རྭ་ལོ་ཙཱ་བ་ནི་ཆོས་པ་རྣམ་དག་ཅིག་ཡིན་ནམ། ཡང་ན་མི་གསོད་ལག་དམར་ཞིག་ཡིན། རྭ་ལོ་ཙཱ་བ་ནི་གྲུབ་ཐོབ་ཚད་ལྡན་ཞིག་ཡིན་ནམ། ཡང་ན་སྒྱུ་མ་སྟོན་མཁན་ཞིག་ཡིན། རྭ་ལོ་ཙཱ་བ་ནི་སྐད་གཉིས་སྨྲ་བ་ཞིག་ཡིན་ནམ། ཡང་ན་གླུ་བ་ཆང་འཐུང་ཞིག་ཡིན།
རྩོམ་པ་པོ། གཡང་མོ་མཚོས་བསྒྱུར།
སྤྱིར་བུ་རམ་ཤིང་པའི་བསྟན་པ་སྟེ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ལ་བསྙེན་བཀུར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་བསྒྲུབ་རྒྱུ་དེ་སོག་པོའི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱིས་བཀས་བཅད་མཛད་ཡོད་ཅིང་། ང་རང་ངོས་ནས་ཀྱང་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་དགོངས་དོན་འདི་ལ་ཤིན་ཏུ་འཐད། སྤྱིར་སོག་པོའི་ཡུལ་འདིར་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་སྔ་ཞིང་། ཁྱད་པར་དུ་དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་པ་ནས་བཟུང་རི་བོ་དགེ་ལྡན་པའི་གྲུབ་མཐའ་སོག་པོའི་ཡུལ་གྲུ་སོ་སོར་དར་ཁྱབ་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད། དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་པ་ལ་ཐུག་པའི་དེང་གི་དུས་འདིར། སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ལ་དད་མོས་དང་མཆོད་བཀུར་བྱེད་པའི་སོག་པོ་སྔ་རབས་པའི་སྲོལ་རྙིང་འདི་ལ་ཉམས་པ་དང་རྒུད་པ་ཅི་ཡང་མ་མཐོང་སྟེ། ད་ལྟ་རྒྱལ་ཁབ་གསུམ་དུ་གནས་པའི་སོག་པོ་མི་རིགས་ཀྱིས་སྔར་བཞིན་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་རིག་གནས་དང་སྲོལ་རྒྱུན་རྣམས་ལ་རྩིས་མཐོང་ཆེན་པོ་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ལ། སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་རིན་ཐང་ཡང་བླ་ལྷག་གིས་མངོན་སུམ་དུ་གྱུར་ཞིང་མི་རེ་རེ་ནས་དངོས་སྟོབས་ཀྱིས་མྱོང་ཐུབ་པ་ཞིག་རེད། རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར། རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་ཚོགས་འདུ་འདི་སོག་པོ་ནས་བསྡུ་ཐུབ་རྒྱུ་བྱུང་བའང་དགའ་འོས་པ་དང་བཀྲ་ཤིས་པའི་དོན་ཞིག་རེད།
དེ་ལས་མང་བ་། “སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་སོག་པོའི་ཡུལ་དུ་དར་པའི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས།” »
རྫ་ཚེ་རིང་བཀྲིས།
སངས་རྒྱས་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །
