ཚེ་བརྟན་དབང་འདུས་ (Chheten Wangdi ) ནི་༡༩༢༡ ལོའི་ཇོ་མོ་གླང་མའི་རི་འཛེགས་ཚོ་ཁག་གི་མགོ་གཙོ་དང་སྐད་སྒྱུར་བ་ཡིན། ཁོང་ནི་བོད་མི་ཡིན་ཞིང་དེ་སྔོན་བོད་དམག་གི་མགོ་ཁྲིད་ཡང་གནང་མྱོང་བ་མ་ཟད་འཛམ་གླིང་འཁྲུག་ཆེན་དང་པོའི་སྐབས་ཨི་ཇིབ་ནང་ཡོད་པའི་རྒྱ་གར་གྱི་དམག་ལའང་འབྲེལ་་བ་ཡོད།I.

༡༩༢༡ ལོའི་རི་འཛེགས་ནང་མེ་ཇོར་མོར་སི་ཧེ་ཌེི་ཁོ་ནས་བོད་སྐད་ཅུང་ཟད་བཤད་ཤེས།་པ་མ་གཏོགས་གཞན་པ་ཚོས་བོད་སྐད་མི་ཤེས།ཁོང་ཚོར་བོད་མི་རྣམས་ལ་རྒྱུས་ལོན་དང་་ཕན་ཚུན་བར་སྐད་ཆ་བཤད་པའི་ཆེད་སྐད་སྒྱུར་ཞིག་དགོས་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན། སྐད་སྒྱུར་བ་ནི་འབྲས་ལྗོངས་སྒང་ཐོག་ནས་ཡིན་པའི་ཀ་ཟི་རྒྱལ་མཚན་གཡོན་དང་བོད་མི་ཚེ་བརྟན་དབང་འདུས་གཡས། ཚེ་བརྟན་དབང་འདུས་ཀྱིས་རྒྱ་གར་དང་མཉམ་ཨི་ཇིབ་ནང་དམག་རྒྱབ་ཡོད་པ་དང་། ཐེངས་འདིའི་རི་འཛེགས་ནང་འགན་ཁུར་གྱི་ཕྱག་ལས་གནང་། པར་པ། A.F.R. ཝོལ་ལ་སན 1921
ཨོ་དགོངས་དག་པར་ཤར་མི་འདུག ད་ཐབས་ཤེས་མི་འདུག ཉལ་རན་སོང་།
དྲ་གྲོགས་རྒན་པ་མདའ་ཚན་པ་ལགས། ད་དུང་གཉིད་བསྡད་ཡོད་དམ། ཁྱོད་རང་ལས་ཀར་འགྲོ་མི་དགོས་རུང་འདྲ་པར་དེ་དྲ་ཐོག་ཏུ་མགྱོགས་པོར་གཅིག་འཇོག་རོགས་གནང་ཞུ། ད་དུང་གནས་ཚུལ་ཅུང་ཁ་གསལ་རེ་ཨེ་རག་ལྟོས་དང་།
ཞལ་འདེབས་སློང་གི་འདུག
ང་ཚོ་བོད་པ་དག་གིས་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་མི་ཞིག་དང་ངོ་ཤེས་ཆགས་པ་ནས་བཟུང་དེ། དམིགས་ཡུལ་ཡང་དེ་མཚུངས་ཀྱི་བཟང་བོ་ཞིག་མེད་པར་འདུག་པའི་ཚོར་བ་དེ་ནི་ང་རང་ལ་སྔ་ས་ནས་སྐྱེ་མྱོང་ཡོད་ཀྱང་། དེའི་བསྐོར་ལ་གང་ཡང་བཤད་འདོད་མེད་པར་བཞག་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང་། དེ་རིང་འདི་ནས་མ་གླེང་ཐབས་མེད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཞིག་ནི་འདི་འདྲ་རེད། འོག་གི་སྐད་ཆ་འདི་དག་ནི་ང་རང་གི་ངོ་ཤེས་པའི་ཕྱི་རྒྱལ་བ་གྲོགས་མོ་ཞིག་གི་སྐད་ཆ་དངོས་ཡིན།
ངས་ཁོ་མོ་འདི་ལྟར་དྲིས་པ་ཡིན། ཁྱེད་རང་གི་གྲྭ་བ་དེ་ཇི་ལྟར་ངོ་ཤེས་པ་ཡིན།
