག་གི་དབང་ཐང་ཆེ་རུ་གཏོང་ཕྱིར་ཡིན།

བྱང་སྤྱི་ཀ་ཤོད་པ་དང་ཁྱུང་རམ་པ་གཉིས་ཀྱི་སྐབས་ནི་ཧོར་ཡུལ་དུ་ཉེན་ཁ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་སྐབས་ཡིན་པས། བཀའ་ཤག་སྲིད་གཞུང་གིས་ཁ་གཡར་ནས་ཁོང་གཉིས་ལྷ་སར་ཕྱིར་བསུ་མི་བྱེད་མཐུ་མེད་བྱུང་ཡོད།༼༣༠༽ སྤྱི་ལོ་༡༩༡༦ལོར་བཀའ་ཤག་ནས་བྱང་སྤྱི་ཁྱབ་རྒྱལ་པོ་དེ་སྦྲ་ཆེན་འབྲོག་ཤོག་གི་ཚོ་དཔོན་དུ་རང་འཇགས་བཞག་པ་ཕུད། དེ་མིན་གྱི་དབང་ཆ་ཡོད་ཚད་མེད་པར་བཟོས།༼༣༡༽ ལེ་ཚན་གོང་དུ་རགས་ཙམ་ངོ་སྤྲོད་བྱས་ཟིན་པའི་གཡུང་དྲུང་རྒྱལ་བ་ནི་སྦྲ་ཆེན་རྒྱུད་ཀྱི་ཧོར་རྒྱལ་པོ་ཚང་གི་མི་རྒྱུད་ཡིན་ལ། ཁྱིམ་ཚང་དེས་སྤྱི་ལོ་༡༩༡༦ནས་འབྲོག་ཤོག་གི་དཔོན་གནས་བཟུང་ཡོད། འོན་ཀྱང་ག་གྱ་ཚང་གི་སྟོབས་དང་གྲགས་པ་ནི་སྤྱི་ལོ་༡༩༠༥ལོར་ག་གྱ་བསོད་ནམས་བསྟན་དར་གྱིས་ཧོར་རྒྱལ་པོའི་བློན་པོ་བྱས་པ་ནས་བཟུང་འཕེལ་འགོ་འཚུགས་ཞིང་། ཧོར་རྒྱལ་པོ་སྐུ་ཐོག་བཅུ་གཉིས་པའི་སྐབས་ག་གྱ་ཚང་དང་ཧོར་རྒྱལ་ཚང་གཉིས་གཉེན་དུ་འབྲེལ། གཞན་ཡང་། ག་གྱ་ཚང་གི་མི་འགའ་ཞིག་ནས་བྱང་སྤྱི་རིམ་བྱོན་གྱི་བཀའ་འོག་ཏུ་གོ་གནས་བཟུང་ནས་ལས་ཀ་བྱས་ཡོད་ནའང་མི་ཚང་དེའི་བློ་ནི་ཧོར་རྒྱལ་པོ་རང་ལ་གཏད་ཡོད། ཁོང་ཚོའི་རེ་འདོད་ནི་ཧོར་རྒྱལ་པོའི་དབང་ཐང་སླར་གསོ་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན་ནའང་དེ་ལྟར་ལམ་ལྷོངས་བྱུང་མེད། ཤོད་སྲོལ་ལྟར་ན། ག་གྱ་ཚང་ལ་རྟག་ཏུ་ཕྲུ་གུ་གཉིས་སྐྱེ་བ་ལས་གཅིག་ནི་ལྷ་དང་ཅིག་ཤོས་ནི་བདུད་ཡིན་སྐད།

སྤྱི་ལོ་༡༩༤༠ལོར་མི་ཚང་དེར་བུ་གཉིས་ཡོད་པ་ལས་རྒན་པ་ག་གྱ་ཁྱུང་སྤྲུལ་(༡༨༩༧-༡༩༥༥)གྱིས་སྟོད་མངའ་རིས་སུ་སྤྱི་ལོ་༡༩༣༣ལོར་ཨི་ཏ་ལིའི་བོད་རིག་པ་མཁས་ཅན་ཏུ་ཆི་(Tucci)དང་འཕྲད། ཁྱུང་སྤྲུལ་ནི་རིག་པའི་གནས་ལྔར་མཁས་པའི་བླ་སྤྲུལ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། སྨན་རྩིས་ལུང་བསྟན་ལ་སོགས་པར་མཁས་པའི་བོན་པོ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། ཏུ་ཆིས་ཁྱུང་སྤྲུལ་ཐེངས་གཉིས་ཙམ་མཇལ་མྱོང་། ག་གྱ་ཚང་གི་བུ་གཞོན་པའི་མིང་ལ་དཀོན་མཆོག་རྒྱལ་མཚན་(༡༩༠༣-༡༩༤༤)ཟེར་ནའང་མིང་དེ་ཤེས་མཁན་ཧ་ལམ་མེད་ཅིང་མཚང་མིང་ག་གྱ་འགྲམ་ནག་ཅེས་འབོད་ན་ཚང་མས་ཤེས། ག་གྱ་འགྲམ་ནག་ནི་འབྲོག་ཤོག་གི་ཡུལ་ལྷ་སྤྲ་བ་བྲག་ནག་གི་རྫུས་བུར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཅིང་། དེ་དང་བོན་ཐ་ཚོ་པའི་ཚབ་ཤི་ཚང་དང་དེ་མིན་གྱི་ཚོ་པའི་དབར་འཁོན་འགྲས་ཡོད་ལ་ཁོང་ཚོ་ཕན་ཚུན་ཇག་པ་རྒྱག་ཚུལ་གྱི་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱང་མང་པོ་ཤོད་རྒྱུ་ཡོད།༼༣༢༽ ག་གྱ་འགྲམ་ནག་ནི་ཧོར་ཚོའི་མཉམ་འབྲེལ་མེད་པར་བཟོས་པར་ཁོང་ཁྲོའི་མེ་ལྕེ་འབར་སྐད་དང་། དེ་པའི་འཁོན་དགྲ་གཙོ་བོ་ནི་བཀའ་ཤག་སྲིད་གཞུང་ཡིན་པ་རེད། བཀའ་ཤག་གིས་ག་གྱ་འགྲམ་ནག་འཛིན་བཟུང་བྱ་རྩིས་ཐེངས་འགའ་བྱས་ཀྱང་ལམ་དུ་མ་སོང་། སྤྱི་ལོ་༡༩༤༢ལོར་སྐབས་ཀྱི་བྱང་སྤྱི་ནི་སྐུ་དྲག་ཁྱིམ་ཚང་ཕ་ལྷ་ནས་ཡིན་པའི་གྲྭ་བཙུན་ཐུབ་བསྟན་འོད་ལྡན་ཡིན་ཞིང་། དེས་སྤྱི་ལོ་༡༩༤༤ལོར་ག་གྱ་འགྲམ་ནག་གི་རྙོག་དོན་དེ་གཞི་ནས་མེད་པར་བཟོས་ཡོད། དེ་ཡང་སྐབས་ཤིག་བྱང་སྤྱི་ཕ་ལྷས་རང་ཉིད་སྦྲ་ཆེན་གྱི་འདམ་དཀྱིལ་རི་ཤར་བརྒྱུད་ཨ་མདོ་མཚོ་སྔོན་པོའི་རྒྱུད་དུ་ཟི་ལིང་དང་བཀའ་ཤག་དབར་གྱི་རྩོད་གཞི་ཞིག་ཐག་གཅོད་བྱེད་དུ་བསྐྱོད་ཅིང་། སྦྲ་ཆེན་ཁུལ་དུ་འབྱོར་སྐབས་ཁོ་པོའི་གྲོགས་པོ་ཚ་ཤོ་དཔལ་གྲགས་ཀྱིས་སྣེ་ལེན་ཞུས་པ་དང་སྦྲགས་ག་གྱ་འགྲམ་ནག་ཀྱང་མགྲོན་དུ་འབོད། ཚ་ཤོ་དཔལ་གྲགས་དང་ག་གྱ་འགྲམ་ནག་ནི་མཛུབ་མོ་དམར་འགུག་གི་མནའ་བཞག་གྲོགས་པོ་ཡིན་སྐད།༼༣༣༽ ཐེངས་ཤིག་ཚ་ཤོ་དཔལ་གྲགས་ནས་ག་གྱ་ལ་ཧོར་སྤྱིར་དགོང་དྲོའི་གསོལ་ཚིགས་ཤིག་འབུལ་འཆར་ཡོད་ཚུལ་དང་ག་གྱ་འགྲམ་ནག་ཀྱང་ཡོང་རེ་བརྗོད་པར། ག་གྱའི་གྲོགས་གཞན་ནས་དེ་ལ་ཡིད་གཟབ་བྱ་དགོས་ཀྱི་གསང་བརྡ་བཏང་ཡང་ག་གྱས་ཐེ་ཚོམ་མེད་པར་མགྲོན་པོར་སོང་། ག་གྱ་ཆང་གིས་བཟི་རྗེས་ཕ་ལྷས་དཀའ་ཚེགས་མེད་པར་རྐྱེན་ལམ་དུ་བཏང་།༼༣༤༽ དེའི་ཕྱི་ཉིན་གྱི་ཞོགས་པ་སྔ་མོར་བྱང་སྤྱིས་ཡུལ་དེའི་མི་སེར་ནས་དགྲ་ཤ་ལེན་ལ་ཡོང་རྒྱུར་འཇིགས་ནས་ནག་ཆུར་བྲེལ་འཚུབ་ཀྱིས་ཕྱིར་ལོག་བྱས། ཕྱིས་སུ་དགྲ་ཤ་ལེན་མཁན་བྱུང་མེད་ལ་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་སྤྱི་ལོ་༡༩༤༧ལོར་ཁོ་པ་མགྲོན་གཉེར་ཆེན་མོར་བསྐོ་གཞག་བྱས་པ་དང་། ཕྱིས་སུ་སུད་སི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་མི་ཚེའི་འཕེན་པ་རྫོགས།༼༣༥༽