༡༽ དོགས་གནས་རྩད་གཅོད་ཀྱི་གལ་གནད།
ལར་བརྡ་དང་ཐ་སྙད་མང་པོ་ཞིག་ནི་ཤེས་པས་མཁས་པར་མི་འགྲོ་རུ་ཆུག་ཀྱང་། མ་ཤེས་ན་སྐབས་དོན་གྱི་གནད་སྟོར་བར་འགྱུར་བ་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་ལ། སྲོག་ཆགས་དང་སྐྱེ་དངོས་སོགས་ཀྱི་བརྡ་དོན་འཛོལ་བས་ཀྱང་སྐབས་དོན་མང་པོ་ཞིག་རྟོགས་རྒྱུར་འགོག་རྐྱེན་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད། སྔོན་གྱི་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་དང་། མཁས་དབང་དགེ་ཆོས་སོགས་ཀྱིས་ཐ་སྙད་ཀྱི་འཇུག་པ་དང་འབྲེལ་བའི་དོགས་གནས་མང་པོ་ཞིག་ལ་གསལ་བཤད་ནན་ཆེར་གནང་བས་ཀྱང་དོན་གནད་འདི་གལ་ཆེན་ཡིན་པ་མཚོན་ཡོད།
༼༡༨༩༡་དང་༡༨༩༢་ནང་། བོད་དང་སོག་པོ་བརྒྱུད་འགྲུལ་བཞུད་ཀྱི་ཉིན་ཐོ། ———ཝི་ལཱིན་ ཝོ་སྒྲུ་བིལ་ རོ་ཁུ་ཧིལ། Diary of a journey through Mongolia and Tibet in 1891 and 1892. by Willian Woodville Rockhil ཡིག་སྒྱུར་བ། ལྕང་སྐྱ་ཚེ་རིང་དོན་གྲུབ།༽
སྤྱི་ལོ་༡༨༩༡་ཟླ་༢་ཚེས་༡༢།
དེ་རིང་། ངས་ཉོ་ཅ་ཁ་ཤས་བརྒྱབ་པ་ཡིན། མང་ཤོས་དངོས་པོ་ཁྱད་མཚར་བོ་ཆུང་ཚགས་རེད། མཇུག་དེ་ལ་འགྲུལ་བཞུད་ཀྱི་འཚོ་བ་ལ་ཉེ་བར་མཁོ་བ་རྣམས་ཡིན། མི་མང་བོ་ཞིག་ང་ལ་ལྟ་རུ་ཐོན་སོང་། དུས་སྐབས་འདི་ལ་ང་རང་ཅི་ཞིག་གི་ཆེད་དུ་འདིར་ཡོང་དགོས་པ་ཤེས་འདོད་འདུག ཉིན་གུང་ལ་ང་རང་སྐུ་འབུམ་གྱི་ཁྲོམ་ར་སོང་བ་དང་དངོས་པོ་མཚར་བོ་རེད་ཐོབ་ཐབས་བྱས། ངས་ལྷ་ས་བ་མང་བོ་ཡང་མཐོང་བྱུང་། ཁོང་ཚོས་ཕྲེང་བ་ཚོན་ཕྲ་ཅན་རིགས་མང་བོ་དང་། ཁ་ཆེ་ཤ་སྐམ། སྨན། རྨ་བྱའི་སྒྲོ། སྤོས་སོགས་མང་བོ་བཙོང་བཞིན་འདུག སྨན་གྱི་ཁྲོད་དུ་ངས་བོད་མིས་ཙམ་པ་ཀ་ཞེས་འབོད་པ་དེ་མཐོང་བྱུང་། རྒྱ་ནག་སྐད་དུ་ཞོ་ལེན་ “ཁ་བའི་པདྨ་” ཕལ་ཆེར་སོན་འབྲུ་དེ་ཁ་བའི་འདབ་མ་འདྲ་བོ་ཡོད་སྟབས་ཡིན་རྒྱུ་རེད།
བོད་འབྱོར།
དེང་གི་དུས་འདིར་འཛམ་གླིང་ཡོངས་སུ་རྐང་རྩེད་སྤོ་ལོའི་ལུས་རྩལ་དར་ཁྱབ་ཤིན་ཏུ་ཆེ། རྐང་རྩེད་སྤོ་ལོའི་ལུས་རྩལ་ལ་“འཛམ་གླིང་གི་ལུས་རྩལ་ཨང་དང་པོ་”ཞེས་པའི་སྙན་པའི་མིང་ནས་འབོད་བཞིན་ཡོད། འཛམ་གླིང་ཡང་རྩེར་གནས་ཤིང་མཚོ་འཕགས་མཐོ་བའི་རང་རེའི་བོད་ལྗོངས་མཐོ་སྒང་ལའང་ཧ་ཅང་སྔ་མོ་ཞིག་ནས་ལུས་རྩལ་རྣམ་གྲངས་དེ་དར་ཞིང་། བོད་རིགས་སྐྱ་སེར་ཕོ་མོ་རྒན་གཞོན་ཚང་མས་རྐང་རྩེད་སྤོ་ལོར་དོ་སྣང་དང་དགའ་ཞེན་བྱེད་ཚད་ནི་ཧ་ལམ་འཛམ་གླིང་སྤྱི་དང་མཉམ་མཚུངས་ཡིན་ལ། བོད་ཀྱི་ས་ཆ་གང་སར་རྐང་རྩེད་སྤོ་ལོ་ནི་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