ཁོ་མོས་ང་རང་ལ་བཤད་རྒྱུར། ང་རང་རྒྱ་གར་ལ་གུང་གསེང་དུ་ཟླ་ངོ་གཅིག་གི་རིང་དུ་ཕྱིན་དུས། རྡ་ས་མེག་ལོར་བོད་ཀྱི་གཙུག་ལག་ཁང་གི་མདུན་དུ་ངའི་གྲོགས་མོ་དང་ངེད་གཉིས་མཚར་སྣང་གིས་དེ་རུ་ལྟ་བསྐོར་དུ་སོང་བ་ཡིན། དེ་དུས་གཞི་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་མི་ཚེ་ནང་དུ་དངོས་སུ་ཐོག་མར་མཐོང་བའི་བོད་ཀྱི་གྲྭ་བ་མང་བོ་ཞིག་དང་མཇལ་སོང་། དེ་དུས་ངའི་གྲོགས་མོ་ངེད་གཉིས་ཀྱིས་གཙུག་ལག་ཁང་གི་འགྲམ་གྱི་མ་ཎི་འཁོར་ལོ་དེ་དག་གཡས་གཡོན་གང་དུ་བསྐོར་དགོས་མིན་ཤེས་ཀྱི་མེད་སྟབས། ངེད་གཉིས་ཀྱིས་མ་ཎི་འཁོར་ལོའི་འགྲམ་དུ་འདྲ་དཔར་ལེན་ཞོར་དུ། མ་ཎི་འཁོར་ལོ་དེ་དག་གཡོན་བསྐོར་བྱེད་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ། གྲྭ་བ་ཞིག་ང་རང་གི་འགྲམ་དུ་སླེབས་ནས། ནོ། ནོ། ཟེར་ནས་ང་རང་ལ་དེ་འདྲ་མིན་པའི་བསྐོར་ལ་བརྡ་ཞིག་བསྟན་སོང་།
དེ་ནས་ངས་ཀྱང་ཁོ་རང་གི་གསུངས་པ་ལྟར་གཡས་བསྐོར་བྱས་པ་ཡིན། དེ་དང་འགྲོག་ནས་གྲྭ་བ་དེས་ང་རང་ལ་ཁྱེད་རང་གང་ནས་ཡོང་བ་ཡིན་སོགས་སྐད་ཆ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་དྲིས་པ་དེ་དག་ལ་རེ་རེ་བཞིན་ལན་འདེབས་བྱས་པ་ཡིན་ལ། ཁོང་གིས་དགའ་སྣང་དང་འཛུམ་མདངས་སྟོན་ཞོར་དུ་ང་རང་ལ་འདྲ་དཔར་ཞིག་བསྟན་ནས་འདི་ངོ་ཤེས་སམ་ཟེར། དེ་དུས་ང་རང་གི་སྔོན་ཆད་ནས་མཐོང་མྱོང་བའི་༧གོང་ས་མཆོག་གི་འདྲ་དཔར་ཞིག་རེད། ང་རང་གིས་ཀྱང་དེ་ཤེས་པའི་བསྐོར་བཤད་པ་ཡིན།
ཉིན་མ་དེ་ནི་ང་ཚོ་ངོ་ཤེས་པའི་ཉིན་མོ་དང་བོ་ཡིན། དེ་ནས་གྲྭ་བ་དེས་ཁོ་རང་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་གྲྭ་བ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། གནས་སྐབས་རིང་དུ་རྡ་སར་ཡོང་བ་དང་ཞོར་དུ་དབྱིན་ཡིག་ཞིག་སྤྱོང་འདོད་ཡོད་རབས་སོགས་བཤད། གང་ལྟར། ང་རང་གིས་རང་ཉིད་ལ་དུས་ཚོད་མང་བོ་ཞིག་མེད་ན་ཡང་། ཉིན་མ་དེ་དག་གི་རིང་དུ་རྡ་ས་ནས་བསྡད་པའི་རིང་དུ་ཟུར་ཁྲིད་བྱེད་ཆོག་ཞེས་བཤད་པ་ཡིན།
ཉིན་མ་དེ་དག་གི་རིང་དུ་ཁོ་རང་ལ་ང་རང་གི་ཤེས་ཚོད་ཅིག་བསླབ་ཁུལ་བྱས་པ་ཡིན། ཡིན་ཡང་། ཁོ་རང་དངོས་ནས་ཉིན་མ་ཁ་ཤས་ཀྱི་རྗེས་སུ་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ་དགོས་ཟེར་ནས་འགྲོ་ཁར་ང་རང་ལ་ཁ་པར་ཨང་གྲངས་དང་། ཁ་བྱང་བཅས་སྤྲད་སོང་བ་མ་ཟད། ང་རང་གི་གློག་ཀླད་ཁ་བྱང་ཡང་ཁོ་ལ་སྤྲད་པ་ཡིན། ང་རང་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཡོང་ཁོམ་འདྲ་བྱུང་བ་ཡིན་ན། ཁོ་རང་ལ་ཐུག་འཕྲད་བྱེད་དུ་ཡོང་རོགས་ཟེར་ནས་གསུངས་སོང་།
