མ་ཞག་པ་ཚེ་རིང་།
སྐད་ཆ་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་ཡུལ་དུས་གནས་བབ་དང་མ་བསྟུན་ན་སྐད་ཆ་དེའི་རྐྱེན་པས་རང་ཙམ་དུ་མ་ཟད་སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་ལ་ཡང་དོ་ཕོག་ཕྱིན་ཏེ། རང་གཞན་གནས་བཟོད་མི་བདེ་བའི་གཞི་རུ་གྱུར་གྱི་ཡོད་སྟབས། ཉམས་མྱོང་དེ་ལས་བྱུང་བའི་སྡོམ་ཚིག་ཀྱང་བསམ་བློ་སྔོན་ལ་གཏོང་ཤེས་ན་མཁས་པ་ཡིན་ཞེས་པ་འདི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ཡོངས་གྲགས་སུ་གྱུར་ཡོད། དེས་ན་གཤམ་དུ་ངས་ཁྱེད་རྣམས་ལ་གང་ཞིག་བརྗོད་འདོད་ཡོད་མིན་རོབ་ཙམ་ཁྱེད་རྣམས་ཀྱིས་ཚོད་དཔག་ཐུབ་ངེས་རེད།
དེ་ཡང་ཉེ་ཆར་རྒྱ་གར་གྱི་རྒྱལ་ས་ལྡི་ལིར་སོན་དི་རྗེས་དྲན་ཐེངས་གསུམ་པའི་མཛད་སྒོའི་གཏམ་བཤད་དུ་ 3rd Professor ML Sondhi Memorial Lecture དཔལ་ལྡན་སྲིད་སྐྱོང་བཅར་ཡོད་ཅིང་། སྐབས་དེར་སྲིད་སྐྱོང་གིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་རྒྱ་ནག་དེ་བཞིན་དཔལ་འབྱོར་དང་དམག་གི་སྟོབས་ཤུགས་ཇེ་ཆེར་རྒྱས་བཞིན་པའི་སྐབས་འདིར་ང་ཚོར་གདམ་ག་གཉིས་ལས་མེད་ཅིང་། དེ་ནི་ང་ཚོས་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་དེ་མང་གཙོར་བསྒྱུར་རྒྱུ་དང་། ཡང་ན་རྒྱ་ནག་གིས་ང་ཚོ་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་སུ་བསྒྱུར་རྒྱུའི་གདམ་ག་དེ་གཉིས་ལས་མེད་པར་བཤད་ཡོད།
གཏམ་བཤད་འདིར་ཁྱེད་ཀྱིས་བསམ་གཞིགས་ཤིག་བྱོས་དང་། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་གཅིག་གིས་བཤད་འོས་པ་ཞིག་དང་ཡུལ་དུས་གནས་བབ་དང་འཚམ་པའི་སྐད་ཆ་ཞིག་རེད་འདུག་གམ། གཤམ་དུ་ངས་སྲིད་སྐྱོང་གི་གཏམ་བཤད་དེ་ཡུལ་དུས་གནས་བབ་དང་ཇི་ལྟར་མི་འཚམ་ཚུལ་བརྗོད་རྒྱུ་ཡིན།
འདས་པའི་མི་ལོ་དུ་མའི་རིང་བཙན་བྱོལ་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་སྤྱི་མོས་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་དབུ་མའི་ལམ་ཐོག་ཤར་བསྐྱོད་ཀྱིས་ད་བར་བོད་རྒྱ་ཞི་མོལ་ཡོང་ཐབས་ལ་འབད་བརྩོན་གནང་ཡོད་སྟབས་དེ་སྔའི་བཀའ་ཤག་གི་སྐབས་སུ་ཞི་མོལ་ཐེངས་བཅུ་ཙམ་གནང་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད།
གཉིས་སྨན་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་དགོངས་དོན་ནི་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱིས་སྔར་དང་ད་ལྟའི་གནས་བབ་དོར་ཏེ་གཉིས་ཀར་ཁེ་ཕན་ལྡན་ཅིང་རྒྱ་ནག་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་ནང་གསལ་ལྟར་མིང་དོན་མཚུངས་པའི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ཡོང་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་དེ་རེད། འདི་ལྟ་བུའི་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་དང་རྒྱབ་མདུན་མངོན་ལྐོག་བྲལ་བའི་ཡང་དག་པའི་ལམ་འདི་ལ་ཡང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དོགས་གཟོན་སྣ་ཚོགས་འོག་ཕྱེད་རང་བཙན་དང་མངོན་པར་མི་གསལ་བའི་རང་བཙན་སོགས་སྒྲོ་བཏགས་ཏེ་བོད་རྒྱ་ཞི་མོལ་ལ་འགོག་རྐྱེན་སྣ་ཚོགས་བརྩམས་ཡོད།