་དུ་དགའ་བསུ་ཆེ་ཤོས་ཐོབ་པའི་ལུས་རྩལ་རྣམ་གྲངས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། དེས་ན། མིག་སྔར་ཁ་ཐར་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་གཉེར་བཞིན་པའི་འཛམ་གླིང་བུམ་པའི་རྐང་རྩེད་སྤོ་ལོའི་ཡོ་ལང་དྲག་པོའི་ཁྲོད་ང་ཚོ་མཉམ་དུ་རང་རེའི་བོད་ཀྱི་རྐང་རྩེད་སྤོ་ལོའི་འདས་དོན་ལ་ཕྱིར་མིག་ཅིག་བལྟ།
དེ་ལས་མང་བ་། “བོད་ཀྱི་རྐང་རྩེད་སྤོ་ལོའི་འདས་དོན་ལ་ཕྱིར་མིག་བལྟ།” »
རས་པ།
ཁབ་གཙགས་རི་མོའི་ཆེས་ཐོག་མའི་དུས་རིམ་ནི་ཧ་ཅང་ཡ་མཚན་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། རི་མོ་འདི་ནོའུ་རྫི་ལན་དུ་གདོད་མའི་ཨིན་སྒྲའི་ཨན་མི་རིགས་ཀྱིས་མིའི་གཟུགས་པོའི་སྟེང་ས་ཁྲ་བསྐོས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་མགོ་བཙུགས་ཡོད། གདོད་མའི་མི་རིགས་འདིའི་མི་ཚོ་ཕྱོགས་བསྐྱོད་སྐབས་མི་གཅིག་གི་རྒྱབ་དང་གཟུགས་པོའི་ཆ་ཤས་གང་རུང་དུ་གང་དུ་འགྲོ་དགོས་པ་ས་ཁྲར་བྲིས་ཏེ་ཕྱོགས་བསྐྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། རིམ་པས་རི་མོའི་འདི་ལ་འགྱུར་བ་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད་པ་དང་། མི་ཚང་རེ་རེའི་མི་རྒྱུད་ཀྱི་རྟགས་མཚན་དང་། མི་རྒྱུད་ཅི་ཙམ་སོང་ཡོད་མེད་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པའི་མཚོན་རྟགས་སུ་གྱུར་ཡོད། མཚོན་རྟགས་འདི་ནི་ཁའི་འགྲམ་དང་དཔྲལ་བར་སྒོར་དབྱིབས་ཀྱི་རྨ་ཐིག་འཐེན་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན། མི་རབས་རིམ་པར་སོང་ཡང་སྒོར་དབྱིབས་རྨ་ཐིག་གི་གྲངས་ཀ་ལ་ལྟོས་ཚེ་མི་དེའི་མི་རྒྱུད་ལ་ངོས་འཛིན་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་འདུག སྒོར་དབྱིབས་རི་མོ་དེ་ནི་བཤད་ཚོད་ལ་ཉི་མ་དང་ཟླ་བའི་གཟུགས་སུ་བཞེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། འདི་ཉིད་དད་མོས་ཀྱི་གཞི་གང་ཡིན་པ་ལ་ཆ་འཇོག་བྱས་པ་ཞིག་ཀྱང་རེད།
ཆུ་སྐྱེས་དགེ་འདུན་དཔལ་བཟང་།
གསུམ་པ། ཞར་བྱུང་མལ་གྲོ་གུང་དཀར་གྱི་སྒྲུབ་སྡེ་ཁག
གཅིག དགེ་བཤེས་འཆད་ཁ་བའི་དགོན་པ།
གཅིག འཆད་ཁ་དགོན་པ།
