སྲིད་འཛིན་ཧོ་ཅིན་ཐོ་སོགས་ཆེ་མཐོའི་མགོ་ཁྲིད་དགུ་ནས་ཕུལ།
(ཚན་པ་དང་པོ་ད་དུང་གསང་བ་ཡིན། ཚན་པ་གཉིས་པ་འདི་ཕྱིར་བསྒྲག་བྱེད་མཁན་ཀུན་གསལ་ཡིན།)

བོད་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་ཏྰ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་དང་སྲིད་བློན་ཟམ་གདོང་སོགས་བོད་ཀྱི་བླ་དཔོན་དང་མི་སེར་རྣམས་ལ།

ཁྱེད་ ཚོས་མང་གཙོ་དང་རང་དབང་གླེང་ནས་ང་ཚོ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་ཀྱིན་འདི་འདུག སྐད་ཆ་འདི་དག་ནི་གྲོད་ཁོག་བརྒྱགས་ཚར་རྗེས་འབྱོར་འབྲིང་སྤྱི་ཚོགས་ལ་བསྐྱོད་ སྐབས་གླེང་རྒྱུའི་སྐད་ཆ་ཞིག་རེད།     ང་ཚོ་ལ་ལྕགས་ཁྲབ་འཁོར་ལོ་༡༣༢༠༠་དང་འཐབས་འཛིང་གནམ་གྲུ་༩༢༡༨་། འཕུར་མདའ་འགོག་སྲུང་༡༨༥༠༠་། མཚོ་དམག་གྲུ་གཟིངས་༢༨༤་།  ཕྱིར་བསྒྲགས་བྱེད་མི་ཉན་པའི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་འགའ་ཤས་ཡོད་པ་ནི་བདེན་པ་ཡིན་པར་མ་ཟད།  ང་ཚོས་མི་དམངས་ཀྱི་སྒོར་མང་པོ་ཞིག་བདག་འཛིན་བྱས་ཡོད་པ་ཨ་རི་ལ་བོགས་མར་བཏང་ཡོད་པ་ཡང་བདེན་པ་ཡིན།           དྲང་མོར་བཤད་ན་དེང་སྐབས་ང་ཚོ་ནི་གྲོད་ཁོག་འགྲང་རྒྱུའི་དོན་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་བཞིན་པའི་སྐབས་ཡིན།     ཡང་ཨ་རི་ལ་དཔེ་བླངས་ནས་བཤད་ན་ང་ཚོ་ཨ་རིའི་མི་རིགས་དཀར་ནག་གཉིས་ལ་ཁྲིམས་ཐོག་ནས་འདྲ་མཉམ་བྱུང་དུས་ཕར་ཞོག     ད་དུང་ལོ་བརྒྱ་དང་བཞི་བཅུའི་སྔོན་གྱི་ཨ་རིའི་ཚེ་གཡོག་མཇུག་སྒྲིལ་བའི་དུས་སྐབས་ལའང་སླེབས་མེད།

དེ་ལས་མང་བ་། “རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་པ་ཚོར་སྤྲིངས་པའི་ཡི་གེ” »

