ཆུ་རླངས་འབྲུག་བྱམས།

ཕྲན་ལ་མཚོན་ན་ལོ་ལྟར་ཟླ་གཉིས་པའི་ཚེས་གཉེར་གཅིག་ཉིན་ནི་སེམས་ལ་མི་ཤོང་པའི་ཉིན་མོ་ཞིག་ཡིན།  ཉིན་མོ་དེ་ནི་ང་བཙན་བྱོལ་དུ་ཡོང་པའི་རྗེས་སུ་བྱུང་པའི་ངའི་ཕ་ཡུལ་གྱི་ཡ་ང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཤིག་དང། ངའི་མི་ཚེའི་ནང་ཐེངས་དང་པོར་ཐོས་པའི་ངའི་ཨ་མྱེས་ཀྱི་ངུ་སྐད་འདྲེས་པའི་གསུང་སྐད་དེ་གཉིས་ཡིན། ཕྱི་ལོ་༢༠༠༨ ་ལོའི་ཟླ་༢ ཚེས་༢༡ ཉིན་གྱི་ཞོགས་པ་དེར་ཕྲན་གྱི་གྲོགས་པོ་ཞིག་གིས་ནེའུ་ཡོག་ནས་ཁ་པར་སླེབས་ནས། ཨ་རོགས་ཅི་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་དམ་ཟེར། ང་ཉལ་ནས་ཡོད་ཅེས་ལན་བཏབ་པ་ཡིན།  ཁོས་བཤད་རྒྱུར་ཕ་ཡུལ་ན་རྒྱ་གཞུང་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་ཀྱིན་འདུག་ཟེར། ངེད་གཉིས་ཀྱི་སྐད་ཆ་བཤད་མཚམས་དེ་མ་ཐག་བཞག་ནས། སེམས་འཚབ་ཅིག་དང་མཉམ་དུ་བོད་ལ་ཁ་པར་བཏང་པ་ཡིན།

དེ་ལས་མང་བ་། “ས་བྱི་ཞི་རྒོལ་ཆེན་མོ་བྱུང་ནས་ལོ་བཅོ་ལྔ་འཁོར་བའི་ཉིན་མོར་རྗེས་དྲན་བྱའོ།” »

ཏིང་འཛིན་སྐྱིད།

ཨ་ཕ་ནི་ང་རང་ལ་མཚོན་ན་མེད་དུ་མི་རུང་ཞིང་སྐྱབས་ས་ཁེན་སར་གྱུར་ཡོད་ནའང་། ད་ལྟའི་བར་ངས་ཐེངས་འདིར་མ་གཏོགས་སྨྱུ་གུ་བཟུང་སྟེ་ཨ་ཕའི་སྐོར་བྲིས་མ་མྱོང་།  བརྗེད་མི་ཐུབ་པ་ཞིག་ལ།  དེ་སྔར་ཡིག་གཟུགས་ལ་མོས་པའི་ནུ་བོས་སློབ་ཆེན་ལོ་རིམ་གཉིས་པའི་སྐབས་སུ་ཨ་ཕ་དང་འབྲེལ་བའི་རྩོམ་ཡིག་ཅིག་བྲིས་ཏེ་ཁོང་གི་བསྟོད་པ་ཞིག་ལ་རེ་ནའང་།  ཨ་ཕས་ལྟ་ཙམ་གྱིས“ང་ལ་བསྟོད་པ་བྱེད་མི་ཤེས་པ་ཞིག་གིས་བསྟོད་པ་བྱེད་པ་ལས།  སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་ཤེས་མཁན་ཞིག་གིས་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་ན་དགའ”ཞེས་ཆུ་འཁྱག་ཟོ་གང་ནུ་བོའི་མགོར་བླུགས་པ་དེ་ཡིན་ལ།  དོན་དེ་ངའི་སེམས་སུ་བརྗེད་དཀའ་བའི་འདས་དོན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་པར་བརྟེན།  ད་ལྟའི་བར་སེམས་པ་རླབས་བཞིན་འཕྱོ་བའི་སྐབས་ལའང་ཨ་ཕའི་སྐོར་ནས་རྩོམ་གཅིག་ཀྱང་བྲིས་མྱོང་མེད།

