ཨ་ཡིན་སི་ཊན་གྱི་མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་དང་དུས་ཕྱིར་ལྡོག་གི་མགོ་རྙོག་གྲོལ་བ།

རྩེ་གཡང་དཀར།
 
ཨ་ཡིན་སི་ཊན་ (Albert Einstein 1879-1955) ནི་ཚན་རིག་པ་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་སྔ་མོ་ཞིག་ནས་གོ་མྱོང་ཡང་། ཁོང་གི་ལྟ་བའི་སྐོར་ལ་རྒྱུས་མངའ་ཅུང་ཙམ་ཡང་མེད། ཁོང་གི་ལྟོས་གྲུབ་ཀྱི་རྣམ་གཞག་དང་། མཚེ་མ་མཚུངས མེད་ཟེར་བ་འདི་དག་༧གོང་ས་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་བ་མཆོག་གི་བཀའ་རྩོམ་<< རྡུལ་ཕྲན་གཅིག་ཁོ་ནའི་སྟེང་གི་འཇིག་རྟེན་>> བཀླགས་པ་ལས་ཐོག་མར་གོ་ཐོས་བྱུང་། དུས་དང་བར་སྣང་སོགས་ལྟོས་གྲུབ་ཏུ་བཤད་ཡོད་ཚུལ་དེ་བློ་ངོར་འཕྲོད་དཀའ་བའི་ཚོར་སྣང་གང་ཡང་མ་བྱུང་། དེ་ནི་ནང་པའི་རྟེན་འབྱུང་ངམ་ལྟོས་གྲུབ་ཀྱི་ལྟ་བའི་སྐོར་སོགས་ཇ་ཁ་ཆང་ཁ་ཚུན་ཆད་ནས་གོ་མྱོང་ཐོས་མྱོང་བྱུང་བའི་བག་ཆགས་ཀྱིས་ལོས་ཡིན་སྙམ། འོན་ཀྱང་མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་ཟེར་བ་དེ་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་མིན་ལ་བློ་ཁ་ཕྱོགས་ས་ཙམ་ཡང་མ་རྙེད་མོད། ཡིན་ནའང་མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་ཟེར་བ་དེ་རྟེན་འབྱུང་ངམ་ལྟོས་གྲུབ་ཀྱི་རྣམ་བཞག་འོག་ལ་བཅུགས་ནས་དེ་འདྲ་ཞིག་འབྱུང་སྲིད་པའི་གོ་བ་ལེན་ཁུལ་གྱིས་རང་སེམས་གསོ་ཐབས་བྱས།

ཉེ་སྔོན་གྲོགས་པོ་ཞིག་གི་སྐད་འཕྲིན་རྒྱབ་ལྗོངས་སུ་ <<སྐྱེ་བ་སྔ་ཕྱིའི་སྐོར་གྱི་དགག་གཞག་ཁ་ཚ་མ་>> ཞེས་པའི་སྒྲ་མཛོད་སྔ་ཕྱི་གཉིས་བཞག་འདུག་པ་དེར་ཞིབ་ཏུ་ཉན་པ་ཡིན། དེ་ཡང་ང་རང་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་སྔ་ཕྱིའི་སྐོར་ལ་ལོ་མང་རིང་འཆར་སྣང་སྣ་ཚོགས་ཤིག་བྱས་མྱོང་བའི་དབང་གིས་མི་ཉན་ཐབས་མེད་བྱུང་། སྒྲ་མཛོད་དེ་ནི་དྲྭ་ཚོམས་ཞིག་ཏུ་བགྲོ་གླེང་གནང་བ་བསྐྱར་དུ་སྒྲ་མཛོད་དུ་བཟོས་བ་ཞིག་དང་། དྲྭ་ཚོམས་དེའི་ནང་བོད་ཕྱི་ནང་གི་དགེ་བཤེས་སུམ་བརྒྱ་ལྷག་ཡོད་ཚུལ་འདུག ཁོང་ཚོས་ཀྱང་མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་དང་དུས་ཕྱིར་ལྡོག་གི་སྐོར་ལ་བགྲོ་གླེང་ངམ་རྩོད་པ་གནང་འདུག ཨ་ཡིན་སི་ཊན་གྱི་ལྟ་བ་འཛིན་མཁན་གྱིས་འོད་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་ཧ་ཅང་མྱུར་བས་མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་དང་དུས་ཕྱིར་ལྡོག་བྱུང་བ་རེད། འོད་ལས་མགྱོགས་པའི་འཕྲུལ་འཁོར་ཞིག་བཟོས་ནས་དེར་བསྡད་ན་དུས་ཚོད་ཕྱིར་ལྡོག་གིས་ཁྱེད་ཚོས་སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས་མཐོང་ཐུབ་ཀྱི་རེད་ཟེར་བ་སོགས་ལས། གནད་ས་ཟིན་པའམ་རྒྱུ་མཚན་ལྡན་པའི་བཤད་པ་གང་ཡང་བྱས་མ་སོང་། མ་བཤད་པ་ཡིན་ནམ་གང་ལྟར་ངས་ཉན་ཚོད་བྱས་ན་ཨ་ཡིན་སི་ཊན་གྱིས་བཤད་ཡོད་པས་དེ་ལྟར་ཡིན་པ་རེད་ཟེར་བ་ཙམ་ལས་ཁོང་ལའང་རྒྱུས་མངའ་མེད་པ་འདྲ།

