མི་ཉག་སྟོབས་ལྡན།
ང་ཚོ་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་རྣམས་སུ་མི་ཉག་གི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་གཟུགས་སུ་བཀོད་པ་དང་། ཡང་ན་མི་ཉག་སྐོར་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་དང་ཆེད་རྩོམ་སོགས་ནི་མཛུབ་རྩེའི་གྲངས་ཀ་ཙམ་ལས་ཧ་ཅང་མཐོང་དུ་དཀོན་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་རང་རེ་བོད་ཀྱི་དེ་བྱུང་རིག་པ་ལ་མཁས་པ་རློམ་པའི་སྨྱུག་ཐོག་པ་མང་པོས་ཨ་འོ་ལྡོང་མི་ཉག་གི་སྐོར་ལ་གོ་རྟོགས་ཞན་པ་དང་ཕྱོགས་རིས་ཀྱི་བསམ་བློ་ཆེ་བ། དེ་མིན་ཅུང་རྒྱུས་མངའ་དང་གོ་རྒྱ་ཆེ་བ་དག་གིས་ཀྱང་རང་གི་ཞེན་འདོད་གཙོར་བཟུང་ལས་ལོ་རྒྱུས་དངོས་ལ་རྟོགས་ཞིབ་ནན་པོ་མི་བྱེད་པར། དུས་རབས་བཅུ་བཞི་རབ་བྱུང་དྲུག་པའི་ནང་ཚལ་པ་ཀུན་དགའ་རྡོ་རྗེས་བརྩམས་པའི་(༡༣༠༩-༡༣༦༤)<<དེབ་ཐེར་དམར་པོ་>>ལས་མི་ཉག་རྒྱལ་རབས་ཤིས་ཞཱ་མདོར་བསྡུས་ཞེས་པར་གཞིར་བཅོལ་ཏེ། བོད་རབ་བྱུང་བདུན་པའི་ནང་སྟག་ཚང་དཔལ་འབྱོར་བཟང་པོས་(༡༤༣༤-)བརྩམས་པའི་<<རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ་>>ལས་མི་ཉག་གི་རྒྱལ་རབས་ཞེས་པ་དང་།
རབ་བྱུང་བརྒྱད་པའི་ནང་དཔའ་བོ་སྐུ་ཕྲེང་གཉིས་པ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བས་(༡༥༠༤-༡༥༦༦) བརྩམས་པའི་<<ཆོས་ འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་>>ལས་མི་ཉག་གི་རྒྱལ་པོ་དང་ཆོས་ཀྱི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་སོགས་ཀྱི་ནང་དུ། ལྡོང་མི་ཉག་གི་ལོ་རྒྱུས་དཀྱུས་གཅིག་ཏུ་བཀོད་པ་དག་ལ་བསྐྱར་ཟློས་དང་ཡང་ཟློས་ཀྱིས་ཁ་ཁྲལ་འཇལ་བ་ཙམ་ལས།
ཨ་འོ་ལྡོང་མི་ཉག་གི་རིགས་རུས་ཀྱི་མཆེད་ཁོངས་ངོ་མ་བོད་ཀྱི་རུས་ཆེན་བཞིའི་ཁོངས་སུ་ལྡོང་གི་རུས་རྒྱུད་ལས་མཆེད་པ་དང་། སུང་གི་རྒྱལ་པོ་རིན་ཙུན་ནམ་ཁྲི་རབས་(༢༠༠-༣༠༠) བར་དང་ཙོང་ཁའི་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་ནམ་ལེགས་སྨོན་གྱི་སྐབས་སུ། མི་ཉག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་ཁྲིར་འཁོད་པའི་རྒྱལ་པོ་ཆེས་ཐོག་མ་སྟེ་ཡོའན་རྒྱལ་པོའམ་ཡོོའན་ཧུན་ནས་རྒྱལ་རབས་མཐའ་མ་རྡོ་རྗེ་དཔལ་བར་(༡༠༣༨-༡༢༢༧) གྱི་རྒྱལ་རབས་ཙམ་མ་ཡིན་པར། སྤྱི་ལོ་ཡར་སྔོན་ཟེར་ནའང་འདྲ་སྟོད་ལྷ་རབས་དུས་སྐབས་ཀྱི་ལྡོང་མི་ཉག་གི་གནས་བབ་དང་། ཆོས་རྒྱལ་རིམ་བྱོན་ནམ་བར་སྔ་དར་སྐབས་ཀྱི་མི་ཉག་གི་གནས་ཚུལ། ལྷག་པར་དུ་སྨད་སིལ་ཆད་ཀྱི་སྐབས་སུ་མཐའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དང་ཕན་ཚུན་འདྲ་མཉམ་གྱི་མཛའ་འབྲེལ་བཙུགས་ཏེ་རྟེན་ཆས་འབུལ་རེ་དང་གཉེན་གྱི་འབྲེལ་བ་ཡང་བྱུང་།
