བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་མང་གཙོ་དང་དེའི་ཁ་ཕྱོགས།

གཞུང་པ་ཚེ་དབང་བསོད་ནམས།

དེང་སྐབས་འཛམ་གླིང་གི་ལུང་པ་མང་ཆེ་བ་མང་གཙོ།   (  Democracy  )  ལམ་ལུགས་ནང་འགྲོ་བཞིན་པ་དང་།  མང་གཙོ་དེ་ཡང་སྲིད་འཛིན་ལམ་ལུགས།  (Presidential  System )  དང་།  གྲོས་ཚོགས་ལམ་ལུགས།  (  Parliamentary  System  )  བཅས་ལམ་ལུགས་གཉིས་ཡོད་པ་ནས་ཨ་རི་ལྟབུ་སྲིད་འཛིན་ལམ་ལུགས་དང་།  རྒྱ་གར་ལྟབུ་གྲོས་ཚོགས་ལམ་ལུགས་བཅས།  མང་གཙོ་དེ་ཡང་ཁྲིམས་ཡིག་གི་ལམ་སྟོན་འོག་གཞུང་སྲིད་སྐྱོང་དགོས་པའི་མང་གཙོ་ཁྲིམས་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར་   (  Rule of Law  )  འོག་འགྲོ་བཞིན་པ་དང་།  མང་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ནི་མི་ཚང་མར་འདྲ་མཉམ་གྱི་ཐོབ་ཐང་དང་།  འདྲ་མཉམ་གྱི་འགན་དབང།  འདྲ་མཉམ་གྱི་རང་དབང་དང་།  འདྲ་མཉམ་གྱི་ཆེ་མཐོང་དང་།   འདྲ་མཉམ་གྱི་གུས་བརྩི་དང་།  འདྲ་མཉམ་གྱི་ཡིད་ཆེས་བཅས་ཡོད་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལམ་ལུགས་ངོ་མཚར་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་།   སྤྱི་ལོ་  ༡༩༥༩  ལོར་བོད་དུ་དུས་ཟིང་ལངས་ནས་༸གོང་ས་མཆོག་གི་དབུ་འཁྲིད་འོག་ཁོང་གི་བཀའ་ཤག་ལྷན་རྒྱས་དང་བོད་མི་ཁྲི་བརྒྱད་ལྷག་

ཙམ་བཅས་རྒྱ་གར་འཕགས་པའི་ཡུལ་དུ་ཆབ་སྲིད་ཀྱིས་སྐྱབས་བཅོལ་དུ་༸ཞབས་སོར་འཁོད་མ་ཐག་༸གོང་ས་མཆོག་ནས་མ་འོངས་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་དེ་མི་མང་མང་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ལ་ཁ་ཕྱོགས་ནས་བོད་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་གསར་བཟོ་གནང་ནས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་འདི་ཡང་མང་གཙོའི་ལམ་ལ་འཁྲིད་ནས་ཆོལ་གསུམ་ཆོས་ལུགས་དང་བཅས་པའི་མི་མང་གི་སྐུ་ཚབ་འཐུས་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་སྤྱི་འཐུས་གསར་འཛུགས་དང་འབྲེལ་དེ་སྔའི་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་ལ་སྙིགས་དོར་བཅུད་ལེན་གནང་ནས་སྤྱི་ལོ་  ༡༩༦༠  སྤྱི་ཟླ་  ༩  པའི་ཚེས་  ༢  ཉིན་བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་ནང་བོད་ཀྱི་མང་གཙོའི་སྒྲིག་གསར་འཛུགས་གནང་བ་དང་།   སྤྱི་ལོ་  ༡༩༩༠   ལོར་བཅའ་ཁྲིམས་ཟིན་བྲིས་ཚོགས་ཆུང་ཟུར་འཛུགས་དང་འབྲེལ་སྤྱི་འཐུས་སྐབས་བཅུ་གཅིག་ནས་ཁྲིམས་བཟོའི་འགན་འཁུར་བླངས་ནས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་གཏན་འབེབས་གནང་ནས་སྤྱི་ལོ་  ༡༩༩༡  སྤྱི་ཟླ་  ༦  པའི་ཚེས་  ༢༨  