དེར་བརྟེན་འདས་པའི་དུས་ཡུན་ནང་སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་༧སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ནས་ཀྱང་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་སྲིད་བྱུས་ནི་མངོན་ལྐོག་རྒྱབ་མདུན་མི་མཚུངས་པ་ལྟ་བུ་མིན་པར་ལྷག་བསམ་རྣམ་དག་གིས་མིང་དོན་མཚུངས་པའི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་རྩོད་ཀྱི་ཡོད་ཅེས་ཐེངས་དུ་མར་མཇུག་ནོན་ནན་ཆེ་གནང་དགོས་བྱུང་ཡོད་ལ། དབུས་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ནས་ཀྱང་མིང་དོན་མཚུངས་པའི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ཡོང་ཐབས་ཀྱི་བསམ་འཆར་ཞེས་པའི་དེབ་ཆུང་པར་སྐྲུན་གྱིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་ཡང་འབུལ་ལམ་ཞུས་ཡོད་ལ། རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་ཡང་བསྟུན་མཁས་དང་སྤྱི་ཚོགས་ནང་དབུ་མའི་ལམ་ལ་ལོག་འགྲེལ་རྒྱག་མཁན་དག་ལ་ཡང་ངོ་རྒོལ་དང་དག་ཐེར་རིམ་པས་བྱེད་དགོས་པ་བྱུང་ཡོད།
དེས་ན་ད་ལྟའི་སྲིད་སྐྱོང་གི་སྣེ་ཁྲིད་པའི་བཀའ་ཤག་གིས་དེ་ལྟ་བུའི་ཡང་དག་པའི་ལམ་བཟང་མཇུག་ནོན་ནན་ཆེའི་ཐོག་ཞི་མོལ་ཡོང་ཐབས་མི་བྱེད་པར་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་གདམ་ག་གཉིས་ལས་མེད་ཚུལ་བརྗོད་དེ་དབུ་མའི་ལམ་ལ་ཡིད་ཆེས་དང་རེ་བ་མེད་པའི་འཆལ་གཏམ་སྤྱི་ཚོགས་ཐོག་བཀྲམས་ཏེ་སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་མཆོག་དང་དེ་སྔའི་བཀའ་ཤག མི་མང་བཅས་ཀྱིས་བསྐྲུན་པའི་ཞི་མོལ་ཡོང་རེའི་ལམ་བཟང་གཏོད་པ་དག་ཆུད་ཟོས་སུ་བཏང་བ་མ་ཟད། རྒྱ་ནག་གཞུང་ནས་དབུ་མའི་ལམ་འདི་ཕྱེད་རང་བཙན་དང་མངོན་པར་མི་གསལ་བའི་རང་བཙན་ཞེས་ཆེད་མངགས་གཟུགས་མེད་གྲིབ་བཟོ་བྱས་པ་དེ་དག་དོན་ལ་གནས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་བསྒྱུར་ཡོད་ལ། སྔར་ལས་ཀྱང་ཉེན་ཁ་དང་དོགས་གཟོན་དགོས་པ་ཞིག་ཏུའང་གྱུར་ཡོད།
གང་ཡིན་ཞེ་ན། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དེ་ལྟར་དབུ་མའི་ལམ་ལ་གཟུགས་མེད་གྲིབ་བཟོ་བྱེད་དོན་ནི་ང་ཚོས་མདུན་ལ་དབུ་མའི་ལམ་བརྗོད་ཀྱང་དོན་དངོས་ང་ཚོར་དགོས་པ་ནི་རང་བཙན་རེད་སྙམ་པ་དེ་རེད་མ་གཏོགས། ང་ཚོར་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་དགོངས་དོན་ལྟར་མིང་དོན་མཚུངས་པའི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་སྤྲད་པ་ཡིན་ན་དེས་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་མང་གཙོའི་ལམ་དུ་བསྒྱུར་འགྲོ་ཡི་རེད་སྙམ་སེམས་ལའང་དྲན་གྱི་མེད། དེས་ན་ད་རེས་སྲིད་སྐྱོང་གིས་གཏམ་བཤད་དེ་ནི་ནམ་རྒྱུན་རྒྱ་ནག་རང་གིས་དོགས་པ་རྣམ་རྟོག་བྱེད་བཞིན་པ་དེ་དག་ལས་ཀྱང་བརྒལ་ཏེ་རྣམ་རྟོག་ཇེ་མང་དུ་འཕེལ་གཞིར་གྱུར་ཡོད་པས་མེའི་སྒང་ལ་ཤིང་ཤག་པའི་དཔེ་ལྟར་ཆགས་ཡོད་པས། ཡུལ་དུས་གནས་བབ་དང་མི་འཚམ་པར་གྱུར་ཡོད།