ལྷག་པར་དུ་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་དཀྱིལ་ནས་བཟུང་རྒྱལ་པོ་ཡོའན་ཧའོ་ཡིས་ད་ལྟའི་ཉིང་ཞ་དང་། ཀན་སུའུ། ཧྲའན་ཞིའི་ནུབ་བྱང་བཅས་ཀྱི་ས་ཁུལ་དུ་བཙན་ས་བཟུང་སྟེ་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་མཇུག་དང་རྒྱལ་རབས་ལྔའི་དུས་སྐབས་སུ། ལྡོང་སྤྱང་མི་རིགས་དེ་ནུབ་བྱང་ས་ཁུལ་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཆེས་ཆེ་བའི་རུ་ཚོ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར། སྤྱི་ལོ་༡༠༣༨ ལོར་ལྡོང་སྤྱང་གི་འགོ་པ་ཡོོའན་ཧའོ་མི་ཉག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་ཁྲིར་བཀོད་དེ་མི་ཉག་རྒྱལ་ཁབ་དངོས་སུ་བཙུགས་པའི་བསྒྲགས་གཏམ་སྤེལ་ཡོད་པ་དང་མི་ཉག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མིང་ཡང་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས། དཔོན་མཁར་དང་ཕོ་བྲང་བརྩིགས། དཔོན་འབངས་ཀྱི་གོས་རྒྱན་གཏན་ལ་ཕབ། མི་ཉག་གི་ཡི་གེ་གསར་བཏོད་མཛད།
གཞན་ཡང་བོད་རིག་པ་དང་ལོ་རྟགས་ཀྱང་བཙུགས། དམག་དཔོན་ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་གསར་བཙུགས་ཐོག་དམག་དོན་གྱི་སྒྲིག་འཛུགས་གཏན་ལ་ཕབ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཁྲིམས་ལུགས་ཚང་མ་དྲག་པོའི་ཐོག་བསྒྱུར། ཁོང་གིས་བོད་བཙན་པོ་དང་སུང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལམ་ལུགས་ལ་ལེགས་ཆ་བླངས་ཏེ་དཔོན་གྱི་གོ་གནས་ཀྱི་རིམ་པ་གསར་དུ་བཙུགས། དཔོན་གྱི་གོ་གནས་ཀྱི་ནང་ནས་བོད་དཔོན་ནི་ཆེས་མཐོ་བ་ཞིག་ཡིན།
མི་ཉག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཐོག་མ་ཧའོ་རྒྱལ་པོ་ནི་དཔའ་མཛངས་གཉིས་ལྡན་གྱི་རྗེ་བོ་ཞིག་ཡིན་ཏེ་སུང་གི་རྒྱལ་རབས་སུ། ཡོའན་ཧའོ་ཞེས་པ་དཔའ་རྩལ་ལྡན། ཤེས་རིག་བཀྲ། བྲིས་དང་། བཟོ་དང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་ལ་མཁས། རྒྱ་བོད་གཉིས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ལ་ཤིན་ཏུ་མཁས་པ་ཡོད་ཅེས་པ་ལྟར་རྒྱའི་ལོ་རྒྱུས་ནང་དུའང་ཁོང་གི་མཚན་སྙན་ཕྱོགས་མཐར་གྲགས་ཡོད་ནའང་། དེ་དག་ལ་བློ་གཟུར་གནས་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་གནང་མཁན་མེད་ཟེར་ནའང་མ་འཐུས་པ་མེད་པའི་སྐབས་མཚམས་སུ། མུ་གེའི་ཐོག་ལ་ཟླ་ལྷག་ཅེས་པའི་དཔེར་ལྟར་ལྡོང་མི་ཉག་གི་མི་རིགས་ཀྱིས་ས་གཞི་ཆེན་པོ་འདིའི་སྟེང་རལ་གྲི་ཁྲག་ལ་སྦང་པའི་རྒྱལ་སྲུང་གི་ཕར་རྒོལ་དང་། དཔྱོད་ཤེས་རྩལ་དུ་བཏོན་ཏེ་མི་ཉག་གི་ཤེས་རིག་གསར་སྐྲུན་སོགས་ཀྱི་མཛད་རྗེས། མདོར་ན་མི་ཉག་གི་ལས་དབང་དང་ཁ་རྗེ་དབང་ཐང་སོགས་ཡོད་ཚད་ཀོ་བཏུམས་དགུ་བརྩེགས་ཀྱིས་སྐོང་ཡིག་དང་སོགས་སྒྲའི་ནང་དུ་བསྡུ་གསོག་བརྒྱག་སྟེ། མིའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རི་མོའི་འོད་ཀོར་ལས་འབུད་གང་ཐུབ་ཀྱི་ལས་སུ་ཞུགས་ཏེ་སྦྱོར་བ་ངན་པའི་ལས་བརྩམས་པ་ནི། རང་མི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་ནག་ཉེས་ཅན་གྱུར་ཡོད།
ཞིབ་མོར་བསམ་ན་རང་རེ་བོད་ཀྱི་ཆེས་རྒན་ཡིག་ཚང་ཁུངས་མ་རྣམས་དང་གཟུར་གནས་བོད་ཀྱི་དེ་བྱུང་རིག་པ་སྨྲ་བའི་དྲན་དབང་དག་གིས་མི་ཉག་གི་མི་རྒྱུད་ཀྱི་མཆེད་ཁུངས་ནི་ལྡོང་ཡིན་པ་དང་། ལྡོང་ནི་བོད་ཡིན་པ། བོད་ནི་རོང་ཡིན་ཟེར་བའི་ཤེས་བྱེད་བརྒྱ་ཕྲག་ཡོད་པ་ལས། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་དུ་བཏབ་པའི་<<རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ་>>ཡི་ཤོག་གྲངས་13 ལས་“ད་ཕོ་བོ་ལྡོང་ལ་མཆེ་དྲུག་ཡོད། སྟོད་ན་སྤ་ཚབ་འབྲིང་ཡས་གཉིས། །བར་ན་རོ་འཛེ་རག་་་་་ཤི་གཉིས། །སྨད་ན་མི་ཉག་གྱི་ཐན་གཉིས་”ཞེས་པ་དང་། <<བོད་མི་བུ་གདོང་དྲུག་གི་རུས་མཛོད་མེ་ཏོག་སྐྱེད་ཚལ་>>གྱི་ཤོག་གྲངས་7, པ་ལས་“བྱི་བ་ལ་སོགས་ལོ་སྐོར་བཅུ་གཉིས། དེ་ལའང་བརྡ་མིང་འདི་ལྟ་སྟེ། ཤིང་དང་སྟག་ཡོས་སྟོང་སུམ་ཞེས། མེ་དང་རྟ་སྤྲུལ་སེང་འ་ཞ།།ལྕགས་དང་བྱ་སྤྲེལ་སྦྲ་ཞང་ཞུང་། ས་དང་གཤེད་བཞི་རྒྱལ་དྲང་རྗེ། ཆུ་དང་བྱི་ཕག་ལྡོང་མི་ཉག་”ཞེས་པ་དང་ཡང་དེ་ཉིད་ལས་ཕྱི་འགྱུར་གྱི་<<གཏོ་ཕུག་>>ལས་ལུང་འདྲེན་བྱས་ཏེ་“མི་ནི་མི་ཉག་ལྡོང་། མི་ནི་སོ་སྟོང་སུམ་བྷ། མི་ནི་སྦྲ་རྒྱལ་ཞང་ཞུང་། མི་ནི་སེང་རྒ་འ་ཞ། མི་ནི་རྒྱལ་རྗེ་དྲང་དཀར་” ཞེས་པ་སོགས་མཚོན་<<ལ་དྭགས་རྒྱལ་རབས་འཆི་མེད་གཏེར་>>དང་། <<ཞང་བོད་ལོ་རྒྱུས་ཏི་སེའི་འོད་>>། <<ཡར་ལུང་ཇོ་བོའི་ཆོས་འབྱུང་>>། <<བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྤྱི་དོན་པདྨ་རཱ་གའི་ལྡེ་མིག་>>། <<བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་ལོ་རྒྱུས་>>སོགས་མདོར་དྲིལ་ན་མི་ཉག་གི་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་འགོ་ཁུངས་ནི་བོད་མི་ཚོ་རུས་ཀྱི་ཕྱི་མོ་བཞི་རུ་གྱེས་ཟེར་བའི་ནང་ཚན་ལྡོང་གི་རྒྱུད་པ་ལས་མཆེད་པའི་ཁུངས་ལྡན་ལུང་རིགས་རྫོགས་ག་ལ་ཐུབ།
དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་མཇུག་ནས་རྒྱ་ནག་དང་ཕྱི་གླིང་གི་ཉམས་ཞིབ་པ་མོད་པོས་ལྡོང་མི་ཉག་གི་ལོ་རྒྱུས་དང་རིག་གནས། སྐད་ཡིག་སོགས་ལ་དོན་གཉེར་ཆེན་པོས་ཞིབ་འཇུག་དང་བགྲོ་གླེང་། དཔྱད་བརྗོད་སོགས་ཀྱི་དེབ་ཐེར་བརྒྱ་ཕྲག་ལ་ཉེར་བ་འགྲེམས་སྤེལ་བྱས་དང་བྱེད་མུས་ལྟར། དཔེར་ན་རྒྱའི་ཡིག་རིགས་ཐོག་ཐོན་ཞིང་རྒྱ་ནག་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་གིས་པར་དུ་བསྐྲུན་པའི་<<མི་ཉག་ཞིབ་འཇུག>>ཅེས་པའི་དེབ་ཕྲེང་བརྒྱད་དང་། རྩོམ་པ་པོ་ཏུའུ་ཅི་ལུའུ་ཡིས་བརྩམས་ཤིང་ཧྲང་ཧེ་གནའ་རྩོམ་པར་སྐྲུན་ཁང་ནས་པར་དུ་བཏབ་པའི་<<མི་ཉག་རིག་པའི>>དེབ་ཕྲེང་བཅོ་བརྒྱད། རྩོམ་པ་པོ་ཀྲུའུ་ཧྥན་ཀྲུའུ་ཡིས་བརྩམས་ཤིང་ཀྭ་ཤི་དགེ་འོས་སློབ་གྲྭའི་པར་སྐྲུན་ཁང་ནས་པར་བསྐྲུན་བྱས་པའི་<<ཐང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་ཀྱི་ལྡོང་བྱང་>>སོགས་ཀྱི་དཔེ་དེབ་བཅུ་ཕྲག་ལྔ་ལྷག་དང་།
གཞན་ཡང་དཔྱད་རྩོམ་དང་ཆེད་རྩོམ། ད་དུང་བདག་གིས་མ་མཐོང་པའི་མི་ཉག་གི་སྐོར་གྱི་བརྩམས་ཆོས་ནི་བདག་གིས་མཐོང་པ་ལས་ལྡབ་འགྱུར་གྱིས་མང་བ་ཡོད་པ་ནི་སྨྲོས་མི་དགོས་སོ། ལྷག་པར་དུ་ཨུ་རུ་སུ་མི་ཆོས་རིག་གནས་མཉམ་འབྲེལ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་དང་རྒྱ་ནག་གི་རྒྱལ་སྤྱི་མཉམ་འབྲེལ་ཚན་པའི་གྲུབ་ཆ་ཡན་ལག་གཙོ་བོས་འགྲོ་གྲོན་གྱི་མ་དངུལ་ཕོན་ཆེན་བཏང་སྟེ། སྐབས་དང་པོ་<<རྒྱལ་སྤྱི་མི་ཉག་རིག་པའི་རྩོམ་རིགས་གླེང་སྟེགས་>>ཞེས་པའི་ཚོགས་ཆེན་ཉིང་ཞཱ་དབྱིན་ཁྲོན་དུ་ཚོགས་ཡོད་པ་དང་། སྐབས་གཉིས་པའི་རྒྱལ་སྤྱི་མི་ཉག་རིག་པའི་རྩོམ་རིགས་གླེང་སྟེགས་གོ་སྒྲིག་གནང་མཁན་ནི་ཉིང་ཞ་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་མི་ཉག་ཤིས་ཞ་སློབ་གླིང་དང་། རྒྱ་ནག་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཁང་གི་མི་ཉག་རིག་གནས་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས། ཀན་སུའུ་དབུ་རུ་ཐུན་མོང་བཅས་ནས་གཙོ་སྒྲུབ་གནང་ཐོག ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་ཚོག་བཞུགས་པ་བརྒྱ་དང་ཉི་ཤུ་ལྷག་མཉམ་ཞུགས་བྱས་ཡོད་ལ། དཔྱད་གཞི་རྩོམ་ཡིག་བརྒྱ་དང་དྲུག་ཙམ་སྤེལ་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད།
