མི་ཉག་སྐལ་བཟང་།
དང་པོ། བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེར་བལྟ་ཚུལ།
སྐད་མེད་ན་ཡི་གེ་མེད་པ་དང་། སྐད་དང་ཡི་གེ་གཉིས་ལས་སྐད་ཐོག་མར་བྱུང་ཡོད་པའི་དབང་དུ་བཏང་པ་ཡིན་ན། སྐད་ལ་བརྟེན་ནས་ཡི་གེ་བྱུང་བ་ནི་རྒྱུ་ས་བོན་ལས་འབྲས་བུ་མྱུ་གུ་བྱུང་བ་ལྟ་བུ་ཞིག་རེད། སྐད་ལ་བརྟེན་ནས་ཡི་གེ་ཤེས་འགྲོ་བ་དང་། སྐད་ནི་ཡི་གེ་ཤེས་འགྲོ་བའི་གཞུང་ལམ་ལྟ་བུ་ཡང་ཡིན། བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་གཉིས་ཀྱི་དབར་ལ་གནམ་དང་ས་ལྟ་བུའི་ཁྱད་པར་མེད་ལ། ཨ་མ་དང་མནའ་མ་ལྟ་བུའི་ཐ་དད་པའི་འདུ་ཤེས་ཀྱང་འཛིན་དགོས་དོན་མེད་ཅིང་། རྒྱབ་དང་མདུན་ལྟ་བུའི་ལྡོག་ཕྱོགས་ཤིག་ཀྱང་དེ་བས་མིན། བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་གཉིས་ནི་ལུས་དང་གྲིབ་མ་བཞིན་དང་། ཡང་ན་ཆུ་དང་ཉ་མོ་འགྲོགས་པ་བཞིན་དུ་གཅིག་ལ་གཅིག་རྟེན་གྱི་འབྲེལ་བ་ཞིག་ཡོད་པ་ནི་རྒྱུན་མཐུད་ཀྱིས་སྐད་དང་ཡི་གེའི་དབར་གྱི་བརྩེ་དུང་ཡང་དེ་རེད།
གཉིས་པ། བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེའི་རིན་ཐང་།
བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེར་མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་པ་དང་། བྱམས་པ་དང་བརྩེ་བའི་རང་བཞིན་ཅན། རང་གཞན་གཉིས་ཀར་ཕན་པའི་སྐད་དང་ཡི་གེ་དམིགས་བསལ་བ་ཞིག་ང་ཚོར་ཡོད་པ་ནི་ང་ཚོ་ཚང་མ་དགའ་འོས་པ་ཞིག་རེད། ལོ་རྒྱུས་འཕེལ་འགྲིབ་ཀྱི་དབང་གིས་ང་ཚོར་རླུང་རྟ་དར་རྒུད་མང་པོས་བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེར་ཆགས་སྒོ་དང་། མི་ཞིག་ལ་ཆ་མཚོན་ན་རྡུང་རྡེག་དང་མནར་གཅོད་ཚད་མེད་ཕོག་མྱོང་ཡོད། འོན་ཀྱང་འགལ་རྐྱེན་མཐུན་རྐྱེན་དུ་སོང་བ་ལྟ་བུ་ཞིག་གིས་བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་གཉིས་ནི་མཐོ་སྒང་གི་རྒྱབ་མདུན་དང་། འཛམ་གླིང་ཤར་ནུབ་སོགས་སུ་ཡང་དར་ཞིང་རྒྱས་ཡོད་པ་དང་། བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་གཉིས་པོ་ནི་དེ་རིང་ཁ་རྩང་དམག་འཁྲུག་གིས་འཛམ་གླིང་འཇིག་ལ་ཉེ་བའི་དུས་འདིར་ཡང་ཞི་བདེའི་མཚོན་ཆ་ཞིག་གི་ཚུལ་དུ་དགོས་མཁོ་ཧ་ཅང་ཆེ་ཞིང་། ལྷག་པར་དུ་བོད་མི་རིགས་རྣམས་གསོན་གནས་ཐུབ་མིན་གྱི་སྲོག་རྩ་ཡང་བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེར་ཐུག་ཡོད།