འཆད་ཁ་དགོན་པ་ནི། ད་ལྟའི་བོད་ལྗོངས་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་མལ་གྲོ་གུང་དཀར་རྫོང་བཀྲ་ཤིས་སྒང་ཡུལ་ཚོ་སྐྱིད་དགུ་གྲོང་ཚོའི་རི་འདབས་སུ་ཆགས་ཡོད། སྤྱི་ལོ༡༡༥༣ལོར་འཆད་ཁ་བ་ཡེ་ཤེས་རྡོ་རྗེས་ཕྱག་འདེབས་མཛད། རྗེས་སུ་ཀླུ་གཉན་གྱིས་དགེ་འདུན་པ་རྣམས་ལ་གནོད་པར་བརྟེན། འཆད་ཁ་བ་ཁོང་གིས་ལུང་བསྟན་གནང་བ་ལྟར་ཁོང་གི་ཐུགས་སྲས་སེ་སྤྱིལ་བུ་བ་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་བོས་སྤྱི་ལོ༡༡༦༥ལོར་འཆད་ཁ་དགོན་གསར་ཕྱག་འདེབས་གནང་། རིག་གསར་སྐབས་གཏོར་བཅོམ་ཐེབས། ད་ལྟ་འདུ་ཁང་དང་མགོན་ཁང་སོགས་བསྐྱར་བཞེངས་དང་། དགེ་འདུན་པ་བཅོ་ལྔ་མ་ལོངས་ཙམ་བཞུགས། །
དེ་ལས་མང་བ་། “འཕན་ཡུལ་བཀའ་གདམས་པའི་གནས་ཆེན་ཁག་ཏུ་བསྐྱོད་པའི་དྲན་ཐོ། ༼སྨད་ཆ།༽” »
– གྲོལ་ཧེ་རུ་ཀཿ
1.གུ་རུའི་སྐྱེ་ཁུངས་ལ་ངེས་གཏད་མེད། ཕ་མ་སུ་ཡིན་ལ་གསལ་ཁ་མེད། བསྟེན་པའི་གསང་ཡུམ་མང་ཡང་བསྐྱེད་པའི་གདུང་སྲས་མེད། གྲུབ་པའི་རྟགས་མཚན་མང་ཡང་བྲིས་པའི་གསུང་རྩོམ་མེད། གུ་རུའི་ཆོས་ལ་རང་བཟོ་མང་ཞིང་མགོ་ཁུངས་མེད། ལྟ་བར་རང་ལུགས་མེད་ལ་སྤྱོད་པ་འཆལ། གུ་རུས་རྫས་འཁྲུལ་གྱིས་མི་རྣམས་ཧང་སངས་ནས་བརྒྱལ་དུ་འཇུག་ཐུབ་ཀྱང་། རྫུ་འཕྲུལ་གྱིས་དད་འབངས་ནམ་ཡང་བསྐྱབ་མ་ཐུབ།
2.བསམ་བློ་རྣལ་དུ་ཕབས་ཏེ་སྐད་ཆ་དྲང་མོ་བཤད་ན། རྒྱ་གར་ཨ་ཙ་ར་གུ་རུ་པདྨ་མ་འབྱུང་གནས་ནི། ནམ་རྒྱུན་ང་ཚོས་བསམ་པ་ལྟར་དམིགས་བསལ་ཆེན་པོ་དེ་འདྲ་གང་ཡང་མ་རེད། མྱི་འཁྱམ་བྱ་བྲལ་བ་བྱ་མང་སྣ་ཚོགས་གཉེར་མཁན་ཞིག་རེད། སུ་ཞིག་རྒྱ་གར་དང་བལ་བོར་ཡོང་ན། གུ་རུའི་དཔེ་མཚོན་ལ་དེང་སང་ཡང་སྣང་བརྙན་གསོན་པོར་མཇལ་ཐུབ། སྣང་བརྙན་དེ་དག་མཐོང་ན་འགྲེལ་བཤད་མི་དགོས་པར་གུ་རུའི་བྱ་བྱེད་ལས་གསུམ་ངང་གིས་རྟོག་ཡོང་ངོ་།།
ཆུ་སྐྱེས་དགེ་འདུན་དཔལ་བཟང་།
གཉིས་པ། འཕན་ཡུལ་གྱི་བཀའ་གདམས་པའི་དགོན་པ་བརྒྱད།
རྒྱལ་བའི་གདུང་འཚོབ་བཤེས་གཉེན་པོ་ཏོ་བ།།
རྣམ་དཔྱོན་འགྲན་ཟླ་བྲལའི་ཤ་ར་བ།།
བྱང་ཆུབ་ཐུགས་ཀྱི་བཀའ་བབས་འཆད་ཁ་བ།།
འགྲོ་བའི་རེ་སྐོང་གསུམ་ལ་གསོལ་བ་འདེབབས།།
གཅིག དགེ་བཤེས་པོ་ཏོ་བའི་དགོན་པ།
བློ་སྦྱོང་ཚིགས་བརྒྱད་མ།བདག་ནི་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ།།
ཡིད་བཞིན་ནོར་བུ་ལས་ལྷག་པའི།།
དོན་མཆོག་སྒྲུབ་པའི་བསམ་པ་ཡིས།།
རྟག་ཏུ་གཅེས་པར་འཛིན་པར་ཤོག།
གཅིག པོ་ཏོ་དགོན་པ།
དེ་ལས་མང་བ་། “འཕན་ཡུལ་བཀའ་གདམས་པའི་གནས་ཆེན་ཁག་ཏུ་བསྐྱོད་པའི་དྲན་ཐོ། ༼བར་ཆ།༽” »
ཆུ་སྐྱེས་དགེ་འདུན་དཔལ་བཟང་།
དཀར་ཆག
དང་པོ། འཕན་ཡུལ་གྱི་བྱམས་པ་སྤུན་གསུམ། ༼སྟོད་ཆ།༽
གཅིག རྒྱལ་ལྷ་ཁང་བྱམས་པ།
གཉིས། ཀླུ་ཁ་སྟོད་བྱམས་པ།
གསུམ། རྭ་མ་བྱམས་པ།
གཉིས་པ། འཕན་ཡུལ་གྱི་བཀའ་གདམས་པའི་དགོན་པ་བརྒྱད། ༼བར་ཆ།༽
གཅིག པོ་ཏོ་དགོན་པ།