ཉིན་༸གོང་ས་མཆོག་གི་མཆོག་མཆན་ཕེབས་པའི་ཉིན་མོ་ནས་དངོས་སུ་ཁྲིམས་ཡིག་ཆགས་ནས་དུས་ད་ལྟ་བར་མི་ལོ་  ༦༡  རིང་བོད་མི་བཙན་བྱོལ་བ་རྣམས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་རིན་པོ་ཆེའི་འོག་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་འཚོ་བ་ལ་བག་ཡོད་བསྟེན་ནས་རང་སྐྱིད་མི་སྨོན་དུ་འཚོ་བཞིན་པ་ནི་༸གོང་ས་མཆོག་གི་བཀའ་དྲིན་ཁོ་ན་ཡིན་པ་བོད་མི་བསམ་ཡོད་བློ་ལྡན་ཚང་མས་དུས་ནམ་ཡང་བརྗེད་མི་ཉན་པ་དང་།    སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དང་།   རྒྱལ་སྤྱིའི་གནས་བབ།   དུས་ཀྱི་འགྱུར་བ་སོགས་ལ་ཐུགས་འགན་བཞེས་ནས་སྤྱི་ལོ་ ༢༠༠༢ ལོར་འཛིན་སྐྱོང་གི་འགན་དབང་ཆ་ཚང་མི་མང་གི་འདམས་པའི་བཀའ་བློན་ཁྲི་པ་ལ་གནང་ནས་༸གོང་ས་མཆོག་ཕྱེད་རྒན་ཡོལ་དུ་བཞུགས་པ་དང་།   སྤྱི་ལོ་  ༢༠༡༡  ལོར་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འགན་དབང་ཆ་ཚང་མི་མང་གི་འདམས་པའི་བཀའ་བློན་ཁྲི་པར་གནང་ནས་དེ་སྔའི་བོད་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་སྡེ་པ་གཞུང་ནས་ལོ་ངོ་བཞི་བརྒྱ་མ་ཟིན་ཙམ་རིང་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་འཛིན་སྐྱོང་གནང་བའི་ལམ་ལུགས་འཇུག་བསྡུས་ནས་དབུས་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ནས་བཙན་བྱོལ་མི་མང་གི་འཚོ་བའི་ལས་གཞི་ལ་འགན་འཁུར་བཞེས་ནས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་སྒོ་བྱང་ཡང་བརྗེ་པོ་རྒྱབ་ནས་བདེན་པ་ཉིད་རྣམ་པར་རྒྱལ་རྒྱུར་ཅིག་ཟེར་བའི་ཚིག་བརྗོད་འདིའི་འོག་ཏུ་འགན་འཁུར་དགོས་པའི་བོད་ཀྱི་མང་གཙོའི་ཁ་ཕྱོགས་གསལ་པོ་བསྟན་པ་དང་།   འཛམ་གླིང་གི་མང་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱིའི་འགྲོ་ལུགས་དང་མཐུན་པའི་མང་གཙོ་ཁྲིམས་ཀྱིས་དབང་བསྒྱུར་འོག་བོད་མི་མང་འཚོ་ཐུབ་པའི་མང་གཙོའི་སྒྲིག་འཛུགས་འཛིན་སྐྱོང་གནང་མཁན་གྱི་སྡེ་ཚན་གསུམ་ལ་ང་ཚོའི་མང་གཙོའི་ཀ་བ་གསུམ་འབོད་བཞིན་པ་ནི་བཅའ་ཁྲིམས་ལེའུ་བཞི་པ།  སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་འགན་འཛིན།   འཛིན་སྐྱོང་བཀའ་ཤག།   (  Executive  )  དང་།  བཅའ་ཁྲིམས་ལེའུ་ལྔ་པ།   ཁྲིམས་བཟོའི་དབང་འཛིན།  ཁྲིམས་བཟོ་སྤྱི་འཐུས་གྲོས་ཚོགས།  (   Legislature  )  དང་།   བཅའ་ཁྲིམས་ལེའུ་དྲུག་པ།   ཁྲིམས་ལུགས་དབང་འཛིན།  ཆེས་མཐོའི་ཁྲིམས་ཞིབ་ཁང།  (  Judiciary )   བཅས་སྡེ་ཚན་འདི་གསུམ་ནས་བཙན་བྱོལ་མི་མང་གི་འཚོ་བའི་ལས་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་མི་མང་གི་མངོན་འདོད་སྒྲུབ་དགོས་པ་མཐའ་དག་བཅའ་ཁྲིམས་ལ་འགན་འཁུར་ནས་གནང་དགོས་པ་ལས་སུ་གཅིག་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་གོང་དུ་མེད་པ་ནས་ཁྲིམས་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར།   (  Rule of Law  )   ཟེར་བའི་གོ་དོན་ངོ་མ་དེ་ཡིན་པ་དང་།    བཅའ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་སོ་དྲུག་པ།   ཁྲིམས་བཟོའི་དབང་ཆ།   ཞེས་པའི་ནང་ཁྲིམས་ལུགས་བཟོ་འགོད་དང་།   གཏན་འབེབས་བྱ་རྒྱུའི་དབང་ཆ་ཡོངས་རྫོགས་བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ལ་ཡོད་པ་དང་།   ཁྲིམས་ལུགས་དེ་དག་ཁྲིམས་སུ་བཅའ་བ་ལ་སྲིད་སྐྱོང་གིས་ཆོག་མཆན་མིང་རྟགས་བཀོད་དགོས།   ཅེས་གསལ་བ་ནས་སྲིད་སྐྱོང་གིས་ཆོག་མཆན་མིང་རྟགས་མ་བཀོད་ན་ཁྲིམས་འཆར།  (  Bill  )  དུ་ལྷག་རྒྱུ་ཙམ་ལས།  ཁྲིམས་ (  Act  )  ནམ་ཡང་ཆགས་མི་ཐུབ་པ་གསལ་པོ་བསྟན་འདུག་ན་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་མང་གཙོའི་ཀ་བ་གསུམ་གྱི་ནང་ནས་དབང་ཆ་ཆེ་ཤོས་དེ་འཛིན་སྐྱོང་སྡེ་ཚན་ལ་ཡོད་པ་བཅའ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་སོ་དྲུག་ནས་གསལ་སྟོན་གནང་མི་འདུག་གམ།  རྒྱལ་ཁབ་མང་པོའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱིས་སྒྲིག་ལམ་ནང་མི་མང་ནས་འདམས་འཐོན་ཟིན་པའི་འཐུས་མི་ཚོའི་ཉིན་གྲངས་དུས་བཀག་ནང་འཐུས་མིའི་ལས་འཁུར་དམ་བཅའ་འབུལ་དགོས་པ་དང་།   དུས་བཀག་དེའི་ནང་ལས་འཁུར་དམ་འབུལ་མ་ཐུབ་ཚེ་འདམས་འཐོན་འཐུས་མི་ནས་རང་བཞིན་་བུད་ནས་ཚབ་གསར་འོས་འདེམས་དགོས་པའི་སྒྲིག་ལམ་ཡོད་འདུག་ན་ང་ཚོའི་བཅའ་སྒྲིག་གང་གི་ནང་དུའང་དེ་འདྲའི་གསལ་ཁ་མེད་པ་ནས་མ་འོངས་བཅའ་སྒྲིག་ལ་བསྐྱར་བཅོས་ངེས་པར་འགྲོ་དགོས་པ་ནི་ད་ལམ་གྱི་གནས་སྟངས་ནས་ང་ཚོར་ཉམས་མྱོང་དང་སླབ་བྱ་ནན་པོ་ཞིག་ཐོབ་པར་ངོས་འཛིན་ཡང་ཞུ་གི་ཡོད་ལ་ཁྲིམས་ཀྱིས་དབང་བསྒྱུར་འོག་མི་མང་འཚོ་མ་ཐུབ་པའི་ཉིན་མོ་དེ་ནས་མང་གཙོ། ( Democracy ) དམངས་གཙོ།  (  Proletarian   ལ་ཁ་ཕྱོགས་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཆོག་པ་བཅས་གོང་གི་དཔྱད་རྩོམ་འདི་བཞིན་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་བཅུ་གསུམ་ནང་གསལ་བའི་བོད་ཀྱི་ཡུལ་མིའི་ལས་འགན་སྒྲུབ་ནས་གང་ཟག་སྒེར་གྱིས་བསམ་ཚུལ་གླེང་པ་འདིའི་ཀྱང་བཙན་བྱོལ་བོད་ཀྱི་མང་གཙོ་འདི་བཞིན་ཁྲིམས་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར་འོག་ཡུན་རིང་འཚོ་ཐུབ་པའི་སྨོན་པ་བཟང་པོའི་རྒྱན་སྟེ་རེ་ཞིག་འདིར་འཇུག་བསྔུས་པའོ།

ཀོ་ལི་གྷལ་གཞིས་ཆགས་གཞུང་པ་ཚེ་དབང་བསོད་ནམས་ནས་སྤྱི་ལོ་ ༢༠༢༡  སྤྱི་ཟླ་  ༩ པའི་ཡར་ཚེས་  ༡༢ རེ་གཟའ་ཉི་མའི་ཉིན་རང་ཁྱིམ་དུ་ཟིན་བྲིས་སུ་བཏབ།