དེ་རིང་ཨ་ཕའི་སྐོར་འབྲི་བ་ནི། དོན་ལ་ཨ་ཕའི་ལྷུན་ཆགས་སྒམ་ཚུགས་མེད་པའི་རང་ཚུགས་དང་རང་ཉིད་དམན་སར་འཛིན་པའི་ཟོལ་མེད་བབ་ཆགས་ཀྱི་རང་གཤིས་ལ་བསྟོད་པ་བྱེད་རྒྱུའི་ཆེད་མིན་པར།  བུ་མོ་ཞིག་གི་སེམས་ངོགས་སུ་ཆེས་སྤྱིར་བཏང་གི་ཨ་ཕ་ནི་ཇི་འདྲ་ཞིག་

དེ་ལས་མང་བ་། “ཨ་ཕར་བྲིས་པ།” »

ཉག་རོང་དོན་གྲུབ་ནས།

དང་པོ། སྐད་ཡིག་ནི་མི་རིགས་ཀྱི་བླ་སྲོག་མིན། 

“སྐད་ཡིག་ནི་མི་རིགས་ཀྱི་བླ་སྲོག་ཡིན་”ཞེས་ཟེར་སྲོལ་ཡོད་མོད། དོན་ལ་སྐད་ཡིག་ནི་མི་རིགས་ཀྱི་བླ་སྲོག་མིན། གང་ཡིན་ཟེར་ན། མི་རིགས་ཤིག་ལ་མཚོན་ན་སྐད་ཡིག་ལ་བཅོས་སྒྱུར་གཏོང་ཆོག་པ་དང་། རིམ་བཞིན་འགྱུར་བ་འགྲོ་བ། སྐད་ཡིག་གཉིས་གསུམ་ཡང་ཡོད་ཆོག་པ་ཞིག་རེད། ད་ལྟ་བོད་པར་མཚོན་ན་ཡང་། གཞན་གྱི་སྐད་ཡིག་མ་གཏོགས། བོད་རང་གི་སྐད་ཡིག་མི་ཤེས་པའི་བོད་རིགས་གཞོན་སྐྱེས་མང་པོ་ཞིག་འཚར་གྱིན་ཡོད་པ་དང་། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཡང་བོད་ཡིག་ནང་ལ་ཆ་ཚང་ཞིག་མེད་པ། གལ་ཏེ་སྐད་ཡིག་དེ་མི་རིགས་འཆི་གསོན་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་ཡིན་ན། དེང་སང་མི་རིགས་ཤི་བོ་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་དགོས་ངེས་རེད་ལ། རྡ་སའི་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཡང་མི་རིགས་ཤི་བོའི་རོ་སྒམ་ཞིག་ཡིན་ངེས། མི་རིགས་གཞན་གྱི་སྐད་ཡིག་ལ་བསྟེན་པའི་མི་རིགས་དང་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོ་ཡོད་པ་དང་། ད་ལྟའི་བོད་མིའི་ཁ་སྟབས་ལ་མཚོན་ན། ཆེས་རྗེས་ལུས་ཅན་གྱི་བོད་མི་རིགས་ཤིག་འདི་མུར་འཚོ་དགོས་མིན་དེ་གལ་གནད་རེད། 

དེ་ལས་མང་བ་། “བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ལ་གསར་བརྗེ་གཏོང་རན།” »

༼༡༨༩༡་དང་༡༨༩༢་ནང་། བོད་དང་སོག་པོ་བརྒྱུད་འགྲུལ་བཞུད་ཀྱི་ཉིན་ཐོ།   ———ཝི་ལཱིན་ ཝོ་སྒྲུ་བིལ་ རོ་ཁུ་ཧིལ། Diary of a journey through Mongolia and Tibet in 1891 and 1892.  by Willian Woodville Rockhil ཡིག་སྒྱུར་བ།   ལྕང་སྐྱ་ཚེ་རིང་དོན་གྲུབ།༽

