རིག་པའི་རྡོ་རྗེས།
གླེང་སློང་།

ངས་འདིར་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོག་ནས་བསམ་ཚུལ་ཁ་ཤས་ཞུ་འདོད་བྱུང་། འདི་ནི་རང་གི་བསམ་ཚུལ་གསལ་བོར་བརྗོད་པ་ཙམ་ལས། ཚོགས་པ་དང་སྒྲིག་འཛུག་གི་ལངས་ཕྱོགས་མིན་ལ། ༧གོང་ས་མཆོག་དང་། བོད་གཞུང་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་འདོད་དེ་བས་ཀྱང་མིན་པས། གཟིགས་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་དེ་ལུགས་ལྟར། དགེ་སྐྱོན་གང་ཡོད་གང་ཟག་སྒེར་གྱི་ཐོག་འགེལ་རོགས་ཞེས་ཐོག་མར་གླེང་སློང་བའི་ཚུལ་གྱིས་ཞུ་བ་ཡིན།

ལོ་རྒྱུས་ལ་གཞི་བཅོལ་ཏེ་བདེན་དོན་འཐབ་རྩོད་བྱེད་དགོས།

དེ་ཡང་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་སྤྱིའི་དབང་དུ་བཏང་ན། དང་པོ་གནམ་གྱི་ཁྲི་བདུན་དང༌། སྟོད་ཀྱི་སྟེང་གཉིས། ས་ཡི་ལེགས་དྲུག ཆུ་ལ་ལྡེ་བརྒྱད། བར་གྱི་བཙན་ལྔ། གཉན་བཞི། སྨད་ཀྱི་བཙན་བཅུ་སྟེ། མདོར་ན་སྔ་ཕྱིར་བོད་རྒྱལ་བཞི་བཅུ་ཞེ་གཉིས་ཀྱིས་མི་ལོ་བརྒྱད་བརྒྱ་ལྷག་རིང་བོད་ལ་དབང་བསྒྱུར་ཞིང་། བོད་རང་བཙན་དུ་གནས་ཡོད་པ་མ་ཟད། ལྷག་པར་དུ་མེས་དབོིན་རྣམ་གསུམ་གྱི་རིང་བོད་འདི་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་གི་ངོ་བོར་གནས་ཡོད་པ། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཀྱང་ཁས་ལེན་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་འདི་རེད། དེ་རྗེས་ས་སྐྱ་དང་། ཕག་གྲུ རིན་སྤུངས། གཙང་པ། དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་བཅས་ཀྱི་རིང་ལ་ཡང་། རང་ས་རང་གིས་བཟུང་ཏེ། རང་བཙན་གྱི་ངོ་བོར་གནས་ཡོད་པ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་ཐོག་དང་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་གཉིས་ཀའི་ཆ་ནས་ཐག་གཅོད་བྱས་ཡོད། དེས་ན་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་བོད་རང་བཙན་ཡིན་པ་བདེན་པ་ཡིན་དུས་བདེན་དོན་དེ་ཞུམ་པ་མེད་པར་རྩོད་དགོས། འདི་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་རྒྱུ་གང་ཡང་ཡོད་པ་མ་རེད། ལོ་རྒྱུས་ནི་ལོས་རྒྱུས་ཀྱིས་ཐག་གཅོད་བྱས་ཡོད་པས། ལོ་རྒྱུས་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་རྒྱུའི་ཐོབ་ཐང་སུ་ལ་ཡང་མེད་པ་མ་ཟད། ང་ཚོས་རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདེན་པའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཡིད་ཆེས་དང་བརྩི་བཀུར་ངེས་ཅན་དུ་བྱེད་དགོས།

དེ་ལས་མང་བ་། “༄༅།། བདེན་དོན་འཐབ་རྩོད།” »