རྐྱེན་འདི་འདྲ་ཞིག་གིས་ངས་མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་དང་དུས་ཕྱིར་ལྡོག་གི་སྐོར་ལ་ཡང་དང་བསྐྱར་དུ་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས་བྱུང་། འདིའི་སྐོར་གྱི་རྩོམ་དང་གསལ་བཤད། བརྙན་དང་པར་སོགས་ལག་ལ་གང་ཐེབས་ལ་ལྟ་ཉན་བྱས། ཉེ་འཁོར་གྱི་མི་ལའང་སྐད་ཆ་དྲིས། རང་ལ་འཛོམས་ཚོད་ཀྱིས་ཐབས་ཤེས་སྣ་ཚོགས་བྱས་མོད། ཁ་ཕྱོགས་ཙམ་ཡང་རྙེད་མ་སོང་། བསམ་བློ་གཏོང་ཕྱོགས་ཤིག་གིས་རླུང་ཁམས་ཀྱི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་དངོས་པོའི་འགུལ་སྐྱོད་དལ་དུ་འགྲོ་བས་དུས་ཚོད་ཀྱི་བར་ཁྱད་ཤོར་བར་འདོད། ཡིན་ནའང་ཞིབ་ཏུ་བསམས་དུས་དེ་ནི་དུས་ལ་འགྱུར་ལྡོག་བྱུང་བ་མ་ཡིན་པར། ཁོར་ཡུག་གིས་དུས་ལ་ལྟ་བྱེད་ཀྱི་ཡོ་ཆས་ལ་ཚོད་འཛིན་ཐེབས་པ་ཞིག་ཡིན་པས། བསམ་སྟངས་དེ་ནི་ཁུངས་འཁྱོལ་བ་ཞིག་མིན་པས་འདོར་དགོས་བྱུང་།
འོད་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་དང་སའི་གོ་ལའི་རང་འཁོར་གྱི་མགྱོགས་ཚད། སའི་གོ་ལའི་དཀྱུས་ཐིག་གི་རིང་ཚད། དུས་ཚོད་ཉེར་བཞིའི་སྒྲོམ་གཞི་སོགས་ཀྱི་སྐོར་ལ་བསམ་བློ་ཡང་ཡང་བཏང་མཐར་ད་གཟོད་མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་དང་དུས་ཕྱིར་ལྡོག་གི་རྩིས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞིའམ་གཞི་འཛིན་ས་ཞིག་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཐུབ་པར་གྱུར། གཞི་འཛིན་འདིའི་ཐོག་ནས་སློབ་ཆུང་སློབ་མའི་རྩིས་རིག་གི་ཤེས་ཚད་ཙམ་ལས་མེད་པའི་ངས་ཀྱང་ཡང་དང་བསྐྱར་དུ་རྩིས་ཅི་འདྲ་ཞིག་བསྐོར་ཡང་རྩིས་འབྲས་གཅིག་ཏུ་འབབ་ལ། གཞན་གྱིས་མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་དུ་བསྒྲུབས་པའང་ད་གཟོད་ངོ་འཕྲོད་པར་གྱུར། དེ་བས་མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་དང་དུས་ཕྱིར་ལྡོག་ཟེར་བ་འདི་མགོ་རྙོག་གི་རིག་པ་ཙམ་ཡིན་པ་ཤེས་མོད། ཡིན་ནའང་ང་ལ་རྒྱུས་མངའ་ཡོད་པའི་མི་བརྒྱ་ཆའི་བརྒྱ་ཐམ་པས་མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་དང་དུས་ཕྱིར་ལྡོག་ཅེས་པ་འདི་བདེན་དོན་ཞིག་དང་། རྩིས་ཐབས་འདི་རྟོགས་དཀའ་བ་ཞིག་ཡིན་པར་འདོད་ཀྱིན་འདུག་པས་མགོ་རྙོག་འདི་གྲོལ་བའི་སྤྲོ་བ་བྱུང་།

མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་ཟེར་བ་དེ་ནི་མཚེ་མ་གཉིས་ལས་གཅིག་འོད་ལ་ཞོན་པའམ། ཡང་ན་འོད་དང་མགྱོགས་ཚད་མཉམ་པའི་འཕུར་གྲུ་ཞིག་ལ་བསྡད་ནས་འོད་ལོ་ཉི་ཤུ་ལ་སོང་ནས་ཕྱིར་སླེབས་དུས་མཚེ་མ་གཞན་དེ་ཁོ་ལས་ལོ་ཉི་ཤུའི་རྒས་ཡོད་ཟེར་བ་དེ་རེད། འོད་ལོ་གཅིག་ནི་ང་ཚོའི་ལོ་གཅིག་རིང་གི་འོད་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་ཀྱི་རྒྱང་ཐག་ལ་འོད་ལོ་གཅིག་ཏུ་བརྩིས་འདུག དེས་ན་འོད་ལོ་གཅིག་དང་ང་ཚོའི་ལོ་གཅིག་གི་ལོ་ཚད་མཉམ་མོད། འོན་ཀྱང་མཚེ་མ་དེ་གཉིས་ལ་དེ་ལྟ་བུའི་ལོ་ཁྱད་ཤོར་དགོས་པ་དང་། རྩིས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ཀྱང་མཚེ་མ་གཉིས་ཀྱི་ལོ་ཁྱད་ཀྱི་རྩིས་དེ་མི་སུ་ཞིག་གིས་བརྩིས་ཀྱང་གཅིག་ཏུ་འབབ་ཟེར། མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་དང་དུས་ཕྱིར་ལྡོག་ཟེར་བ་འདི་བདེན་པར་བཟུང་ཡོད་ལ། མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་རྩིས་འདི་ཅི་ལྟར་རྒྱག་གི་ཡོད་མེད་ཐད་ལའང་ང་དང་འདྲ་བར་མགོ་བོ་འཐོམས་ཡོད།

མགོ་རྙོག་འདི་ཤེས་པར་ཐོག་མར་ཤེས་དགོས་པ་ཁག་ཅིག་ཡོད་པ་ནི། འོད་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད། སའི་གོ་ལའི་རང་འཁོར་གྱི་མགྱོགས་ཚད། སའི་གོ་ལའི་དཀྱུས་ཐིག་གི་རིང་ཚད་འདི་དག་རེད། འོད་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་ནི་སྐར་ཆ་གཅིག་ལ་ལེ་དབར་186282 (miles per second) རེད་ཟེར། ( ལེ་དབར་འབུམ་གསུམ་རེད་ཟེར་བའང་འདུག) སའི་གོ་ལའི་རང་འཁོར་གྱི་མགྱོགས་ཚད་ནི་དུས་ཚོད་གཅིག་ལ་ལེ་དབར་ 1000 དང་། སའི་གོ་ལའི་དཀྱུས་ཐིག་གི་རིང་ཚད་ལ་ལེ་དབར་ 24812 ཡོད་ཟེར་བ་འདི་རེད།