གང་ལྟར། ང་རང་གིས་བསམ་པར་བོད་པའི་གྲྭ་བ་ཟེར་བ་འདི་ནི་དངོས་ནས་ཡག་པོ་ཞིག་རེད་སྙམ་པ་མ་ཟད། རང་ཉིད་ཀྱང་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ་ཁོམ་འདྲ་བྱུང་ན་དེ་རུ་འགྲོ་རྒྱུའི་བསམ་བློ་ཡང་འཁོར་སོང་། དེ་དུས་ཁོ་རང་གིས་ང་རང་ལ་གྲྭ་བ་དག་ལ་སྒོར་མོའི་ཡོང་ཁུངས་མེད་པ་དང་འཚོ་བའི་ཐད་ཀྱི་དཀའ་ངལ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ཡོད་པ་གསུངས་སོང་ཡང་། ངས་ཁོ་རང་ལ་རོགས་རམ་བྱེད་དགོས་པ་ཞིག་དྲན་མ་སོང་།
རྗེས་སུ་ང་རང་ཕྱིར་རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་དུ་ལོག་ཁར་ང་རང་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ་མ་ཐུབ་ཀྱང་། ང་རང་གི་གནམ་གྲུ་ནི་རྒྱ་གར་བྷང་བྷེ་ནས་རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་དུ་ལོག་གི་ཡོད་སྟབས། ངས་ཁོ་རང་ལ་ཁྱེད་རང་བསྡོད་ས་ནས་ཐག་ཉེ་རེད་འདུག ཁྱེད་རང་ང་རང་ལ་ཐུག་འཕྲད་བྱེད་དུ་ཡོང་འདོད་ཡོད་ན་ངས་ཡར་མར་གྱི་འགྲོ་སོང་གཏོང་ཆོག་ཟེར་ནས་བཤད་པ་ཡིན། དེ་དུས་ཁོ་རང་ཡང་སླེབས་སོང་བ་མ་ཟད། རོགས་པ་གྲྭ་བ་ཞིག་ཀྱང་འདུག སྐབས་དེར། ཁོ་མོས་ང་ལ་འདི་ཟེར་ནས་འདྲ་དཔར་ཞིག་བསྟན་སོང་།
དེ་ནས་ཆུ་ཚོད་ཁ་ཤས་ཀྱི་རིང་དུ་ངེད་ཅག་བྷང་བྷེ་ནས་གྲྭ་བའི་འཚོ་བ་རོལ་སྟངས་སོགས་ཀྱི་བསྐོར་ལ་སྐད་ཆ་འདྲ་གླེང་དེ་བསྡད་པ་ཡིན། ཁོ་རང་ལ་དབྱིན་སྐད་ཡག་པོ་ཞིག་མེད་ཀྱང་། ཁོས་ཁྲིད་དེ་འོང་བའི་གྲྭ་བ་དེས་དབྱིན་སྐད་ཀྱི་གོ་བརྡ་ཡག་པོ་ཞིག་འཕྲོད་ཀྱི་འདུག ངས་ཀྱང་རང་ཉིད་ཀྱི་མུ་མཐུད་དུ་ཡིག་འབྲེལ་བྱེད་ཆོག་ཟེར་ནས་ཞུས་པ་ཡིན།
དེ་ནས་ང་རང་ཕྱིར་རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་དུ་འབྱོར་ནས་ཁོ་རང་ལ་ལག་སྐྱེས་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ཉོས་དེ་འཚམ་རྟགས་ལ་བསྐུར་བ་ཡིན། ཁོས་ཀྱང་ང་རང་ལ་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་གྲངས་མེད་ཅིག་གློག་འཕྲིན་བརྒྱུད་དེ་བཏང་འདུག