གཉིས། ཕུ་ཆུང་རི་ཁྲོད།
གསུམ། སྤྱན་སྔ་དགོན་པ།
བཞི། ཁ་ལུང་དགོན་པ།
ལྔ། སྣེའུ་ཟུར་དགོན་པ།
དྲུག གླང་ཐང་དགོན་པ།
བདུན། ཤ་ར་དགོན་པ།
བརྒྱད། ལྕགས་རི་དགོན་པ།
གསུམ་པ། ཞར་བྱུང་མལ་གྲོ་གུང་དཀར་གྱི་སྒྲུབ་སྡེ་ཁག ༼སྨད་ཆ།༽
གཅིག འཆད་ཁ་དགོན་པ།
གཉིས། སྤང་ས་དགོན་པ།
གསུམ། དབུ་སྟོད་བྱ་ཡུལ་དགོན་པ།
བཞི། མལ་གྲོ་ལྷ་ཁང་ངམ་སྐྱིད་སྤྲོ་དགོན་པ།
དེ་ལས་མང་བ་། “འཕན་ཡུལ་བཀའ་གདམས་པའི་གནས་ཆེན་ཁག་ཏུ་བསྐྱོད་པའི་དྲན་ཐོ། ༼སྟོད་ཆ།༽” »
གངས་འཚོ།
ནང་དོན་གནད་བསྡུས།རྩོམ་ཡིག་འདིའི་ནང་ལྷ་ལུང་དཔལ་རྡོར་གྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་དང་སྤུན་མཆེད་གསུམ་རབ་ཏུ་བྱུང་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན། ཁོང་གིས་སྲིད་དོར་ནས་ཆོས་ཀྱི་མཛད་པ་བསྐྱངས་མཐར་རྒྱལ་པོ་དགྲོང་མཁན་གྱི་ལག་དམར་དུ་ཇི་ལྟར་གྱུར་ཚུལ་དང་། ཁྱད་པར་དུ་རྒྱལ་བོ་འུ་དུམ་བཙན་པོའི་མཐའ་མཇུག་གི་གནས་སྟངས་སོགས་ལ་དཔྱད་པ་བཏང་ཡོད།
གནད་ཚིག ལྷ་ལུང་། འཁྲུངས་ལོ། རབ་ཏུ་བྱུང་པ། འགལ་བ། མཐའ་མཇུག་གི་གནས་སྟངས།
དང་པོ། ལྷ་ལུང་དཔལ་རྡོར་གྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་དང་འཁྲུངས་ལོའི་སྐོར།
བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་ཁག་ནང་གཅིག་མཐུན་གྱིས་གསུངས་པ་ལྟར་ན། རྒྱལ་བོ་འུ་དུམ་བཙན་པོའི་ལས་སྐལ་རྫོགས་པར་བྱེད་མཁན་ནི་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེ་ཞེས་པའི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་མི་སྣ་ཞིག་ཡིན་ལ། དོན་གྱིས་ཁོ་ནི་སྲིད་ཕྱོགས་ལའང་འབྲེལ་བ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་འདུག །དེ་ནི་ཁོས་མཐར་རྒྱལ་པོ་འུ་དུམ་བཙན་པོ་ལྐོག་གསོད་བྱེད་པའི་ལམ་ཁ་དེ་འདེམ་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། ལོ་རྒྱུས་དོན་རྐྱེན་དེའི་མཐིལ་རྟོགས་པ་ལ་ཁོའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་དང་འབྲེལ་ནས་གླེང་ན་གོ་བ་བདེ་བླག་ཏུ་རྙེད་ཐུབ། ལྷ་ལུང་དཔལ་རྡོར་ནི་ཁྱིམ་རྒྱུད་རྙིང་པ་དབང་ཐང་ཅན་ཞིག་ནས་སྐྱེས་པར་བརྟེན། ཁོང་སྐུ་ན་ཆུང་བའི་དུས་ནས་སྲིད་ཀྱི་ལས་ལ་ཞུགས་པར་མ་ཟད། སོ་མཚམས་སྲུང་བའི་དམག་དཔོན་གྱི་གོ་གནས་ཀྱང་ཁུར་མྱོང་ཡོད། ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་མིང་ལ་ལྷ་ལུང་ཞེས་འབོད་ལ་དེ་ནི་རུས་རྒྱུད་རྙིང་པ་ལས་བྱུང་བའི་མིང་ཞིག་ཡིན་པས་ལོ་རྒྱུས་ཤིན་ཏུ་རིང་པོ་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་པ་གོར་མ་ཆག །