འོད་ལོ་ཉི་ཤུའི་ཐོག་ནས་བརྩིས་ན་གྲངས་ཀ་མང་དྲགས་པས་གྲངས་ཀ་ཉུང་ཙམ་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་བརྩིས་ཏེ་མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་ཟེར་བ་འདི་ཤེས་ཐབས་བྱ། འོད་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་ནི་སྐར་ཆ་གཅིག་ལ་ལེ་དབར་186282 (miles per second) རེད་ཟེར་བ་དང་། སྐར་ཆ་གཅིག་རིང་གི་འོད་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་དེ་འཛམ་གླིང་གི་ཉིན་ཞག་བདུན་དང་ཕྱེད་རེད་ཟེར་བས་མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་དང་དུས་ཕྱིར་ལྡོག་གི་རྩིས་ཀྱི་གཞི་འཛིན་སའང་འདི་ནས་རྙེད་ཐུབ། དེ་ཡང་སའི་གོ་ལའི་རང་འཁོར་གཅིག་གི་རྒྱང་ཐག་ལ་ལེ་དབར་ 24812 ཡོད་པ་དང་། སའི་གོ་ལའི་རང་འཁོར་གཅིག་དེ་ང་ཚོའི་ཉིན་ཞག་གཅིག་རེད། སྐར་ཆ་གཅིག་རིང་གི་འོད་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་ཀྱི་རྒྱང་ཐག་དང་སའི་གོ་ལའི་རང་འཁོར་གཅིག་གི་རྒྱང་ཐག་གཉིས་བསྡུར་ན་སྐར་ཆ་གཅིག་རིང་གི་འོད་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་ཀྱི་རྒྱང་ཐག་དེ་སའི་གོ་ལའི་རང་འཁོར་གཅིག་གི་རྒྱང་ཐག་གི་ལྡབ་བདུན་དང་ཕྱེད་ལྷག་ཡིན་པས། འོད་ཀྱི་སྐར་ཆ་གཅིག་རིང་གི་རྒྱང་ཐག་དེ་ང་ཚོའི་ཉིན་ཞག་བདུན་དང་ཕྱེད་དུ་གྱུར་བ་རེད། 186282 ÷24812=7.5 འདི་ལྟ་བུའི་ཐོག་ནས་ང་ཚོའི་སའི་གོ་ལའི་དུས་དལ་དུའང་གཏོང་ཐུབ་ལ། དཔེར་ན། དུས་ཚོད་གཅིག་ལ་ལེ་དབར་ 500 ལས་འགྲོ་མི་ཐུབ་པའི་འཕུར་གྲུ་ཞིག་དུས་ཚོད་ཉེར་བཞིའི་རིང་བར་སྣང་དུ་འཕུར་ནས་ཕྱིར་སླེབས་ན། འཕུར་གྲུའི་ནང་གི་མི་དེར་དུས་ཚོད་ཉེར་བཞིའམ་ང་ཚོའི་ཉིན་ཞག་གཅིག་སོང་མོད། ཡིན་ནའང་ཁོའི་འགྲུལ་བཞུད་ཀྱི་རྒྱང་ཐག་དེ་སའི་གོ་ལའི་རང་འཁོར་གྱི་ཉིན་ཕྱེད་དེ་དུས་ཚོད་བཅུ་གཉིས་ཡིན་པས། ཁོ་ལ་བལྟས་ཏེ་ང་ཚོའི་དུས་དལ་དུ་སོང་བ་མ་ཡིན་ནམ། 500×24=12000 12000÷1000=12
མདོར་ན་ང་ཚོའི་ཉིན་ཞག་གཅིག་དང་ལོ་གཅིག དུས་ཚོད་ཉེར་བཞི་སོགས་ནི་སའི་གོ་ལ་འདིའི་དཀྱུས་ཐིག་གི་རིང་ཚད་དང་། སའི་གོ་ལའི་རང་འཁོར་གྱི་མགྱོགས་ཚད་ཀྱི་རྒྱང་ཐག་གཞི་རྩར་བཟུང་སྟེ་བཟོ་སྒྲིག་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་པས། དུས་དང་རྒྱང་ཐག་ཡོད་ཚད་ང་ཚོའི་གོ་ལ་ཟླུམ་པོ་འདིའི་རང་འཁོར་གྱི་མགྱོགས་ཚད་དང་དཀྱུས་ཐིག་གི་རིང་ཚད་སོགས་དང་བསྟུན་དགོས་ཚེ་ཐམས་ཅད་འཆོལ་འགྲོ་བ་འདི་རེད།

མཚེ་མ་མཚུངས་མེད་ཟེར་བ་འདི་ནི་ཨ་ཡན་སི་ཊན་གྱིས་ང་ཚོར་བཞག་པའི་རིག་རྩལ་གྱི་མགོ་རྙོག་ཙམ་ལས། འདི་ནི་ཁོང་གི་དུས་ལྟོས་གྲུབ་ཀྱི་རྣམ་གཞག་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་ཀྱི་མ་རེད་བསམས། གལ་སྲིད་འདིའང་ཁོང་གི་དུས་ལྟོས་གྲུབ་ཀྱི་རྣམ་གཞག་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་ཚེ། འཇིགས་རྟེན་བཀོད་པ་པོས་ཨ་རག་འཐུང་ཞོར་ཤོ་རྡེའུ་གཡུག་ཡོད་པ་ཐག་གིས་ཆོད།
འོད་ཀྱི་འགྲོས་བརྟན་མིན་མི་ཤེས་མོད། འོན་ཀྱང་དུས་ཀྱི་རྒྱུན་ནི་བརྟན་པོ་ཞིག་ཡིན་པར་འདོད་ལ། མི་རྟག་པ་ཕྲ་མོ་དེ་བྱ་དངོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཐོག་ཏུ་འཇོག་ཐུབ་པ་དེའང་དུས་ཀྱི་རྒྱུན་བརྟན་པོ་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ཨེ་ཡིན་བསམས།