སྐབས་དེའི་བགྲོ་གླེང་གི་ནང་དོན་གཙོ་བོ་ནི་མི་ཉག་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་། མི་ཉག་གི་སྐད་དང་ཡི་གེ །རྩོམ་རིགས་དང་མནའ་དཔེ། མནའ་བོའི་རིག་དངོས་ཤུལ་བཞག་སོགས་ལ་བགྲོ་གླེང་གནང་དང་གནང་མུས་བཞིན། མི་རིགས་དང་རུས་རྒྱུད་དབྱེ་མེད་ཀྱི་སྨྱུག་ཐོགས་པ་དང་བསམ་བློ་བ་ཚོ་གོམ་པ་མཉམ་སྤོ་དང་མེ་ཏོག་མཉམ་བཞེད་ཐོག མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་དུ་མའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་ཨ་འོ་ལྡོང་མི་ཉག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཡིག་ཚང་སྔོགས་པའི་གཡོ་རླབས་ཁྲོད། ཤ་ཁྲག་དང་རིགས་རུས་ཁུངས་གཅིག་ལས་མཆེད་པའི་མི་རིགས་ཀྱི་མདུན་ལམ་འཚོལ་ཞིང་། དྲང་བདེན་རང་དབང་གི་སློང་མོ་བའི་འཐབ་གྲོགས་ཚོས་ནི་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་ལྡོང་མི་ཉག་གི་ལོ་རྒྱུས་དང་རིག་གནས་ལ་སྣང་ཆུང་དང་ཁྱད་གསོད། མདོར་ན་རང་མི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཟིན་ཐོ་རུ་ཐ་སྙད་ཙམ་ཡང་མ་བཀོད་པར་ཟུར་བཏོན་བྱེད་ཅི་ཐུབ་དང་། སྐོང་ཡིག་དང་སོགས་སྒྲ་ནང་དུ་སྦས་པའི་ལས་སུ་ངལ་བར་ལྷུན་ལེན་པའི་བྱས་ཉེས་ཀྱི་སེམས་ཚོར་ཟབ་མོ་ནི་ངོ་མ་བློ་ཡུལ་དུ་ཤོང་དཀའ་བ་ཞིག་རེད།
བློ་རྣལ་དུ་ཕབ་སྟེ་བསམ་ན་སྟོད་ལྷ་རབས་ཀྱི་དུས་སུ་བྱོན་པའི་ལོ་ཙཱ་བ་སངས་རྒྱས་གྲགས་ལ་གཞིགས་ནའང་མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོའི་ཡར་སྔོན་ནས་མི་ཉག་གི་ཡུལ་དུ་ཆོས་རིག་ཤུགས་ཆེན་དར་ཡོད་པ་མ་ཟད། སྐབས་དེ་དང་དེའི་དུས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་མི་ཉག་བ་ཚོས་ཕན་ཐོག་ཀྱང་ཆེན་པོ་ཡོང་གི་ཡོད་པ་མཚོན་ཐུབ། བར་མངའ་དར་གྱི་དུས་སུའ་ཞང་བོད་ཡིག་སྒྱུར་གྱི་སྒོ་འཕར་ཕྱེ་བར་མི་ཉག་གི་ལོ་ཙཱ་བ་ལྕེ་ཚ་མཁར་བུས་མཛད་རྗེས་རླབས་ཆེན་བཞག་ཡོད་པ་དང་། བོད་ཡུལ་གཅིག་གྱུར་མཛད་པའི་ལས་སུ་ལྡོང་བྱང་མངའ་འོག་ཏུ་འཇུག་པར་རྒྱལ་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་སྐུ་དངོས་ནས་ཁྲི་དམག་གཅིག་དྲངས་ཏེ་དམག་འཐབ་ལ་ཞུགས་དགོས་བྱུང་བ། ཆོས་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་དང་མུ་ནེ་བཙན་པོ་གཉིས་ཀྱིས་གཉེན་གྱི་འབྲེལ་བ་མཛད་ཕྱོགས་ལ་བསམས་ནའང་རིགས་རྒྱུད་གཅིག་པའི་ཚོ་བའི་སྟོབས་ཤུགས་མཉམ་འབྲེལ་ཡོང་བའི་ཆེད་དུ་ཡིན་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ་བ་སོགས་ལ་གཞིགས་ན། བོད་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་སུ་ལྡོང་མི་ཉག་གི་རྒྱལ་ཕྲན་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཇི་ཙམ་དར་ཡོད་མེད་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཟིན་ཐོ་ལས་གསལ་ལྷམ་མེར་མཐོང་ཐུབ།