དགེ་བཤེས་བསྟན་པ་བཀྲ་ཤིས།

གུས་པ་ནི་རིག་གཞུང་ཆེད་སྦྱོང་དང་རིག་གཞུང་ཆེད་ལས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས། ཆབ་སྲིད་ཆེད་སྦྱོང་དང་ཆབ་སྲིད་ཆེད་ལས་པ་ཞིག་མིནའང༌། ྋགོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གིས་དུས་རྒྱུན་དུ་བོད་མི་ཡོད་དོ་ཅོག་གིས་སོ་སོའི་སྒེར་དོན་་གཅིག་བུ་ལ་མགོ་མ་འཁོར་བར་བོད་དོན་ལ་དོ་སྣང་དང་འགན་མང་ཙམ་ལེན་དགོས་པའི་བཀའ་སློབ་རིན་པོ་ཆེ་ལན་མང་སྤྱི་ཕེབས་ལྟར། ཁོམ་པ་ནམ་བྱུང་ལ་བོད་དོན་སྐོར་ལ་བསམ་གཞིགས་དང་བགྲོ་གླེང༌། རྩོམ་སྤེལ་དང་མཉམ་ཞུགས་གང་ཐུབ་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཡིན། ལྷག་པར་དུ་ྋགོང་ས་སྐྱབས་མགོན་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གི་དགོངས་བཞེས་གནང་ཕྱོགས་དང༌། རྒྱལ་སྤྱིའི་གནས་བབ་དང་ཁྲིམས་ལུགས། ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ཚོགས་སྡེ་ཁག་གི་གཞི་རྩའི་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་ཕྱོགས། བོད་ནང་གི་རྒྱ་ཆེའི་མང་ཚོགས་ཀྱི་དཀའ་སྡུག་ཉམས་མྱོང་གི་བསམ་ཚུལ་དང༌། རེ་འདུན་སོགས་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཡིན་པས། གནད་དོན་དེ་དག་གཞི་རྩར་བཟུང་སྟེ་བསམ་ཚུལ་ཁ་ཤས་ཤིག་དོན་ཚན་གསུམ་དུ་བསྡུས་ནས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། གཤམ་གསལ་དོན་ཚན་ཁག་གི་ནང་གསེས་དོན་གནད་ཁག་ལ་ཐུགས་སྣང་དཔྱད་ཞིབ་དང་འབྲེལ་འདོད་མོས་ལྟར་འགྲིག་དང་མི་འགྲིག་གི་རྟགས་སྐྱོན་རོགས།

དེ་ལས་མང་བ་། “སྤྱི་སྨན་བསམ་ཚུལ་ཁ་ཤས།” »