ཉི་མ་རྒྱལ་པོ་ཤར་པ། ཝ་ྞ་མཐོ་སློབ།
རྒྱ་གར་གྱི་ཉིན་རེའི་གསར་ཤོག་ཞིག་གྱི་ནང་དུ་རྒྱ་དཔོན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱོས། པྞ་ཆེན་བླ་མས་གསུངས། ཞེས་འགོ་བརྗོད་དུ་བཀོད་པའི་གནས་ཚུལ་སྤེལ་བའི་ནང་དོན་དུ་རྒྱ་གཞུང་གིས་ངོས་འཛིན་བྱས་པའི་པྞ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེས་རྒྱ་གཞུང་གི་མགྲིན་ཚབ་བྱས་ནས་ཧི་མཱ་ལ་ཡའི་ས་ཁུལ་གྱི་མི་རིགས་ལ་དམར་ཤོག་གི་དཔོན་རིགས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱོས་ཞེས་གསུངས་འདུག་ཅེས། ས་གནས་གསར་དགོད་པས་བརྗོད་ཡོད།
རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱས་ཀྱི་ཐོག་ནས་བལྟས་ན་ཧི་མཱ་ལ་ཡའི་མི་རིགས་ཀྱི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་ཡུལ་གོམས་ལུགས་སྲོལ་ཐམས་ཅད་བོད་མི་དང་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་པས་ངེད་ཅག་ནི་བོད་མི་དང་ནམ་ཡང་ཁ་འབྲལ་ཐབས་མེད་ལ། རྒྱ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་བསྟན་སྲིད་ལ་གནོད་ཚབས་ཤིན་ཏུ་ཆེན་པོ་བཏང་དང་གཏོང་བཞིན་པའི་གནས་རྟངས་དེར་གཞིགས་ན་ངེད་ཅག་ཧི་མཱ་མ་ལ་ཡའི་མི་རིགས་ལྟ་ཅི་སྨོས། འཛམ་གླིང་ནང་ཞི་བདེ་དང་བདེན་པར་གཙིགས་ཆེར་བྱེད་པའི་སྐྱེ་བོའམ་མི་རིགས་ཀུན་གྱིས་བཟོད་བསྲན་ག་ལ་བྱེད་ཐུབ། རྒྱ་དཔོན་ཚོས་དཀར་ནག་གོ་ལྡོག་པའི་ཆེད་དུ་པྞ་ཆེན་མ་ཡིན་པར་པྞ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་མཚན་བཏགས་ནས་བཙན་དབང་གིས་ངང་མི་མི་དམངས་ལ་སླུ་ཁྲིད་བྱེད་འཇུག་གི་ཡོད་པ་ནི་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་དུ་གྱུར་ཡོད་པས། གོང་དུ་པྞ་ཆེན་རྫུན་མས་གསུངས་པ་དེའང་རྒྱ་དཔོན་གྱིས་ཁོང་ལ་སྡིག་དམོད་བྱས་ནས་དེ་ལྟར་གསུངས་བཅུག་པ་ཐག་གིས་ཆོད། འདི་ནི་རྒྱ་དཔོན་གྱི་རྫུན་གཏམ་ལ་ཡིད་ཆེས་བྱེད་མཁན་མེད་རྐྱེན་རྒྱ་དཔོན་ནམ་རྒྱ་གཞུང་ཐབས་ཟད་ཅིང་འུ་ཐུག་པའི་གནས་སྟངས་སུ་སླེབས་པའི་རྟགས་མཚན་ཉག་གཅིག་ལོས་ཀྱང་ཡིན་ཞེས་ཚིགས་གཅད་ཀྱི་ཕྲེང་མཛེས་ཤིག་བོད་མིའི་སྤྱན་ལམ་དུ་ཕུལ་འདོད་བྱུང་།

དེ་ལས་མང་བ་། “རྒྱ་དཔོན་འུ་ཐུག་པས་པྞ་ཆེན་རྫུན་མར་སྡིག་མོ་བྱེད།།” »