འདིར་བཤད་འདོད་པ་ནི་ལྡོང་མི་ཉག་གི་མི་རིགས་འདི་མ་ཤི་སྔུན་ནས་དུར་འཇུག་མི་བྱེད་པར་འཚལ་ཞུ། ཕུ་བོ་ལྡོང་དང་ཡུམ་མཆོག་འབྲི་སྣ་མ་གཉིས་ལས་མཆེད་ཅིང་ལྡོང་གི་རུས་རྒྱུད་འཛིན་པའི་ཨ་འོ་ལྡོང་མི་ཉག་བ་ཚོ་ད་ལྟའི་དབང་དུ་བྱས་ན་དར་རྩེ་མདོ་རྫོང་དང་བརྒྱད་ཟུར་རྫོང་། ཉག་ཆུ་རྫོང་། རྟའུ་རྫོང་བཅས་ཀྱི་ས་ཁུལ་དུ་ལས་སུ་འབྲོག་ལས་དང་ཞིང་ལས་བྱེད། མགོ་ལ་ཕྱིང་ཞྭ་གྱོན། ལུས་སུ་པགས་ལྭ་འདབ་རིང་ཅན་གོན། ཐ་གུའི་སྐ་རགས་བཅིངས། སྐ་རགས་ལ་གྲི་ཆུང་དང་མེ་འཆའ་འདོགས། རྐང་ལ་རྐོ་བའི་ལྷམ་གོན། རྣ་བར་རྣ་ལུང་འདོགས། མོ་རྣམས་ཀྱིས་ལུས་ལ་ཕུ་རུང་རིང་ཞིང་གོང་བ་ཕྱིར་སློགས་པའི་སྣམ་བུའི་ལྭ་གོན། ནས་འབྲུ་བསྙལ་ནས་ཨ་རག་བཟོ་སྟེ། མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་འཕྲང་དུ་བརྒྱུད་པའི་རང་གི་ཡབ་མེས་ཀྱི་ཕ་ཁྱིམ་དྲོན་མོ་སྲུང་དེ་འཚོ་ཞིང་ཡོད་ན་ལྡོང་མི་ཉག་རྒྱལ་ལོ། ། །།
མི་ཉག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཤེས་པར་འདོད་ན་འདི་ལ་གཟིག། 西夏王朝。http://www.chinaculture.org/
མི་ཉག་ཞིབ་འཇུག་དུས་དེབ། 西夏研究 ཟེར་བའི་དུས་དེབ་རིམ་པར་བྱུང་བ་དེའི་ནང་དུ་མི་ཉག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་རྩོམ་ཐུང་གལ་ཆེ་བ་ཤིན་ཏུ་མང་། ཕྲན་མི་ཉག་གི་རྒྱལ་ས་དང་དང་མཁར་རྙིང་གྲགས་ཅན་ཕལ་མོ་ཆེར་འགྲོ་མྱོང་བར་མ་ཟད། འདི་སྐོར་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལའང་ཅུང་ཟད་གོ་ཐོས་ཡོད་མོད། རེ་ཞིག་དུས་ཚོད་ཀྱི་དབང་གིས་ཞུ་ལོང་མ་བྱུང་། ཞིབ་འཇུག་འདོད་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞིབ་ཏུ་གཟིགས་ན་ཤེས་བྱ་མང་། གོང་དུ་党项ཟེར་བ་གདོང་བྱང་དུ་བསྒྱུར་བར་དཔྱད་དགོས། མི་ཉག་རྒྱལ་ས་ནས་ཐོན་པའི་ཡིག་རྙིང་མང་པོའི་ནང་དུ། 项དང་羌དང་། 哱 དང་། 蕃 ཟེར་བའི་ཡི་གེ་བཞི་བོ་ཁྱད་མི་འབྱེད་པའི་སྐབས་འདུག་པས་ཡི་གེ་ཕྱི་མ་蕃བོད་ཀྱི་དོན་དུ་འཇུག་པ་དང་། 羌ནི་སྤྱང་རིགས་ལ་འཇུག་པས། འདི་གསུམ་ཀ་དོན་གཅིག་ཡིན་ནམ་སྙམ་པའི་དོགས་པ་འདུག དེ་ནང་བཞིན། 项 ཟེར་བའི་གེ་འདི་ཡང་དེང་དུས་普通话སྤྱི་སྐད་ཀྱི་སྒྲ་གདངས་ལྟར་མིན་པར། ས་གནས་འགར། པོའམ།སྤོད་དུ་འབོད་པ་ཡང་ཡོད་པ་དགོངས་པར་མཛོད། །བྱ་བས་བྲེལ་བས་དེ་ཙམ་ལས་ཞུ་ཐུབ་མ་སོང་།
བཅོས། ལྡོང་བྱང། 党项
མེ་ཉག་དང་མི་ཉག་གཉིས་གང་དག་པ་ཡིན་ནམ། དེ་གཉིས་ཀྱི་དབར་ལ་གང་དག་པ་ཡིན་མིན་གྱི་དཔྱད་པ་བྱེད་མཁན་བྱུང་ཡོད་དམ། སྲོང་བཙན་གོང་དང་ཡང་ན་རྒྱ་གར་ལས་བྱུང་བའི་བོད་རྒྱུད་ནང་བསྟན་དང་འབྲེལ་བ་མེད་པའི་ཆོས་འབྱུང་དང་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ལ་གཟིགས་ཙམ་བྱུང་ཡོད་དམ། ལོ་རྒྱུས་ཟེར་བ་ནི་ཆོས་ལུགས་དང