གསུམ་པ། བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེར་འཆང་བའི་དམིགས་ཚད།
བོད་པ་ཚོས་བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེར་སྣང་ཆུང་རྩིས་མེད་དུ་གཏོང་བ་ནི་རང་སྲོག་རྟ་རྔ་རང་གིས་གཅོད་བཞིན་པ་དང་གཅིག་མཚུངས་ཡིན། འགའ་ཞིག་གིས་བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་སྦྱང་ན་འཚོ་བའི་མདུན་ལམ་ཙམ་ཡང་མི་འདུག་སྙམ་པ་དང་། བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་སྦྱང་པ་ནི་དགོན་སྡེ་ཁག་གི་ལས་འགན་རེད་སྙམ་པ་དང་། ཡང་ན་བོད་ནི་གནའ་སྔ་མོ་ནས་དུས་ད་ལྟ་བར་རོང་འབྲོག་གཉིས་ཀྱི་འཚོ་བར་རང་ཁ་རང་གསོ་ཡིན་པས་བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་ཡོད་ཀྱང་ཆོག་ལ། མེད་ཀྱང་ཆོག་སྙམ་པ་ནི་རྗེས་ལུས་ཅན་དང་། སྒྱིད་ལུག་ཅན་ཚོས་རྩམ་པ་རང་གིས་བཟས། རྩམ་ཁུག་སྟོང་པ་གཞན་ལ་སྤྲོད་འདོད་པ་ཙམ་ལས། གྲུ་གཟིངས་དང་གནམ་གྲུ། ད་དུང་ཟླ་བའི་གྲོང་ཁྱེར་ཟེར་བ་སོགས་ནི་དུས་ནམ་ཡང་ཁས་ལེན་གྱིན་མེད་པ་ནི་བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེར་ཕྲད་བཞིན་པའི་ཆགས་སྒོ་རེད།
བཞི་པ། བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་ལས་གྲུབ་པའི་ཐ་སྙད།
དུས་ནི་མི་འགྱུར་མི་རྣམས་འགྱུར། མི་རྣམས་མི་འགྱུར་དུས་ནི་འགྱུར་བའི་འགྱུར་ལྡོག་ལ་མནོ་བསམ་ཞིག་གཏོང་སྐབས། གོ་ལ་ཟླུམ་པོ་འདི་སྐད་ཅིག་སྐད་ཅིག་ལ་འགྱུར་བ་འགྲོ་བཞིན་པ་དང་། ཟློག་ཐབས་མེད་པའི་འགྱུར་བ་དེ་དང་ལྷན་དུ་ཅ་དངོས་གསར་པ་ཡང་གྲངས་ལས་འདས་པ་ཞིག་ཐོན་དང་ཐོན་བཞིན་པར་བརྟེན། ཅ་དངོས་རེ་རེར་ཐ་སྙད་གསར་པ་ཡང་གྲངས་ལས་འདས་པ་རེད། འོན་ཀྱང་བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་གཉིས་ཀར་འདི་ལྟར་ཐ་སྙད་མང་པོ་ཞིག་འདང་གིན་མེད་པ་མ་ཟད། ཐ་སྙད་རེ་གཉིས་ཡོད་པ་རྣམས་ཀྱང་ཁྱབ་བརྡལ་དང་གཅིག་གྱུར་གྱི་རང་བཞིན་མེད་པའི་ཁར། མེ་ཏོག་མཉམ་བཞད་དང་། མཁས་རྒྱ་བགྲོ་གླེང་ཟེར་བ་ནི་ཁ་བཤད་ཆུའི་ལྦུ་བ་དང། ལག་ལེན་གསེར་གྱི་ཐིགས་པ་ཙམ་རེད། མཁས་པ་རེ་རེས་ཅ་དངོས་མི་འདྲ་བ་རེ་རེར་མིང་མི་འདྲ་རེ་རེ་དང་། འགྲེལ་བཤད་ཀྱང་མི་འདྲ་བ་རི་འདྲ་བ་རེ་ཡོང་གིན་ཡོད་པ་ནི་བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེར་ཕྲད་བཞིན་པའི་ཆགས་སྒོ་རེད།
ལྔ་པ། བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེའི་ཛ་དྲག་གི་གནས་བབ།
བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་གཉིས་བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་ལས་ཐ་དད་པའི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་མི་འདྲ་བའི་མི་རིགས་གཞན་ཞིག་གི་ལག་འོག་ཏུ་འཚུད་པ་ནི་མི་ཞིག་བཙོན་འོག་ཏུ་འཚུད་པ་ལྟ་བུ་དང་། རི་དྭགས་རྣམས་ལྕགས་རའི་ནང་དུ་བཅུག་པ་ལྟ་བུ་རེད། ང་ཚོ་ཐོས་བཞིན་པ་དང་མཐོང་བཞིན་པ་ནི་བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་གཉིས་ལ་སྣང་ཆུང་ཁྱད་གསོད་དང་། བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་གཉིས་རྩ་མེད་དུ་གཏང་པ་ཡིན་ན་བོད་མི་རིགས་ཀྱང་འཇའ་ཡལ་བ་བཞིན་མིང་ཙམ་མ་གཏོགས་ལྷག་གིན་མ་རེད་ཅེས་པའི་སྲིད་ཇུས་ཤིག་ལག་ལེན་བསྟར་བཞིན་པ་ནི་ང་ཚོས་མིག་མཐོང་ལག་ཟིན་རེད། ཐ་ན་ས་ཆ་ག་གེ་མོའི་སྒོ་བྱང་ཞིག་ལ་ཡང་བོད་ཡིག་འབྲི་མི་ཆོག་པ་དང་། བཙོན་པ་ཆེ་གེ་མོ་ཞིག་དང་ཐུག་འཕྲད་དུ་སོང་ན་ཡང་བོད་སྐད་བཤད་པར་ཚད་བཀག་བཟོ་བ་སོགས་ནི་བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེར་འཕྲད་པའི་ཆགས་སྒོ་རེད།
དྲུག་པ། བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེའི་མཐའ་འཇུག་གི་ཆག་སྒོ།
ཡུལ་དུས་ཀྱི་གནས་བབ་དང་། ཟང་ཟིང་ལོངས་སྤྱོད་ཀྱིས་བསླུ་བྲིད་ལ་བརྟེན་ནས་གཞིས་བཞུགས་བོད་པ་ཚོས་བོད་ཡིག་བོད་སྐད་ལས་རྒྱ་ཡིག་རྒྱ་སྐད་ལ་ཨ་གསར་ཆེ་བ་དང་། ཐ་ན་ཁ་པར་ཨང་གྲངས་ཙམ་ཡང་རྒྱ་སྐད་ཐོག་ནས་འབོད་སྲོལ་ཡོད་པ་དང་། བོད་སྐད་དང་རྒྱ་སྐད་འདྲེས་མའི་ཉ་ཉུང་སྲེ་ཤིང་། གཞིས་ནས་བྱེས་སུ་གྱེས་བ་དང་། བྱེས་ནས་བྱེས་སུ་འབྱོར་བའི་བོད་པ་ཚོས་ཀྱང་བོད་སྐད་ནང་རྒྱ་གར་སྐད་དང་དབྱིན་སྐད་སོགས་བཙན་གྱིས་བསྒྲིགས་ཏེ་ར་སྐད་ལུག་སྐད་ལྟ་བུ་ཆགས་སོང་བ་ནི་བློ་ཕམ་དགོས་པའི་རང་བཞིན་ཡིན། ད་དུང་འགའ་ཞིག་གི་སུམ་རྟགས་དག་གསུམ་གང་ལ་ཡང་ལྟོས་མི་དགོས་པར་སྦྲགས་སྐད་དང་ཕལ་སྐད་དྲན་ཚད་ཚང་མ་ངག་ཐོག་དང་ཡིག་ཐོག་ལ་བབ་པ་ནི་སྐད་དང་ཡི་གེ་ཁ་བྲལ་དུ་གཏོང་བའི་བྱ་སྤྱོད་རེད། གཞིས་པ་གཞིས་ན་སྐྱིད། བྱེས་པ་བྱེས་ན་སྐྱིད་པའི་དུས་འདའ་བར་བྱེད་པ་ནི་བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེར་འཕྲད་པའི་ཆག་སྒོ་རེད།
བོད་ནང་།
བོད་མིས་རྒྱ་ཡིག་ཤེས་སླ་བོད་ཡིག་དཀའ། །
རྒྱ་སྐད་ཤེས་མཁན་མང་ལ་བོད་སྐད་ཉུང་། །