ཀུན་གསལ་ནས
———–
ཚན་རིག་པ་ཁྲེ་ཁོ་ཕ་རིང་དང་ཁོང་གི་གཞུང་ལུགས།
ཚན་རིག་གསར་བརྗེ་མེས་པོ་རུ་འབོད་པའི་ནི་ཁོ་ལའ་སུ་ཁོ་ཕེར་ནིཀས་(Nicolas Copernicus,1473-1543)མཆོག་གིས་གནའ་བོའི་ཚན་རིག་པ་གྲགས་ཆེན་ཕ་ཁྲོ་ལེ་མེས(Ptolemy,90-168ad)་བརྩམས་པའི་བླ་ན་མེད་པའི་བསྟན་བཅོས་(འདིའི་བཤད་སྲོལ་དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ནང་བོད་ལ་འགྱུར་ཡོད)ཀྱིས་ ལོ་ངོ་༡༤༠༠རིང་ལ་འཛམ་གླིང་གི་མི་ཕལ་ཆེ་བ་ཡིད་ཆེས་བསྐྲུན་པའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ བཀོད་པའི་བཤད་སྲོལ་ལས་ལོགས་སུ་བཤད་སྲོལ་ཞིག་གསར་གཏོད་བྱས་ནས་ཚན་རིག་གི་གསར་ བརྗེ་དུས་རབས་མགོ་ཚུགས་མོད། ཡི་ཤུའི་གསུང་རབས་གསར་མའི་བཤད་སྲོལ་དང་མ་མཐུན་པས།ཡེ་ཤུ་བ་ཚོས་ཁོ་ཕར་ནིཀས་ ཡི་གསར་གཏོད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་༡༨༣༥ལོའི་བར་ཏུ་བཀག་སྡོམ་བྱས་ཡོད། ཚན་རིག་པ་ཁོང་འདས་ཟིན་ནའང་ཚན་རིག་གི་གསར་བརྗེ་བ་འདས་ཚར་མེད། ཁོ་ཕར་ནི་ཁོཀས་འདས་ པའི་ལོ་གསུམ་གྱི་རྗེས་སུ་སྒྲེན་རྨག(Denmark)ནང་ཚན་རིག་གི་སྐྱེས་ཆེན་དམ་པ་ཁྲེ་ཁོ་པ་རིང་(TychoBrahe)་༡༥༤༦་ ལོར་སྐུ་འཁྲུངས།ཁོས་ལོ་ན་ཆུང་དུས་ཁྲིམས་ལ་སློབ་སྤྱོང་བྱས་ནའང་།གནམ་རིག་པ་ ཞིག་གིས་༡༥༦༠ལོའི་ཟླ་༨་ཚེས་༢༡་ལ་གཟའ་འཛིན་བརྟག་པ་ལེགས་པར་ཤེས་ཡོད་པ་མཐོང་ ནས་ཁོ་དེ་ལ་ངོ་མཚར་སྐྱེས་པས་སྐར་རྩིས་སྤྱངས། ཁོང་གིས་སྔ་ཕྱི་བྱས་ནས་སྐར་དཔྱད་ཁང་ཁ་ཤས་བཙུགས་པ་དང་དེའི་ནང་གནམ་རིག་པ་ སློབ་མ་བརྒྱ་ལ་ཉེ་བ་ཡོད་པར་བཤད།རོ་མན་སྐྱབས་མགོན་མཆོག་གིས་རྒྱབ་སྐྱོར་ལས་ ཁྲེ་ཁོ་པ་རིང་གིས་ཚད་ཐུག་ལེན་པའི་མཁོ་ཆས་བསྒྲིགས་ནས་སྐར་དཔྱད་ཁང་བཙུགས་པ་ དེ་ནི། དེ་དུས་ཡུ་རོབ་ གླིང་གི་སྐར་དཔྱད་ཁང་ཆེ་ཤོས་དང་ངོ་མཚར་ལྡན་ཤོས་ཡིན་པར་མ་ཟད། པ་རིང་ཁོང་ནི་ཡུ་རོབ་ཀྱི་ཆེས་མཐའ་མའི་རིག་པ་ཁོ་ནས་གཟའ་སྐར་བརྟག་དཔྱད་མཁན་ ཡང་ཡིན།ཁོའི་རྗེས་སུ་རྒྱངས་ཤེལ་ལ་རྟེན་ནས་གཟའ་སྐར་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་པའི་མགོ་ ཚུགས།ཁྲེ་ཁོ་པ་རིང་གི་ལུགས་ནི་ས་གོ་ལ་འཇིག་རྟེན་གྱི་དཀྱིལ་དུ་འདོད་པའི་ཕ་ ཁྲོ་ལེ་མེ་ལུགས་དང་འཇིག་རྟེན་འདིའི་གཟའ་སྐར་ཚང་མའི་ལྟེ་བ་ཉི་མ་ཡིན་པར་འདོད་ པའི་ནི་ཁོ་ལའ་སུ་ཁོ་ཕེར་ནིཀས་ཡི་ལུགས་གཉི ས་ཀྱི་དབུས་སུ་གནས་པའི་དབུ་མའི་ལུགས་ཤིག་རེད། དེ་ཡང་ཉི་མ་དང་ཟླ་བ་གཉིས་ས་གོ་ལ་དཀྱིལ་དུ་གནས་ནས་འཁོར་གྱིན་ཡོད་པ་དང་། མིག་དམར་སོགས་གཟའ་ལྔ་དང་སྐར་མ་རྣམས་ཉི་མ་དཀྱིལ་དུ་གནས་ནས་ འཁོར་གྱིན་ཡོད་པར་འདོད།