་མི་རིགས་ས་ཁུལ་གྱིས་དབང་ཤེད་ཕྱོགས་སུ་མ་ལྷུང་བའི་སྒོ་ནས་དཔྱད་ན་དཔྱད་དོན་ཡག་པོ་ཞིག་ཡོང་སྲིད། དེ་མིན་གཡག་ཞར་གྱིས་ཙ་ཟ་བའི་ངང་ཚུལ་ལས་མ་འདས། ལོ་རྒྱུས་རྙིང་པ་མང་པོ་ཞིག་གི་ནང་དུ་མེ་ཉག་ཅེས་བྲིས་པ་ལས་མི་ཉག་ཅེས་བྲིས་པར་ཆེས་ཉུང། ད་དུང་མིའུ་རིགས་བཞིའི་ལྷ་སེལ་སོགས་ལའང་གཟིགས་ཙམ་གནང་ཐུབ་ན་མེ་ཉག་གི་ལོ་རྒྱུས་དང་མེ་ཉག་གི་སྐད་རུས་རྒྱུད་སོགས་ཇི་ཡིན་ཤེས་ཐུབ་ངེས་རེད། ད་ལྟ་འབྲི་ལོང་མི་འདུག་པས་དེ་ཙམ་ཡིན།
མི་ཉག་མགོན་པོ་ལགས་ཀྱིས་མི་ཉག་གི་མི་རྒྱུད་འདི་རྨུ་ལྒ་ལྡོང་གསུམ་ལས་མཆེད་པར་གསུངས་འདུག
མི་ཉག་ཉན་ཤུལ་བླ་མ་དཀོན་མཆོག་རྣམ་རྒྱལ་ལམ་བླ་མ་རྒྱལ་ཁོ་མཆོག་ནི། སྤྱི་ལོ་༡༨༩༨ལོར་ཁམས་མི་ཉག་མགར་ཐར་སོག་ཟ་རག་ཤུལ་དུ་སྐུ་འཁྲུངས། དགུང་ལོ་དྲུག་པར་ཡབ་ཀྱི་མདུན་ནས་ཀློག་བསླབས། དགུང་ལོ་བདུན་པར་རང་ཡུལ་གྱི་ར་ཤལ་དགོན་པར་ཞུགས། ཞང་པོ་མཁན་ཕན་བདེ་ཉི་མ་ལས་ཡིག་གཟུགས་དང་སུམ་རྟགས་དག་གསུམ་སོགས་ལ་སྦྱངས། སྔ་ཕྱིར་གྲྭ་ས་ཐེངས་གསུམ་འགྲིམས་པའི་དང་པོ་རྫ་སེར་ཤུལ་དགོན་དུ་ཕེབས་ནས་བཤེས་གཉེན་མང་དུ་བསྟེན་ཅིང་གཞུང་པོད་ལྔ་ལ་སྦྱངས་པའི་མགོ་བཙུགས། ཟབ་གསལ་མྱུར་བའི་ཤེས་རབ་རབ་ཆེ་བས་མཁས་པའི་གྲགས་པ་ཆེར་རྒྱས། ཐེངས་གཉིས་པ་རྡོ་གྲུབ་ཆེན་དགོན་དུ་བྱོན་ནས་རྡོ་གྲུབ་ཆེན་འཇིགས་མེད་བསྟན་པའི་ཉི་མ་སོགས་ལས་རྒྱུ་མཚན་ཉིད་ཐེག་པའི་ལུགས་དང་། འབྲས་བུ་གསང་སྔགས་རྡོ་རྗེ་ཐེག་པའི་སྐོར། ཡབ་ཡབ་གསང་སྔགས་སྔ་འགྱུར་གྱི་ཟབ་ཁྲིད་མང་དུ་ཞུས། ཐེངས་གསུམ་པ་ཡུལ་མགོ་ལོག་སྙན་ལུང་ཆོས་སྒར་དུ་ཕེབས། སྙན་ལུང་ཞབས་དྲུང་རྗེ་འཇམ་དཔལ་རོལ་བའི་བློ་གྲོས་སོགས་མཁས་གྲུབ་གཉིས་ལྡན་གྱི་སྐྱེས་ཆེན་མང་དུ་བསྟེན་ནས་གཞུང་ལུགས་རབ་འབྱམས་ལ་སྒྲོ་འདོགས་ཆོད་པའི་སློབ་གཉེར་མཛད། དགུང་ལོ་སོ་གསུམ་པས་རང་ཡུལ་ཕེབས། སྔ་ཕྱིར་བེ་ལོ་རི་ཁྲོད་དང་། རྟའུ་ཉི་མཚོ་དགོན་པ། མགར་ཐར་བྱམས་པ་གླིང་། ཀ་བཞི་མི་ཕམ་གླིང་སོགས་སུ་སློབ་ཚོགས་མང་དུ་བསྐྱངས། ལྷག་པར་དུ་མགར་ཐར་གཡང་སྒོ་སྤྲུལ་སྐུའི་ཡོངས་འཛིན་མཛད། སྐུ་བཅར་སྤྲུལ་སྐུ་བློ་བཟང་རབ་རྒྱས། མཁན་ཟུར་ནོར་བུ་དོན་གྲུབ། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཆེན་པོ་བློ་བཟང་དོན་གྲུབ་གཙོས་པའི་མགར་ཐར་དགོན་གྱི་དགེ་འདུན་པ་མང་པོར་ཡིག་གཟུགས་དང་། སུམ་རྟགས་སྙན་ངག་སོགས་ཐུན་མོང་རིག་གནས་དང་། ལམ་རིམ་ཆེན་མོ། ལེགས་བཤད་གསེར་ཕྲེང་སོགས་ཐུན་མོང་མིན་པའི་གཞུང་ཆེན་མོའི་སློབ་ཁྲིད་མང་དུ་གནང་། ༡༩༥༣ལོར་དུས་འགྱུར་གྱི་དབང་གིས་དར་རྩེ་མདོར་ཕེབས་ནས་དཀར་མཛེས་གསར་འགྱུར་ཁང་དུ་བོད་ཡིག་གསར་འགྱུར་རྩོམ་སྒྲིག་གི་གཙོ་འགན་བཞེས་ནས་བཞུགས་དགོས་བྱུང་། ༡༩༧༨ལོའོ་བོད་ཟླ་བཅུ་པའི་ཚེས་ཉེར་ལྔའི་ཉིན་སྐུ་གཤེགས།