    སྤྱི་ལོ་༡༨༩༡་ཟླ་༢་ཚེས་༡༢།

དེ་རིང་། ངས་ཉོ་ཅ་ཁ་ཤས་བརྒྱབ་པ་ཡིན། མང་ཤོས་དངོས་པོ་ཁྱད་མཚར་བོ་ཆུང་ཚགས་རེད། མཇུག་དེ་ལ་འགྲུལ་བཞུད་ཀྱི་འཚོ་བ་ལ་ཉེ་བར་མཁོ་བ་རྣམས་ཡིན། མི་མང་བོ་ཞིག་ང་ལ་ལྟ་རུ་ཐོན་སོང་། དུས་སྐབས་འདི་ལ་ང་རང་ཅི་ཞིག་གི་ཆེད་དུ་འདིར་ཡོང་དགོས་པ་ཤེས་འདོད་འདུག ཉིན་གུང་ལ་ང་རང་སྐུ་འབུམ་གྱི་ཁྲོམ་ར་སོང་བ་དང་དངོས་པོ་མཚར་བོ་རེད་ཐོབ་ཐབས་བྱས། ངས་ལྷ་ས་བ་མང་བོ་ཡང་མཐོང་བྱུང་། ཁོང་ཚོས་ཕྲེང་བ་ཚོན་ཕྲ་ཅན་རིགས་མང་བོ་དང་། ཁ་ཆེ་ཤ་སྐམ། སྨན། རྨ་བྱའི་སྒྲོ། སྤོས་སོགས་མང་བོ་བཙོང་བཞིན་འདུག སྨན་གྱི་ཁྲོད་དུ་ངས་བོད་མིས་ཙམ་པ་ཀ་ཞེས་འབོད་པ་དེ་མཐོང་བྱུང་། རྒྱ་ནག་སྐད་དུ་ཞོ་ལེན་ “ཁ་བའི་པདྨ་” ཕལ་ཆེར་སོན་འབྲུ་དེ་ཁ་བའི་འདབ་མ་འདྲ་བོ་ཡོད་སྟབས་ཡིན་རྒྱུ་རེད།

དེ་ལས་མང་བ་། “ལོ་༡༣༢་སྔོན་གྱི་སྐུ་འབུམ་གྱི་ཉིན་གཅིག” »

རྩོམ་པ་པོ། རྔ་བ་ཀུན་བཟང་།

མི་ལ་ལ་ཞིག་ལ་ལོ་ཟླའི་འདས་དོན་དེ་ལྟར་སྨྲ་བ་མེད་པར། མཚོ་ཆེན་ཁའི་ཉ་མོ་བཞིན་འཇམ་ཅག་གེར་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་ལ། ཡང་མི་འགའ་རེ་མདུན་ཕྱོགས་ན་ཅི་ཞིག་ཡོད་མེད་ལ་ལྟ་བཞིན་ཉག་ཁའི་དར་ལྕོག་ཅིག་འདར་འདར་ངང་རླུང་ནག་འཚུབ་མའི་ཁྲོད་ན་གནས་བཞིན་ཡོད་སྲོལ། རེད་དེ། རང་ཉིད་ལ་བྱུང་བའི་ཆེས་ཡ་མཚན་པ་དང་། ནམ་ཡང་བརྗེད་དཀའ་བའི་གནས་ཚུལ་འགའ་ཕྱིར་ཡོང་མེད་ཀྱང་། བསམ་གཞིག་གི་མེ་ལོང་ཁྲོད་ནས་ཕྱིར་ལོག་ཆོག་པར་ཆོས་ཉིད་རིགས་པས་དགག་བྱ་མེད།

དེ་ལས་མང་བ་། “སྙིང་ཉེ་བའི་རྐང་གསུམ་ཁ་ལོ་བ།” »