སྤོབས་པ་མཐའ་ཡས།
སྤྱིར་བཏང་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་འདི་རྙོགས་འཛིངས་དང་གལ་གནད་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བས་རང་གི་བློ་ངོས་ཤར་ཚོད་ཅིག་ཐོལ་བྱུང་གི་འདིར་བཀོད་པ་ཡིན། ཁྱོད་ཚོས་གང་ཤེས་འགོད་རོགས་གནོངས། ལྷག་པར་ཡང་ད་ལྟའི་བོད་རང་སྐྱོངས་ལྗོངས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་མ་ཚུད་པའི་བོད་ཀྱི་ཡུལ་གྲུ་འདི་དག་ལ་ལ་མཚོ་སྔོན་དང༌། ལ་ལ་ཀན་སུའུ། ལ་ལ་སི་ཁྲོན། ལ་ལ་ཡུན་ནན་གྱི་ཁོངས་སུ་ཆད་པ་དེ་དག་རེ་རེ་བཞིན་རྒྱུ་མཚན་དང་རྒྱབ་ལྗོངས་རེ་རེ་མེད་པ་གཅིག་ཀྱང་མེད། ༡༩༥༩ལོར་བོད་རང་བཙན་ཤོར་སོང་ཞེས་པ་དེ་ལྷ་སའི་སྡེ་པ་གཞུང་འཐོར་ཞིག་ཏུ་སོང་བ་ཙམ་ལ་ཟེར་བ་ཡིན་པ་ལས་དེ་ལས་གཞན་པའི་བོད་ཀྱི་ཡུལ་གྲུ་མང་པོ་ཞིག་དེའི་སྔོན་ནས་རྒྱའི་ཞིང་ཆེན་ཁག་གི་ཁོངས་སུ་བཅུགས་པའམ་སུའི་ཁོངས་གཏོགས་ཡིན་མིན་ཙམ་ཡང་མ་ཤེས་པར་ལུས་ཡོད་པ་མང་པོ་ཡོད་སྟབས་ལས་སླ་པོར་ཤོད་ཐུབ་པ་ཞིག་མ་རེད། ཉེ་སྔོན་ངའི་གྲོགས་པོ་ཨ་མདོ་མཚོ་སྔོན་ནས་ཡོང་མཁན་ཞིག་གི་ཕྱི་རྒྱལ་བ་ཞིག་ལ་༡༩༥༩ལོའི་སྔོན་དུ་ང་ཚོ་ལ་བོད་རང་གི་གཞུང་ཞིག་ཡོད་ཀྱང་སྐབས་དེ་ནས་རྒྱ་དམར་གྱིས་བཙན་འཛུལ་བྱས་པ་རེད་ཅེས་བཤད་སོང༌། ཕྱི་རྒྱལ་བ་དེ་ཧ་ལས་མདོག་གིས་ང་ལ་དེའི་སྐོར་འགྲེལ་བཤད་གསལ་ཞིབ་ཅིག་གྱིས་དང་ཞེས་ཨུ་ཚུགས་རྒྱག་གི་འདུག ངའི་སེམས་ལ་ཨ་མདོ་མཚོ་སྔོན་པོའི་རྒྱུད་ལ་༡༩༥༩ལོ་བར་དུ་བོད་རང་གི་གཞུང་ཞིག་མེད་པས་ད་འགྲེལ་བཤད་ག་འདྲ་ཞིག་རྒྱག་དགོས་བསམ་ནས་གདོང་ཚ་ལམ་ལམ་བྱུང་སོང༌། ༡༧༥༠ལོར་ཕོ་ལྷའི་བུ་ངག་དབང་རྣམ་རྒྱལ་བསད་པའི་རྗེས་ནས་བོད་སྡོད་ཨམ་བན་གྱིས་བོད་སྲིད་ལ་ལག་པ་རྐྱོང་བའི་དབང་ཆ་དངོས་གནས་ཤིག་རག་འདུག་ཀྱང་༡༩༡༢ ལོ་ནས་ལྷསྡོད་ཨམ་བན་གྱི་མཇུག་བསྒྲིལ་བ་རེད། གོང་མ་ཆན་ལུང་འདི་ལྷ་འདྲེ་གང་ཡིན་མི་ཤེས་ཀྱང་གང་ལྟར་བོད་སོག་གི་ས་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱེད་མགོ་བཙུགས་མཁན་དངོས་གནས་དེ་ཁོ་རེད་འདུག་ག ༡༩༩༡ལོར་གོར་བོད་དམག་འཁྲུགས་ལ་ཆན་ལུང་གི་དམག་རོགས་བཏང་བའི་རྗེས་སོར་དེ་ལས་དབང་ཤུགས་ཇེ་ཆེར་གྱུར་ནས་ཀྲུང་ཐང་རྒྱས་དཔྱད་ཅེས་དོན་ཚན་༢༩ཅན་གྱི་ཁྲིམས་ཡིག་ཀྱང་གཏན་འབེབས་བྱས་འདུག ཁྲིམས་ཡིག་དེ་ལས་ཨམ་བན་དང་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་དབང་ཆ་ཡང་ཕལ་ཆེར་འདྲ་མཉམ་ལྟ་བུ་གཏན་འབེབས་བྱས་འདུག སྐབས་དེ་དག་གིསྔོན་ལ་བོད་ཕར་ཞོག་རྒྱལ་རོང་ལ་ཡང་རྒྱ་ནག་གི་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པའི་ལོ་རྒྱུས་དངོས་གནས་ཤིག་མི་འདུག