མི་ཉག་སྟོབས་ལྡན་ལགས་ཀྱིས་མི་ཉག་གི་སྐོར་ལ་དཔྱད་རྩོམ་ཐུང་ངུ་འདི་བརྒྱུད་དགོངས་ཚུལ་ལྷུག་པོར་གླེང་གནང་འདུག་པར་བཀའ་དྲིན་ཆེ། དུ་དུང་མུ་མཐུད་དཔྱད་བརྗོད་འདི་རིགས་མང་ཙམ་སྤེལ་ཐུབ་ན་དགེ་མཚན་ཆེ། ༡༩༥༩ ཡར་སྔོན་གྱི་རི་བོ་དགེ་ལུགས་པའི་མཁས་སྒྲུབ་གཉིས་ལྡན་གྱི་སྐྱེས་ཆེན་དང་པོ་མང་པོ་ཞིག་ཀྱང་ཡུལ་མི་ཉག་ནས་ཡིན་པའང་དངོས་བདེན་ཡིན།།
གོང་དུ་དྲ་གྲོགས་ཚོས་ཐུགས་ཁུར་ཆེན་པོས་མཆན་བཀོད་པ་དང་། མི་ཉག་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞིབ་འཇུག་ཟེར་ནའང་འདྲ་གང་ལྟར་མི་ཉག་ལོ་རྒྱུས་སྐོར་དང་འབྲེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྒྱུ་ཆ་ངོ་སྤྲོད་དང་། ལམ་སྟོན་གྱི་བཀའ་མོལ་མོད་པོ་གནང་སྟེ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་པར་སྙིང་དབུས་ནས་དགའ་བསུ་དང་བཀའ་དྲིན་ཆེ་ཞུ། དང་པོ། སྤྱིར་ངས་ཀྱང་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་དང་འབྲེལ་བའི་རྩོམ་ཡིག་འདིའི་ནང་བཀོད་ཡོད་པ་ལྟར། རྒྱའི་ཡིག་རིགས་ཐོག་མི་ཉག་གི་ལོ་རྒྱུས་བཀོད་པ་ཤིན་ཏུ་མང་ནའང་། དུས་རབས་བཅུ་པའི་སྔོན་དང་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་གྱི་རྗེས་སུ་ཟེར་ནའང་འདྲ། ཁམས་ཕྱོགས་ཀྱི་མི་ཉག་གི་གནས་ཚུལ་སོགས་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་ཐུབ་མེད་པ་ནི་བོད་རིག་པ་བ་སྡེ་རོང་ཚེ་རིང་དོན་གྲུབ་མཆོག་གིས་གསུངས་པ་བཞིན་ཡིན།
གཉིས་པ། སྤྱིར་མི་ཉག་ཅེས་པའི་མིང་འདི་ལ་དོན་གཅིག་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་བཅོ་དྲུག་ཙམ་བྱུང་འདུག་ཀྱང་། མདོར་དྲིལ་ནས་ཞུ་ན་མི་ཉག་ཅེས་པའི་མིང་ལས་མ་འདས་མོད། བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་བཤད་མཛོད་ཡིད་བཞིན་ནོར་བུ་དང་། རྩ་རྒྱུད་ཉི་སྒྲོན། གསང་བ་བསེན་ཐུབ་ཀྱི་འགྲེལ་པ་རིན་པོ་ཆེ་ཡིད་བཞིན་རྣམ་པར་བཀོད་པའི་རྒྱན་སོགས་སུ་མེ་ཉག་ཅེས་བཀོད་འདུག །
གསུམ་པ། ལར་ནས་མི་ཉག་གི་མི་རིགས་འདིའང་མི་རིགས་དུ་མ་འདུས་པ་ལས་བྱུང་བའི་རྒྱལ་ཕྲན་ཞིག་ཡིན་ཟེར་ཆོག་ཀྱང། གཙོ་བོ་ལྡོང་རིགས་ལས་མཆེད་པ་ནི་བསྙོན་དུ་མེད་པའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་རེད་སྙམ།
ལྷག་པར་དུ་སྤོབས་པ་མཐའ་ཡས་ལགས་ཀྱིས་མི་ཉག་ཉན་ཤུལ་བླ་མ་དཀོན་མཆོག་རྣམ་རྒྱལ་མཆོག་གི་རྣམ་ཐར་སྙིང་བསྡུས་ཤིག་འདིར་བཀོད་འདུག་པས་སྙིང་དབུས་ནས་བཀའ་དྲིན་ཆེ་ཞུ།