རྒྱ་བལ་འབྲུག་ནང་།
བོད་ཕྲུག་ཨིན་སྐད་ཧིན་སྐད་བལ་སྐད་ལ། །
དབྱིངས་འཕར་བོད་ཡིག་བོད་སྐད་ཡར་རྒྱས་གནོད། །
ཕྱི་རྒྱལ་ནང་ལ།
ཕྱི་ཡུལ་བསྡད་དགོས་ཕྱི་སྐད་སྦྱང་དགོས་དང་། །
རང་སྐད་ཤེས་དགོས་རང་མི་ཉུང་བས་སྐྱོན། །
བོད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡིག་གེར་ཕྲད་བཞིན་པའི་ཆག་སྒོ་ཆེ་ཤོས་ཟེར་ན་རེད་ཇུས་ཉེས་ཆེ་ཤོས་དེ་ཕྱི་ལོ་1959 ལོར་བོད་ས་ཤོར་ནས་བོད་
མི་རིགས་དུམ་བུ་གཉིས་སུ་གནས་ནས་བོད་ནང་བོད་མི་ཚོ་རང་གི་སྐད་ཡིག་ལ་འགན་འཁུར་ཐུབ་པའི་འཁོར་ཡུག་རྒྱ་མིའི་བཙན་འོག་ཏུ་མེད་པ་དང་གཅིག་གཉིས་ནས་རྒྱ་བལ་འབྲུག་གསུམ་ནང་ཡོད་པའི་བོད་མི་ཚོ་ཡང་གནས་ཡུལ་ལུང་པའི་སྐད་ཡིག་འོག་རང་གི་ལྟོ་གོས་ལ་འགན་སྲུང་དགོས་པའི་དབང་གི་རང་གི་སྐད་ཡིག་ལ་ཤུགས་མ་ཐུབ་ཀྱི་ཉམས་ཆགས་འགྲོ་བཞིན་པ་དང་གཉིས་གསུམ་པ་ལོ་རབས་དགུ་བཅུའི་ནང་བོད་མི་གཅིག་སྟོང་ཨ་རིར་བཏང་ནས་བོད་མི་ཆ་ཚང་མཉམ་གནས་རྒྱ་གར་ནང་ཡོད་པའི་གཞིས་ཆགས་ཀྱི་སྒྲིག་འཛུགས་མེད་པ་བོད་མི་ཁྱིམ་ཚང་རེ་ཙམ་གཉིས་ཙམ་བྱས་ནས་ཁ་འཐོར་དུ་གནས་ནས་རང་གི་འཚོ་བའི་འགན་སྲུང་དེ་དབྱིན་ཇིའི་སྐད་ཡིག་རྒྱུད་ནས་སྲུང་དགོས་པ་འདིའི་བོད་མི་རང་གི་སྐད་ཡིག་ལ་འགན་སྲུང་ཐུབ་པའི་ལམ་ཁ་འགག་པ་དང་རྒྱ་བལ་འབྲུག་གསུམ་ནང་ཡོད་པའི་བོད་མི་དམངས་ནས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ལ་འགན་འཁུར་ནས་ཉིན་རེའི་འཚོ་བ་ལ་འགན་སྲུང་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ན་ཡང་བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་ནང་གི་མཐོ་རིམ་མི་སྣ་དང་ལྷན་ཁང་ཁག་གི་ནང་བོད་ཡིག་ལས་དབྱིན་ཡིག་དང་དབྱིན་སྐད་མང་བ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པ་སོགས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ལ་ཕྲད་བཞིན་པའི་ཆག་སྒོ་ཟེར་ན་རེད་ཇུས་ཉེས་ཟེར་ན་རེད་འདི་དག་ཡིན་པ་ཤེས་པའི་ཐོག་ནས་སྐད་ཡིག་སྲུང་སྐྱོབས་ཀྱི་ལས་འགུལ་ལས་མི་རིགས་སྲུང་སྐྱོབས་ཀྱི་ལས་འགུལ་དེ་བརྒྱ་འགྱུར་སྟོང་འགྱུར་གྱི་གལ་ཆེན་དོན་ཆེན་ཡིན་པའི་ངོས་འཛིན་ཞུ་གི་ཡོད་།
་ཐ་སྙད་མང་པོ་ཞིག་འདང་གིན་མེད་པ། འདང་གི་ཚབ་ཏུ། ལྡང་། ཞེས་འབྲི་ན། མི་ལེགས་སམ། སྐྱག་ལང་ལ་ཤོར་བ་སྤང་དཀའ་བ་ཡིན་པ་ཐག་ཆོད།
རྒན་ལེགས། སྔོན་གྱི་དཔེ་ཆ་དག་པ་རྣམས་སུ་ངན་ལང་ཤོར་བ་ཟེར་བ་མ་གཏོགས་སྐྱག་ལང་ཟེར་བ་ཨེ་ཡོད་ལགས།