དེ་ལས་མང་བ་། “མཐའ་མཚམས་ལོ་རྒྱུས་དང་བདག་དབང་གི་སྐོར།” »

སྤོབས་པ་མཐའ་ཡས།
བོད་རྒྱའི་བར་གྱི་གྲོས་མོལ་ལ་འགོག་རྐྱེན་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ཏུ་འགྱུར་སྲིད་པ་ནི་པཎ་ཆེན་བླ་མའི་ཡང་སྲིད་ཀྱི་རྩོད་རྙོགས་དེ་ཡིན། པཎ་ཆེན་བླ་མ་ནྀ་བོད་རྒྱའི་བར་གྱི་འགལ་འབྲེལ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཧ་ཅང་ཆེ་བའི་མི་སྣ་ཞིག་ཡིན་པའདས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱིས་ང་ཚོ་ལ་རྒྱུས་མངའ་སྤྲད་ཡོད་ཅིང༌། དེ་ཡང་༡༩༢༠ནང་དུ་དམག་ཁྲལ་འགེལ་ཕྱོགས་ཀྱི་གཞུང་བླའི་བར་གྱི་རྩོད་རྙོགས་ལ་བརྟེན་ནས་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་དགུ་པས་གོ་མིན་ཏང་ལ་སྐྱབས་བཅོལ་ཞུས་པའི་ཉེར་ལེན་ལས་༧ཏཱ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པའི་གོ་མིན་ཏང་ལ་རྒྱབ་གཏོད་པའི་སྲིད་ཇུས་ལ་འཇིགས་སྐུལ་དང་སྙན་གཙེར་ཡང་ཡང་ཐེབས་ཤིང༌། ལྷག་པར་ཡང་༧ཏཱ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོ་དགོངས་པ་རྫོགས་རྗེས་ནང་གི་དགོས་མཁོ་དང་ཕྱི་ཡི་གནོན་ཤུགས་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱལ་ཚབ་རྭ་སྒྲེངས་ཀྱིས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་བོད་དུ་གདན་འདྲེན་ཞུ་བའི་རྣམ་འགྱུར་བསྟན་ཅིང་པཎ་ཆེན་དགུ་པ་ཡང་བོད་དུ་ཕེབས་བཞེད་ཀྱིས་སྐྱེ་རྒུ་མདོར་ཕེབས་འབྱོར་སྐབས་གོ་མིན་ཏང་གི་སྐུ་སྲུང་རྒྱ་དམག་སྡེ་པ་གཟུང་གི་སཁོངས་སུ་གཏོང་མིན་ཐད་རྩོད་རྙོགས་བྱུང་ནས་གཞུང་བླ་ཕྱོགས་གཉིས་ཀའི་འདོད་པ་དོན་ཐོག་ཏུ་མ་འཁྱོལ་བར་པཎ་ཆེན་དགུ་པ་དགོངས་པ་རྫོགས། ནང་མ་སྒང་གིས་རྒྱ་ནག་ལ་རྒྱབ་བརྟེན་བཅོལ་བའི་སྲིད་ཇུས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་འབྲས་སུ་མའོ་ཙེ་ཏུང་ལ་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་རྗེས་སུ་ཡང་གོ་སྐབས་དེ་བཟུང་ནས་རང་གི་འདོད་ཕྱོགས་ཀྱི་◌འོས་སྤྲུལ་དེ་ངོས་ལེན་བྱེད་དགོས་པའི་འཇིགས་སྐུལ་བྱས་པར་བརྟེན་བོད་ཕྱོགས་ནས་༡༩༥༡ལོའི་གྲོས་མོལ་ལ་གནོད་སྐྱོན་མི་འབྱུང་བའི་དགོས་པར་དམིགས་ནས་མོས་མཐུན་བྱ་དགོས་བྱུང་སྐད། པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་པ་འཚོ་བཞུགས་སྐབས་བོད་རྒྱ་གཉིས་ཕྱོགས་ནས་དགྲ་རུ་འཛིན་མཁན་དང་གཉེན་དུ་བརྩི་མཁན་གཉིས་ཆར་བྱུང་བར་བརྟེན་ཁོང་གི་ཕྱག་ལས་གང་གནང་འགལ་རྐྱེན་དང་ཁ་བྲལ་མ་མྱོང་ཡང་ད་སྐབས་བལྟས་ན་ཕྱོགས་གཉིས་ཆར་ལ་ཕན་པའི་མི་སྣ་ནི་ཁོང་གཅིག་པུར་ངེས།