སྲིད་སྐྱོང་གིས་དེ་ལྟར་འདས་པའི་དུས་ཡུན་ནང་རང་གིས་ཧམ་པ་དང་སྐྱག་རྫུན་བཤད་པ་དེས་རང་ཉིད་དང་གཞུང་ཉམས་དམས་སུ་བཏང་ཡོད་པ་ད་དུང་མ་ཚོར་བར་དེ་དག་གིས་རང་ཉིད་གཟི་བརྗིད་ཅན་དུ་འགྱུར་འགྲོ་བའི་འཁྲུལ་སྣང་དེ་ལས་ད་དུང་ཐར་མེད་ཚོད་དུ་སྣང་།
སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་༧སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གིས་ཡང་དག་པའི་དབུ་ཁྲིད་ལམ་སྟོན་འོག་དེ་སྔའི་བཀའ་ཤག་གི་ལས་ཀྱི་སྣེ་མོ་བ་ཚོ་དང་མང་ཚོགས་བྱིངས་ནས་མཉམ་རུབ་ཀྱིས་བོད་རྒྱ་ཞི་མོལ་ཡོང་རེའི་ས་བོན་བཏབ་པ་དེ་དག་ད་ལྟའི་བཀའ་ཤག་གིས་བྱ་རོག་གིས་སོན་བཏོན་པ་བཞིན་གཏོང་བརླག་ཏུ་གཏོང་བཞིན་ཡོད་ཅིང་། དེ་ཡང་དཔེ་མཚོན་གསར་པ་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་ཞུས་ན། ཉེ་ཆར་དྲོད་མ་ཡལ་བའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་སྟེ་ཁྲི་ཟུར་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེ་རྒྱ་ནག་ཏུ་ཕེབས་པའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་ཐོན་ཡོད།
དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་ཇི་ཡིན་མི་ཤེས་མོད་སྲིད་སྐྱོང་རང་གིས་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེར་དེའི་སྐོར་བཀའ་འདྲི་ཞུས་པའི་ནང་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེ་དངོས་སུ་རྒྱ་ནག་ཏུ་ཕེབས་པ་གསལ་ཡོད་ཅིང་། ཡང་རྒྱ་གར་གསར་འགོད་པས་བཀའ་འདྲི་ཞུ་དུས་ཕེབས་མེད་པའི་གནས་ཚུལ་ཐོན་ཡོད། གནས་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་འདིའི་ཐོག་ནས་བལྟས་ན་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེ་རྒྱ་ནག་ཏུ་མ་ཕེབས་པ་ལས་ཕེབས་པའི་ཕྱོགས་མང་བ་ཡོད་པ་དང་། དེ་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་ས་བསྒྲགས་གནམ་བསྒྲགས་བྱས་ན་ཞི་མོལ་གྱི་བཀག་རྡོར་འགྱུར་དོགས་ཀྱིས་གསང་བ་གནང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་ཡང་ཤེས་ཐུབ།
དེ་ལྟ་བུའི་ཞི་མོལ་ཡོང་རེའི་དུས་སྐབས་སུ་གཞུང་གི་ལངས་ཕྱོགས་དོར་ཏེ་གདམ་ག་གཉིས་ལས་མེད་པར་བཤད་པ་དེས། ༧གོང་ས་མཆོག་གི་ལམ་སྟོན་འོག་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེས་ཁུ་སིམ་སིམ་གྱི་ཞི་མོལ་ཡོང་ཐབས་བྱས་པ་དེར་ཁྱེད་ལ་དགོས་ན་འདི་འཁྱེར་ཞེས་པ་ལྟར་ཞི་མོལ་གྱི་མར་མེ་དམར་ལྷམ་ལྷམ་དུ་མཆེད་ལ་ཉེ་བ་དེ་རྐྱེན་ལམ་དུ་བཏང་ཡོད།