དེ་ནས་མི་རིང་བར་ང་རང་ལ་གནས་ཚུལ་ཞིག་གློག་འཕྲིན་བརྒྱུད་དེ་འབྱོར་སོང་། དེ་རུ་ཁོ་རང་གསུང་ཆོས་ལ་འགྲོ་འདོད་ཡོད་པ་དང་སྒོར་མོ་མེད་རབས་སོགས་གསུངས་འདུག སྐབས་དེར་ང་རང་ཡང་ཕྱིར་སླེབས་ནས་མང་བོ་འགོར་གྱི་མེད་ལ། ལས་ཀ་ཡང་རྙེད་མེད་པར་བསྡད་ཡོད་དུས། ངས་ཁོ་རང་ལ་དགོངས་འགལ་མེད་པ་ཞུ། ད་རེབས་ངས་རོགས་པ་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་མི་འདུག་ཟེར་ནས་ཞུས་པ་ཡིན།
ཁོང་གིས་ཀྱང་སྐྱོན་མི་འདུག་ཟེར་ནས་ལན་ཞིག་འབྱོར་སོང་། དེ་ནས་ཡུན་རིང་ཞིག་ལ་གློག་འཕྲིན་སོགས་སླེབས་མ་བྱུང་། ཉེ་སྔོན་ཡང་གློག་འཕྲིན་རེ་སླེབས་ཀྱི་འདུག་ལ། འཚམ་འདྲི་རེ་བྱེད་ཀྱི་འདུག ཉེ་སྔོན་ང་རང་ལ་གློག་འཕྲིན་ཞིག་འབྱོར་བ་དེའི་ནང་དུ། ང་རང་ཁོ་རང་གི་ཨ་ཅེ་ཞིག་གི་མིང་ཐོག་ནས་འཕྲིན་ཡིག་ཞིག་སྐུར་འདུག་ལ། ནང་དོན་དུ་ང་རང་ལ་གྲོགས་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་དེར་གཉན་ནད་རེག་དུག་འགོས་ཡོད་རབས་དང་དེའི་ནད་བཅོས་བྱེད་པ་དང་རོགས་རམ་ཐད་དངོས་ནས་སྒོར་མོའི་དཀའ་ཁག་འདུག་ན། རོགས་རམ་ཞིག་བྱེད་རོགས་ཟེར་ནས་དྲིས་འདུག ཁྱེད་ཀྱིས་བལྟས་ན་གྲྭ་བ་ཞིག་ལ་ནད་ཚ་དེ་འགོས་སྲིད་དམ་ཟེར་ནས་ང་རང་ལ་བལྟས་དེ་དྲི་བ་ཞིག་བཏང་སོང་།
སྐབས་དེར་ང་རང་ལ་ཡང་གློ་བར་དུ་ལན་གང་ཡང་འདེབས་རྒྱུ་མེད་པ་ལྟར་གྱུར་ན་ཡང་། ངས་ཁོ་མོ་ལ་ཁྱེད་རང་གིས་བལྟས་པ་ཡིན་ནད་ཚད་འདི་མ་གཞི་གང་ཞིག་བལྟས་ནས་འགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད་དམ་སྙམ་གྱི་ཡོད་དམ་ཞེས་དྲིས་པ་ཡིན། དེ་དུས་མོ་རང་གིས་ནད་ཚ་དེ་འགོས་པ་ལ་ལམ་ཁ་གཉིས་མ་གཏོགས་ཡོད་པ་མ་རེད། གཅིག་ནི་འཁྲུག་སྤྱོད་ལ་བརྟེན་ནས་འགོས་པ་དང་། གཉིས་ནི་ཁྲག་ཁབ་གཙང་མ་མེད་པ་བེད་སྤྱོད་བྱས་དེ་འགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།
དེ་དུས་ང་རང་ལ་ལན་ཞིག་རྙེད་སོང་། རྒྱ་གར་དུ་ལོ་ངོ་མང་བོ་ཞིག་གི་སྔོན་དུ་ཁྲག་ཁབ་གཙང་མ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་མ་རེད། གང་ཡིན་ཟེར་ན་ཁོར་ཡུག་སྐྱོ་བོ་དང་ནད་པ་དེ་དག་གིས་ཀྱང་ཁྲག་ཁབ་གཙང་མིན་སོགས་ཀྱི་བསྐོར་ལ་དེ་འདྲའི་རྒྱུས་མངའ་མེད་པ་མ་ཟད། དམིགས་བསལ་གྱིས་གྲྭ་བ་ཚོས་དེའི་བསྐོར་ལ་སློབ་སྤྱོང་སོགས་གང་ཡང་མེད་དུས། ཁྲག་ཁབ་གཙང་མ་མེད་པར་ནད་ཚ་དེ་འགོས་པ་ཡིན་པར་ཐག་གཅོད་ཆོག་པ་རེད་ཅེས་བཤད་པ་ཡིན། དེས་ན་ཁྱེད་རང་གིས་ཁོ་རང་ལ་སྒོར་མོ་བསྐུར་བ་ཡིན་ནམ།