དེ་ལས་མང་བ་། “པཎ་ཆེན་ཡང་སྲིད་སྐོར།” »

ཚན་རིག་གི་དཔལ་ཡོན་དང་དམག་་འཁྲུག་གི་འཇིགས་སྣང་ཁྲོད་དུས་རབས་རེ་རེ་བཞིན་མི་རྟག་སྒྱུ་མའི་རྨི་ལམ་བཞིན་ཡལ་བཞིན་པ་དང་། དབེན་ཐིང་ཐིང་གི་མཚོ་བོད་མཐོ་་སྒང་ནས་དུས་རབས་ཀྱི་འབོད་སྒྲས་འཛམ་གླིང་གི་གྲོང་གསེབ་ཏུ་བཀུགས་པའི་གྲྭ་པ་དག གནའ་བོའི་རྒྱ་གར་གྱི་རྟོག་གེ་བ་ཚོའི་ལབ་གླེང་རིང་མོར་མཆན་འགྲེལ་ཡང་འགྲེལ་གྱིས་མི་ཚེ་ལ་རྫོགས་ཚིག་འགོད་པའི་ལོ་ཟླ་རེ་རེ་བཞིན་དུས་ཀྱི་རླུང་བུར་བསྐུར་ནས། *འཇིག་རྟེན་གསར་བ་ཞིག་གི་སྒོ་འགྲམ་དུ་ཅི་ཞིག་འཐོབ་འདོད་དང་གང་ཞིག་ཤེས་འདོད་ཀྱི་སྐོམ་གདུང་གིས་དྲག་ཏུ་མནར་བཞིན་པ་ནི་ཁོ་བོས་རྟོག་བཟོ་བྱས་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་སེར་མོ་བའི་སྡེ་ཡི་ལོ་རེ་དང་ཟླ་རེའི་གསར་འགྱུར་དག་གིས་བདེན་པའི་ཁུངས་སྐྱེལ་བྱས་དང་བྱེད་བཞིན་པ་རེད།

དེ་ལས་མང་བ་། “དུས་རབས་ཀྱི་ཀློང་འཁོར་དུ་ཚུད་པའི་སེར་མོ་བའི་སྡེ།” »

http://www.jamyangnorbu.com/
འཇམ་དབྱངས་ནོར་བུས་བརྩམས།
དགེ་འདུན་རབ་གསལ་གྱིས་བསྒྱུར།