དེ་ལས་མང་བ་། “ལྷ་ལུང་དཔལ་རྡོར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་འགའ་ཞིག་གླེང་བ།” »
རྩོམ་པ་པོ། ལྷ་རྒོད་གངས་རི་མངོས་མིང་ཡེ་ཤེས་རྒྱལ་མཚན།
༡) རིགས་སུ་མ་ཆད་པའི་ཐར་འདོད་ཀྱི་སྐྱེས་བུ་རྣམས་ཇི་ལྟར་པདྨོའི་མཚོ་ལ་འཁོར་བའི་ངང་པ་བཞིན་ངང་གི་ལུས་པ། ལུང་རིགས་སྙན་རྒྱུད་རོལ་དབྱངས་ཉིན་མཚན་འཁོར་ཡུག་ཏུ་སྒྲོག་པའི་དགའ་ཚལ།བོད་གངས་ལྗོངས་སུ་གསུང་ངག་ལམ་འབྲས་ཐོག་མར་དར་བའི་གནས་ཁྱད་པར་ཅན།གནས་ཆེན་མྱུ་གུ་ལུང་འདི་ཉིད་ནི་སྤྱི་ལོ་༡༠༤༣རབ་བྱུང་དང་པོའི་ཆུ་ལུག་ལོར་མདོ་སྔགས་ལེགས་བཤད་ཀུན་གྱི་འབྱུང་གནས།རང་གཞན་གྱི་གྲུབ་པའི་མཐའ་རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུའི་ཕ་རོལ་ཏུ་སོན་པ་སྒྲ་སྒྱུར་གྱི་རྒྱལ་པོ་འབྲོག་མི་ལོ་ཙཱ་བ་ཤཱཀྱ་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་དགུང་གྲངས་ལྔ་བཅུ་ང་གཉིས་ལ་ཕྱག་བཏབ།
དེ་ཡང་གནས་ཆེན་དངོས་ནི།ཕུ་ཤར་དང་མདའ་ནུབ་ཏུ་
དེ་ལས་མང་བ་། “ལྷ་རྩེ་མང་མཁར་གནས་ཆེན་མྱུ་གུ་ལུང་གི་གནས་ཡིག་གསར་མ།” »
རྩོམ་པ་པོ། ལྷ་ངམ་ཕུན་གསུམ་སྐད་འཕྲིན་ཚོགས་པའི་རྒྱུན་ལས།
ཉེ་དུས་བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་གིས་དེབ་ཁག་བརྒྱད་དབུ་འབྱེད་གནང་བའི་ཁྲོད་སཱ་ར་བོད་ཀྱི་མཐོ་རིམ་སློབ་གཉེར་ཁང་གི་ལོ་རྒྱུས་སློབ་དཔོན་བགྲེས་པ་གཙང་ཕྲུག་སྟོབས་ལགས་ཀྱིས་བརྩམས་གནང་བའི་གཙང་སྟོད་ལྷ་ངམ་ཕུན་གསུམ་ཁུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་<<གཙང་སྟོད་ལྷ་ངམ་ཕུན་གསུམ་གྱི་སྔོན་བྱུང་ལོ་རྒྱུས།>>ཞེས་པའི་དཔེ་དེབ་ཤིག་ཀྱང་དབུ་འབྱེད་གནང་ཡོད། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཔེ་དེབ་དེ་ནི་ཤོག་གྲངས་ལྔ་བརྒྱ་ཉི་ཤུའི་བདག་ཉིད་ཅན་སྟེ། ལེའུ་ཆེན་པོ་བདུན་དང་ནང་གསེས་ས་བཅད་མང་པོས་གྲུབ་ཅིང་། གཙང་ལ་སྟོད་བྱང་གི་ས་ཁུལ་
ཆང་སྐྱེས།
སྤུ་རྒྱལ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་ཞེ་གཉིས་པ(ལ་ལས་ཞེ་གསུམ་པ་ཡིན་པར་ཡང་འདོད)རྒྱལ་བོ་དར་མ་འུ་དུམ་བཙན་ནི་ཕྱི་ལོ་༨༡༥ལོར་ཡབ་རྒྱལ་བོ་ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་སད་ན་ལེགས་འཇིང་ཡོན་དང་། ཡུམ་འབྲོ་བཟའ་ཁྲི་མ་ལེགས་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་སྐུ་འཁྲུངས། ཕྱི་ལོ་༨༣༦པའི་མེ་འབྲུག་ལོར་མངའ་