ང་རང་གིས་ཁོས་གསུངས་པའི་གྲངས་ཀ་དེ་ཚང་མ་སྐུར་མ་ཐུབ་ཀྱང་། རང་གིས་ཐུབ་ཚོད་ཅིག་བསྐུར་བ་ཡིན་མོད། དེའི་རྗེས་སུ་ང་རང་ལ་གློག་འཕྲིན་ནམ་འབྱོར་ལ་ངའི་སྦྱིན་བདག་ལགས་ཟེར་ནས་གློག་འཕྲིན་སླེབས་ཀྱི་འདུག དངོས་ནས་བཤད་ན་ང་རང་ཁོང་གིས་སྦྱིན་བདག་ཞིག་ག་ལ་བྱེད་ཐུབ། ཁྱེད་རང་གི་ཤེས་གསལ་རེད། ད་སྐབས་ང་རང་གི་འཚོ་བའི་མགོ་ཐོན་ཙམ་ཞིག་རེད། ཁོང་ཚོས་ཕྱི་རྒྱལ་བ་ཚང་མ་ཕྱུག་པོ་རེད་དྲན་གྱི་ཡོད་པ་འདྲ་ཟེར་ནས་ང་རང་ལ་བཤད་དུས། ང་རང་ཡང་སེམས་གཏིང་ནས་ངོ་ཚ་ན་ཡང་། མ་ཤེས་ཁུལ་བྱེད་ཞོར་དུ། ཁོང་ཚོ་ཁག་མེད་པའི་བསྐོར་སོགས་མི་ཉུང་བ་ཞིག་བཤད་དེ་མོ་རང་ལ་སེམས་གསོ་བྱེད་རྒྱུ་ལས་མེད་པར་གྱུར་སོང་།
སྤུན་ཟླ་སུ་ཞིག་ནས་དྲ་ཐོག་དུ་འཇོག་ཐུབ་པ་ཡིན་ན་འཇོག་རོགས་ཞུ།
མདའ་ཚན་པ་ལགས། ཁྱེད་ཀྱི་པར་དེ་ཚོ་འདི་རེད་དམ།
http://images.google.com/imgres?imgurl=http://imagingeverest.rgs.org/Media/227_100.jpg&imgrefurl=http://imagingeverest.rgs.org/Concepts/Virtual_Everest/-213.html&usg=__0qoklFuv_vcx_J1YbUXBGV5AOFM=&h=300&w=190&sz=46&hl=en&start=3&um=1&tbnid=bdBtwouDOG-y_M:&tbnh=116&tbnw=73&prev=/images%3Fq%3DChheten%2BWangdi%2B1921%26hl%3Den%26client%3Dsafari%26rls%3Den-us%26sa%3DN%26um%3D1
རེད་རེད་རེད། པར་གཉིས་པ་དེ་དེ་རེད། དང་པོ་དེ་ཚེ་བརྟན་དབང་འདུས་གཅིག་པོའི་པར་ཅིག་རེད། བོད་ཡིག་ནང་མིང་འབྲི་སྟངས་འདི་ཏག་ཏག་ཅིག་ཡིན་མིན་མི་ཤེས། ཡར་མར་བཙལ་ཁོམ་བྱུང་མ་སོང་།
ཨ་རོ་རབ་གསལ་ལགས། ངས་རྩོམ་འབྲི་སའི་དྲ་མིག་དེ་དང་པོ་ཆེན་པོ་ཞིག་རེད། རྗེས་ཞིག་ནས་ཆུང་ཆུང་ཆགས་ཏེ་ང་ཚོས་མཆན་འདེབས་ས་འདིའི་ཆེ་ཆུང་ཡང་མི་འདུག་པ་མ་ཟད་ཡིག་གཟུགས་ཀྱང་མིག་གིས་མཐོང་མི་མཐོང་ཞིག་ལས་མི་འདུག ད་གསལ་བྱེད་མིག་གཉིས་ཚང་ནས་འདྲུ་ས་རེད་གོ།
ཡ་ཡ། པར་དེ་ཡིན་ན་ངས་བཤུས་ཏེ་བཀོད་ཆོག དྲྲ་མིག་དེ་ཆེ་རུ་གཏོང་མ་ཐུབ་བམ། ཟུར་ནས་འཐེན་ས་ཡོད་པ་དེ་ནས་འཐེན་དང་། འཐེན་ས་དེ་ན་ཐིག་དཀྱྱོགས་ནས་ཡོད་པ་གསུམ་བཞི་ཞིག་འདུག་དྲྲན།