དེ་ནི་གཅིག་བྱས་ན་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེས་སྲིད་སྐྱོང་ལ་སྣང་མེད་ཀྱིས་ཞི་མོལ་བྱུང་ན་སྤྱི་དོན་ལས་རང་དང་རང་གི་ཕྱོགས་གཏོགས་གལ་ཆེར་བརྩི་ཞིང་། གཏམ་འདོད་དང་མིང་ལ་དགའ་བའི་སྲིད་སྐྱོང་མི་མང་མདུན་དུ་ངོ་ཚ་ཁ་སྐྱེངས་ཡོང་དོགས་ཀྱིས་ཆེད་དུ་ཞི་མོལ་གཏོར་བརླག་གཏོང་འདོད་ཀྱིས་གཏམ་བཤད་དེ་འདྲ་ཞིག་མ་བྱེད་ཀ་མེད་དུའང་གྱུར་བ་ཡིན་སྲིད། གང་ལྟར་ཡང་དེ་ནི་དུས་དང་འཚམ་པའི་སྐད་ཆ་ཞིག་གཏན་ནས་མིན་པ་མ་ཟད། ཞི་མོལ་གཏན་འགོག་གི་རྐྱེན་དུ་གྱུར་ཡོད།
སྲིད་སྐྱོང་གིས་ང་ཚོས་རྒྱ་ནག་གཞུང་མང་གཙོར་བསྒྱུར་རྒྱུ་དེ་རེད་ཅེས་པའི་གཏམ་བཤད་དེ་ད་དུང་ཁ་གསལ་དུ་བཏང་ན། རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་ཏང་མགོ་རྟིང་སློག་གི་ཡིན་ཞེས་པ་དེ་རེད། དེས་ན་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དེ་ལྟར་རང་ཉིད་ཀྱི་སྲིད་དབང་མགོ་རྟིང་སློག་མཁན་ཞིག་དང་ཞི་མོལ་གནང་གི་རེད་དམ། དེ་ནི་མི་སྲིད་དེ་ཐ་ན་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་རྩ་ཁྲིམས་འོག་རང་སྐྱོང་གི་གནས་བབ་ཀྱང་སྤྲོད་རྒྱུར་འདོད་མོས་མི་བྱེད་པའི་ཕྱིར། རྒྱུ་མཚན་དེར་བརྟེན་སྲིད་སྐྱོང་གི་གཏམ་བཤད་དེས་ཞི་མོལ་གཏན་དུ་སྒོ་བརྒྱབ་ཡོད།
ལར་ནས་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་མང་གཙོར་ཇི་ལྟར་བསྒྱུར་ཐུབ་བམ། དེ་ལྟར་བསྒྱུར་ཐུབ་པའི་ནུས་པ་གཏམ་བཤད་པ་རང་ལ་ཡོད་དམ། དེ་ནི་གཉིད་མ་ཉལ་བའི་རྨི་ལམ་རང་སྟེ། ད་ལྟའི་གཏམ་བཤད་པས་སྣེ་ཁྲིད་པའི་བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་ཆུང་ཆུང་འདི་ཡང་མེ་ཆུང་ཆུང་ཐབ་ཚ་པོའི་དཔེ་ལྟར་བཟོ་མི་ཐུབ་པར། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་ཕྱོགས་ཞེན་འཐེན་འཁྱེར་གྱི་ལམ་དུ་འབད་བརྩོན་བྱས་དང་བྱེད་པ་བཞིན་དེས་སྤྱི་ཚོགས་ཟང་ཟིང་བཟོས་པ་ལས་ཀྱང་རྒྱ་ནག་ལྟ་བུའི་སྤྱི་ཚོགས་ཆེན་པོ་ཞིག་མང་གཙོར་བསྒྱུར་འདོད་ནི་རྨི་ལམ་ཡིན་པ་ཟུར་བསྟན་ལེགས་མཐོང་གི་དཔེ་ལྟར་རེད། དེས་ན་དངོས་ཡོད་ལས་བརྒལ་བའི་འུར་གཏམ་དེས་དོན་དངོས་སུ་ཕན་ལས་གནོད་ཆེ་བར་གྱུར་ཡོད་དོ། །
རྩོམ་ཡིག་འབྲི་བ་པོས་བྲིས་པའི་མིང་ཚིག་༦་པོ་དེར། བོད་ཀྱི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་བྲིས་པ་དང་མཐུན་པའི་མིང་ཚིག་རེ་ཡོད་དམ་མེད།
རྐྱེན་པས། རོབ་ཙམ། བཏང་བ་མ་ཟད། འཚམ་པའི། གདམ་ག གཏན་དུ་སྒོ་བརྒྱབ་ཡོད།
ཟུར་བསྟན་ལེགས་མཐོང་ཟེར་རམ། ཟུར་ལྟས་ལེབ་མཐོང་ཟེར།
ཧ་ཅང་ཡག་པོ་བྲིས་གནང་འདུག་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་
ཐེངས། ཞེས་པའི་མིང་ཚིག་གིས་ང་ཡང་དྲུག་པོ་དེའི་གྲས་ཡིན་པས། དྲུག་པོ་དེའི་གྲས་སུ། ཐེངས། བཞག་དགོས་བྱུང་བས། གྲངས་ཀ་འཕར་ཏེ། སྒྲ་བདུན་་ཆགས་ཡོད་ཐུགས་ལ་མངའ་བར་འཚལ་ལོ།
སྲིད་དང་ཆོས་གཉིས་ལ་དབྱེ་བ་འབྱེད་དགོས་ཆོས་ཡིན་ན་རྒྱ་ལས་འགལ་མི་ཆོག་པ་དང་སྲིད་ཡིན་ན་དུས་དང་སྐབས་ལ་འགྱུར་བ་མེད་ན་རྗེས་ལུས་རེད