དེ་ལས་མང་བ་། “བོད་འགྱུར་ཚན་རིག་གི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་གླེང་བ།” »

ཉི་མ་རྒྱལ་པོ་ཤར་པ། ཝཱ་ྞ་མཐོ་སློབ།
ཀྱི་ཧུད། བོད་མི་ཚོ་རང་ཡུལ་གཞན་དབང་དུ་ཤོར། ལས་ཀྱིས་མཇལ་བའི་བྱམས་བརྩེ་ལྷད་མེད་ཀྱི་ཕ་མ་ཟུང་དང་སྐྱིད་སྡུག་མཉམ་མྱོང་བྱེད་པའི་སྤུན་ཟླ་དང་ཁ་འབྲལ་དུ་སོང་སྟེ། མི་འདོད་པའི་སྡུག་བསྔལ་སེམས་གཏིང་དུ་འཁྱེར། སྐྱོ་པའི་མིག་ཆུས་མཁུར་ཚོ་བཀར་སྟེ། དཀའ་སྡུག་ཆེན་པོས་རི་ལུང་དང་ཆུ་ྐླུང་དུ་མ་བརྒལ་ནས་གཞན་ཡུལ་དུ་འབྱོར།
རེ་ཡ། ཁྱེད་རྣམས་ལ་རྒྱ་གཞུང་གིས་མནར་གཅོད་ཚད་མེད་གཏོང་བཞིན་པ་དེ་ལ་ང་ཚོས་ཀྱང་སེམས་པས་ག་ལ་བཟོད་ཐུབ། སྲོང་པོར་ཞུས་ན། སྙིང་ཁར་གྲི་བཙུགས་པའི་ན་ཟུག་གི་ཚོར་སྣང་དྲག་པོ་རབ་དང་རིམ་པ་མང་པོ་བྱུང་མྱོང་ལ། ད་དུང་ཡང་གཡལ་མེད། བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་ལ་གཅེས་ཞེན་དང་། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་། རང་དབང་། དྲང་བདེན་ལ་ཡིད་རྟོན་བྱེད་མཁན་ནམ་རིག་གཞུང་དང་གོམས་སྲོལ་གཅིག་པའི་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རིགས་རྒྱུད་རྣམས་ཀྱིས་ཤ་རུས་གཅིག་པའི་བོད་རིག་སྤུན་ཟླ་རྣམས་ལ་རྟག་ཏུ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་དང་བྱེད་མུས་ཡིན་ལ། འབྱུང་འགྱུར་དུས་ལའང་གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད་བྱ་རྒྱུའི་ལྷག་བསམ་དམར་ཆུང་སྙིང་གི་ཁོང་དུ་བཅངས་ཡོད།

དེ་ལས་མང་བ་། “བོད་མིའི་བདེན་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་སུས་་ཀྱང་བྱེད།” »