ཨོ་སི་ཀར་ ཝེལ་ཌེ་(Oscar Wilde) ཡིས་ “ང་ཚོས་རྒྱལ་རབས་ལ་འགན་འཁྲི་གཅིག་འཁྱེར་དགོས་པ་ནི་དེ་བསྐྱར་འབྲི་བྱེད་རྒྱུ་དེ་རེད།”ཅེས་གསུངས་པའི་སྐབས་དེར་ཁོང་གིས་ཧྥ་རན་སིའི་མིའི་བཤད་སྲོལ་དུ་ཡོད་པ་ལྟར་ épater les bourgeois ཅེས་པ་འདི་བརྒྱུད་བཤད་བྱེད་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་སྲིད། ཝེལ་ཌེ་ནི་འགན་ལེན་དང་བློ་གདེང་གི་དུས་ཏེ་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་བའི་ཕྱེད་ཕྱི་མའི་ནང་འཚོ་གནས་བྱས་ཡོད། དེང་རབས་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་མཁན་དཔེར་ན་འཇར་མན་གྱི་དངོས་ཡོད་རིང་ལུགས་པ་ ལིའུ་པོལ་ཌི་ བོན་ ཪཱན་ཀེ་ (Leopold Von Ranke) ཡིས་ཁོང་ཚོའི་ལས་ཀ་ལ་བརྟེན་ནས་ “དངོས་འབྲེལ་ཇི་ཞིག་བྱུང་ཡོད་པ་”དེ་སྟོན་ཐུབ་ཀྱིན་རེད་བསམས་ཡོད་པ་རེད་ལ། དབྱིན་ཇིའི་ཁེ་ཐོ་ལིག་གི་རྒྱལ་རབས་མཁན་ ལོར་ཌི་ ཨེག་ཤོན་ (Lord Acton) གྱིས་ “ཡང་དག་པའི་རྒྱལ་རབས་”དེ་སྒྲུབ་ཐུབ་པའི་ཉི་མ་གཅིག་ཡོང་གི་རེད་ཅེས་ཡིད་ཆེས་བྱས་པ་རེད།

ད་ཆ་རྒྱལ་རབས་པ་ཚོ་ནི་སྤྱིར་བཏང་གིས་ཧ་ཅང་བློ་གདེང་ཞན་པའི་ལྟ་ཚུལ་ཞིག་གི་མཐའ་སྐོར་ལ་སླེབས་ཡོད་དེ། ཁཱེམ་བྷི་རེ་ཇི་ཡི་ ཨི་ ཨེ་ཆི་ ཁཱར་ (E. H. Carr) གྱིས་བཤད་པ་ལྟར། “རྒྱལ་རབས་ནི་འགྲེལ་བཤད་ཅིག་རེད་”ལ། དགོས་དབང་ལ་བསྟུན་པའི་དུས་སྐབས་ཅན་གྱི་འགྲེལ་བཤད་ཅིག་དང་། དེ་ལ་བརྟེན་པའི་བསྐྱར་འབྲི་དང་བསྐྱར་བཅོས་ཤིག་རེད། རྒྱལ་རབས་བསྐྱར་བཅོས་རིང་ལུགས་ནི། གསར་དུ་རྙེད་པ་དང་བདེན་པ་མང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཡིག་ཆ། ཡང་ན་ཕྱོགས་ལྷུང་ཉུང་བའི་གནས་ཚུལ་དེ་ཚོ་སྣོན་པ་བྱེད་པའི་དམིགས་ཡུལ་འཛིན་པ་དང་ཆབས་གཅིག ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བདེན་པ་དེ་ཚོ་ལ་བསྐྱར་ཞིབ་བྱས་ནས་འདས་པ་ལ་གོ་བ་ཡག་ག་ཞིག་སླེབས་པའི་འབད་བརྩོན་ཞིག་རེད། ཡང་ད་དུང་གུས་ཞབས་ཉུང་ང་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་དེ། ཁ་ཤས་ཀྱིས་ཐ་ན་རྗུན་བཟོ་བྱས་པ་རེད་བརྗོད་སྲིད་ལ། དེ་འདྲའི་བསྐྱར་བཅོས་རིང་ལུགས་པ་ལ་ “ཞི་འགྲིག་རིང་ལུགས་པ་”ཟེར་ཞིང་། ཚིག་དེ་ཐོག་མར་ཧྥ་རན་སིའི་དམག་ཆེན་གཉིས་པའི་ཐོག་ལ་མཁས་པ་ (Le Syndrome De Vichy, སོགས་) ཧེན་རཱེ་ རཱོའུ་སཱོ་ (Henry Rousso) ཡིས་ངོ་སྤྲོད་བྱས་ཤིང་། དེས་རྒྱལ་རབས་བསྐྱར་འབྲི་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་འདོད་ཕྱོགས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་དོན་དེ་ཚོ་ལ་སྒྲོ་འདོགས་དང་། ཐལ་ཆེར་བརྗོད་པ་དང་ཆབས་གཅིག་གལ་ཆེའི་བདེན་དོན་མང་པོ་སྣང་མེད་དུ་འཇོག་པའམ་ཡང་ན་ཁས་མི་ལེན་པ། ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱེད་པ་ཡིན་པར་བརྗོད།

དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་ མེལ་ཝན་ གྷོལ་ཌི་སི་ཐེན་གྱི་ ༡༩༡༣ ནས་ ༡༩༥༡ བར་གྱི་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྒྱལ་རབས། བླ་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ཤི་བ། ཞེས་པ་དེ་ ༡༩༨༩ ལོའི་ཐོན་སྐབས། བོད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་ནང་གི་མང་པོ་ཞིག་ཡར་ལངས་དགོས་པ་དང་དོ་སྣང་སྤྲོད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། དེབ་དེས་བཞག་པའི་བསམ་ཚུལ་ནོར་ས་མེད་པ་ཞིག་སྟེ་ཐ་ན་ཐོག་མར་ཤོག་ངོས་དག་བམ་ཀློག་བྱས་པ་ཙམ་གྱིས་ཀྱང་། འདི་ན་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་སྐོར་ལ་ཡང་བསྐྱར་གནད་ཆེ་བའི་འགྲེལ་བཤད་ཅིག་འདུག་ཅེས་པ་དེ་རེད། བསམ་ཚུལ་འདི་ནི་བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས་ཐོན་རིམ་ནང་གི་ཅུང་རིང་བའི་དུས་ཚོད་ཀྱི་སྟོང་ཆ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཇེ་ཆེར་ཕྱིན་པ་རེད། དོན་དངོས་ལ། རྩིས་དཔོན་ཞྭ་སྒབ་པའི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ཐད་ཀྱི་གལ་ཆེའི་ལོ་རྒྱུས་ཏེ། བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས་ཐོན་པ་ནས་ལོ་ཉི་ཤུ་རྩ་གཉིས་འདས་ཟིན་པ་དང་། ཧཱུ་ རི་ཆར་ཌི་སཱོན་ (Hugh Richardson) གྱི་འདོད་རྔམ་ཆུང་མོད་བེད་སྤྱོད་ཆེ་བའི་ བོད་དང་དེའི་རྒྱལ་རབས་ ཅེས་པ་ཐོན་པ་ནས་ལོ་ཉི་ཤུ་རྩ་བདུན་ཕྱིན་ཡོད་པ་རེད། ང་ཚོ་ལ་ ཧཱུ་ རི་ཆར་ཌི་སཱོན་དང་སི་ནེལ་གྷ་རོབ་ (Snellgrove) ཀྱི་ ༼འགྲན་ཟླ་ད་དུང་མེད་པ་ལྟར་༽བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལོ་རྒྱུས་ ཅེས་པ་དེ་ ༡༩༦༨ ལོར་ཐོབ་ཀྱི་ཡོད་ལ། བོད་ཀྱི་སྔ་མོའི་རྒྱལ་རབས་ཐད་ཀྱི་རྩོམ་དང་ཆེད་རྩོམ་ཐར་ཐོར་ཡོད་པ་མ་གཏོགས་རྒྱ་ཆེ་བའི་སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས་ཤིག་མེད་པ་རེད།

དེ་ལས་མང་བ་། “དེབ་ཐེར་ནག་པོ།-གྷོལ་ཌི་སི་ཐེན་དང་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་མེད་པར་བཟོ་བ། ཆ་དང་པོ།” »