བདག་ཁྲི་རལ་འདས་པ་དང་རྒྱལ་སྲིད་ལ་བསྐོས། བཙུན་མོ་ཆེ་བ་སྣ་ནམ་བཟའ་དང་ཆུང་བ་ཚེ་སྤོང་བཟའ་གཉིས་ཁབ་ཏུ་བཞེས། འབྲོ་ཁྲི་སུམ་རྗེ་སྟག་སྣང་གིས་བློན་ཆེན་དང་དབས་རྒྱལ་ཏོ་རེ་སྟག་གཉའ་ཡིས་ནང་བློན་གྱི་འགན་བཞེས། རྒྱལ་བོ་དར་མ་འུ་དུམ་བཙན་ལ་མཚོན་ན་དང་ཐོག་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ལ་སེམས་པ་དཀར་པོ་ཡོད་པ་དང་རྒྱལ་སྲིད་ཀྱང་འཇིག་རྟེན་ཕལ་སྤྱོད་རྣལ་མས་ངང་ནས་བསྐྱངས་པ་མ་ཟད་(འབྲི་ཡི་གཙུག་ལག་ཁང་)དང་
སྐྱོ་བྲག་དགའ་དབང་།
སྒྲུབ་བརྒྱུད་བསྟན་པའི་སྲུང་མ་དུད་སོལ་ལྷ་མོ་ནི། གངས་རིའི་ཁྲོད་ཀྱི་གྲུབ་པའི་སྤྱི་མེས་སྒྲ་སྒྱུར་གྱི་རྒྱལ་པོ་མར་པ་ལོ་ཙཱས་པཎ་ཆེན་ནཱ་རོ་པ་ལ་བྱང་པུཥྤ་ཧ་རིར་ཞུས་པ་ཡིན་ཏེ། གནས་ངོ་མཚར་མཁའ་འགྲོས་ལུང་བསྟན་པ། །ས་བྱང་ཕྱོགས་ཁ་ཆེའི་ཡུལ་དུ་ཕྱིན།།དཔལ་པུཥྤ་ཧ་རིའི་དགོན་པ་དེར། །སྒོ་སྲུང་གི་ནཱ་རོ་པཎ་ཆེན་ལ། །རྒྱུད་ཟབ་མོ་དགྱེས་པའི་རྡོ་རྗེ་ཞུས། །བསྲེ་འཕོ་གནད་ཀྱི་མཚམས་སྦྱོར་ཐོབ། །ཁྱད་པར་གཏུམ་མོ་ལས་རྒྱ་ཞུས། །ཆོས་སྐྱོང་དུད་སོལ་ལྷ་མོ་ཐོབ། །ཅེས་གསུངས་སོ། །
ཨ་ལགས་རྗེ་སྤྲུལ་གྱིས། (རོང་བོ་ཐང་དཀར་གྱིས་འོས་སྦྱོར་བྱས།)
ཀླད་ཀྱི་གཏམ།
ཉིན་ཤས་སྔོན། རྒྱུན་ལྡན་ལྟར་ངན་གོམས་སུ་སོང་བའི་གཤིས་ངན་དེ། སྟངས་འཛིན་གྱི་བྱ་རའི་རྒྱ་ལས་ཡོངས་སུ་ཤོར་ནས། འཇིག་རྟེན་གསར་པའི་དྲ་ངོས་སུ་འཁྱམ་ཉུལ་བྱས་སྐབས། འདྲེན་བྱེད་དབང་པོའི་ཡུལ་དུ་ལྷགས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་སྐྱེས་པ་ན་གཞོན་ཞིག་གིས་བོད་ཡིག་ཀློག་བཞིན་པའི་
དེ་ལས་མང་བ་། “བོད་ཕྲུག་ལོང་བ་རྣམས་ལ་ཤེས་རབ་ཀྱི་མིག་སྦྱིན་པའི་ཕྱི་གླིང་མཛངས་མ།” »
བློ་བཟང་སྨྲ་མཁས།
ཟླ་མེད་རྣམ་དཔྱོད་གསེར་གྱི་ལྡེ་མིག་གིས།།
འཕགས་བོད་རྩ་འགྲེལ་མཛོད་ཀྱི་སྒོ་ཕྱེ་ནས།།
བཤད་སྒྲུབ་ཆོས་ཀྱིས་འགྲོ་རྣམས་ཚིམས་མཛད་པའི།།
རྗེ་བཙུན་བློ་བཟང་དགེ་འདུན་སྤྱི་བོས་མཆོད།།
དེ་ཡང་ལུང་རིགས་སྨྲ་བའི་དབང་ཕྱུག་ལྷ་རམས་པ་རྗེ་བློ་བཟང་དགེ་འདུན་མཆོག་ནི་རབ་བྱུང་བཅུ་དྲུག་པའི་ཤིང་འབྲུག་སྟེ་ཕྱི་ལོ་༡༩༦༤ལོའི་ཧོར་ཟླ་༣པའི་ཚེས་༡༨ཉིན་གྱི་སྐྱ་རེངས་དང་པོའི་དུས་སུ་མདོ་སྨད་གཅན་ཚའི་ཡུལ་གྱི་ཁོལ་ས་ཐང་སྡེ་བར་ཡབ་རྟ་ལོ་དང་ཡུམ་སྒྲོལ་མ་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་འཁྲུངས།
དེ་ལས་མང་བ་། “ལྷ་རམས་པ་རྗེ་བློ་བཟང་དགེ་འདུན་མཆོག་གི་རྣམ་ཐར་མདོར་བསྡུས། ” »
སྐྱོ་བྲག་དགའ་དབང་།
རྒྱ་གར་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་རྒྱལ་པོའི་ཁབ་ནས་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཆ་ཐག་རིང་པོར་གནས་པ། མིང་ལ། གུར་པ་པརྦ་ཏ་སྟེ། གསུང་རབ་ལས་ཀུག་ཀུ་ཊ་པཱ་ད་པརྦ་ཏའམ། རི་བོ་བྱ་གག་རྐང་པ་རུ་གྲགས་པ་ནི། འཕགས་ཡུལ་གྱི་སྒྲུབ་གནས་རྩ་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་གྲས་ཡིན། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། བདག་ཅག་གི་སྟོན་པ་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པའི་རྒྱལ་ཚབ་ཉན་ཐོས་འོད་སྲུང་ཆེན་པོས། བདག་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བའི་དུས་ཀྱི་ཚེ་རྒྱལ་པོ་མ་སྐྱེས་དགྲ་ལ་སྦྲན་པར་བྱའོ་སྙམ་ནས་རྒྱལ་པོའི་ཁབ་ཏུ་བྱོན། མ་སྐྱེས་དགྲ་གཉིད་དུ་སོང་བ་དང་ཐུག །འོད་སྲུང་ཆེན་པོ་རྒྱལ་པོའི་ཁབ་ཀྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་རི་བོ་བྱ་གག་རྐང་ལ་འཛེགས་ཏེ། རི་གསུམ་གྱི་དབུས་སུ་རྩྭ་གདིང་བ་བཏིང༌། སྟོན་པས་གནང་བའི་སྣམ་སྦྱར་སྐུ་ལ་གསོལ། རྒྱལ་བ་བྱམས་པའི་གསུང་རབ་མ་རྒྱས་ཀྱི་བར་དུ་
སྒྱུར་བ་བོ། ཁེར་བུད།
(སྒྱུར་བ་བོའི་གསལ་བཤད) དཔྱད་རྩོམ་འདི་ནི་རྩོམ་པ་པོ་ཌེན་གྱིས་བརྩམས་པ་ཞིག་སྟེ། ཉེ་ཆར་ཨ་རིའི་འཕྲིན་ལམ་གྲགས་ཅན་ཧྥོར་སིས་ (Forces) ཀྱིས་གསལ་བཤད་ཐུང་ངུ་ཞིག་དང་བཅས་དེ་གའི་ལོ་རྒྱུས་དྲ་ངོས་སུ་སྤེལ་འདུག འདིའི་ནང་འཁོད་པའི་སྐབས་དེའི་དབྱིན་བོད་གཉིས་བར་གྱི་འཐབ་འཛིང་གི་སྦྱོར་དངོས་མཇུག་གསུམ་ཀྱི་གནས་ཚུལ་རྣམས་བོད་རང་གི་ཡིག་ཚང་དུ་བཀོད་པ་དག་དང་བསྡུར་ན་མི་མཐུན་པའི་ཧེ་བག་ཆེན་པོ་འདུག་པས་ཀུན་གྱིས་དཔྱད་པར་བྱ་བའི་གཞི་རུ་གཟུང་བར་བྱ།
དེ་ལས་མང་བ་། “༡༩༠༤ལོར་དབྱིན་ཇིས་བོད་ལ་ཅི་ཕྱིར་བཙན་འཛུལ་བྱས་སམ།” »
ཕབ་སྒྲིག་པ། རྫ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས།
(གསལ་བཤད། སྤྱིར་ཟིན་བྲིས་འདི་ཉིད་མཁན་ཆེན་བླ་མ་བཀའ་དྲིན་ཅན་གང་ཉིད་ཀྱི་གསུང་གི་བདུད་རྩི་འབའ་ཞིག་བཅོས་ལྷད་མེད་པར་སོར་བཞག་ཞུས་པ་སྨོས་མེད་ཀྱང་། ཡང་བཅར་འདྲིའི་དབུ་ནས་ཅུང་ཟད་མ་ཚང་བ་དང་། དྲི་བ་པོའི་མཚམས་སྦྱོར་ལྟ་བུ་འགའ་ཞིག་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་འཕྲི་སྣོན་ཕྲན་བུ་བྱས་པ་ཡིན་ལ། གོ་རིམ་ཅུང་ཟད་བསྡེབས་པ་དང་། འབྲོག་སྐད་ཀྱི་བརྡ་ཆད་འགའ་ལ་མཆན་བུ་བཏབ་པ་བཅས་ཀྱང་ཡོད། ཡང་དཔེར་ན། གཤིན་རྗེ་སྒྲུབ་ཕུག་
དེ་ལས་མང་བ་། “ཨ་རིག་མཁན་ཆེན་པདྨ་ཚེ་དབང་གིས་རྫ་དཔལ་སྤྲུལ་གླེང་བ།” »