རྭ་འཕྲིན ༼ ཨ་རི ༽

ཉིས་སྟོང་ཉི་ཤུ་ལོའི་རྙོག་འཛིང་ཅན་གྱི་ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་འདེམས་རྩོད་བྱུང་བ་ནས་བཟུང་། ད་ལྟའི་བར་དུ་ཨ་རི་དང་རྒྱ་ནག་གི་གཙོས་འཛམ་གླིང་གི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གནས་བབ་ལ་གནམ་ས་བླ་འོག་ལྟ་བུའི་འགྱུར་བ་བྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་པ་ཀུན་གྱིས་མཁྱེན་གསལ་རེད། དེས་ན་ཁོ་བོས་ཀྱང་རང་ཉིད་བོད་པ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་འཛམ་གླིང་གི་འགྱུར་ལྡོག་མྱུར་མོ་འདིའི་ཁྲོད་དུ་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་གནས་སྟངས་དང་། ང་ཚོས་མ་འོངས་པར་ཁ་ཕྱོགས་ཅི་འདྲ་ཞིག་བསྙེག་ན་ད་གཟོད་ཁེ་ཕན་ཡོད་མེད་ཀྱི་ཕྱོགས་ལ་བསམ་ཚུལ་ཅུང་ཙམ་ཞིག་ཞུ་འདོད་བྱུང་། 

དེ་ལས་མང་བ་། “ཨ་བོད་རྒྱ་གསུམ་གྱི་ཆབ་སྲིད་དང་གནས་བབ་ལས་འཕྲོས་པའི་བསམ་ཚུལ།” »

རྔ་བ་ཀུན་བཟང་།

ཀློག་པ་པོས་ཁྱེད་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་ལ་འདི་ལྟར་གདེང་འཇོག་བྱས་པ་ནི་ཁུངས་མེད་འུར་གཏམ་ཞིག་གཏན་ནས་མིན། གང་ལགས་ཤེ་ན། ཁྱེད་ཀྱིས་ཕྱི་ལོ་༢༠༢༢ལོར་དཔར་དུ་བསྐྲུན་པའི་བརྩམས་ཆོས་གསར་བ“ང་ཚོའི་ལུས་པོས་སའི་གོ་ལའི་རྒྱ་ཁྱོན་འཇལ”(We Measure the earth with our Bodies) ཞེས་པའི་རྟོག་སྒྲུང་འདི་ལུང་པ་མེད་པའི་མི་རིགས་སྣ་ཚོགས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རིམ་དང་། འཚོ་བའི་འགྱུར་ལྡོག  དམངས་ཀྱི་བདེ་སྡུག་སོགས་ལ་བསམ་གཞིག་ལེགས་པར་བྱས་པས། ཀློག་པ་པོ་མང་པོས་དགའ་མོས་བྱེད་པ་ནི་དོན་ལ་གནས་པའི་དྲང་གཏམ་ཞིག་རེད།

དེ་ལས་མང་བ་། “ཚེ་རིང་གཡང་འཛོམས་དང་རྟོག་སྒྲུང་།” »

འདན་ཀུན་དགའ། 

རྩིས་འཕྲུལ་སྒྲོམ་སྟེགས་ཀྱི་མདུན་དུ་ཙོག་ཏེ་དྲ་གྲོགས་དུ་མའི་ལྷན་དུ་ཁ་བརྡ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་ལ་ངས་གཏགས་ཀྱིན་པའི་ཡིག་འབྲུ་མཐའ་དག་དབྱིན་ཡིག་ཡིན་ལ་ཁོ་ཚོའང་དེ་བཞིན་རེད། མཚམས་ལན་རེེར་”ང་ཚོ་བོད་མི”་ཡིན་ཟེར་མཁན་ཁ་ཤས་འདུག་མོད། ཁོང་ཚོ་ལ་ངོ་རྟགས་དང་བདེན་དཔང་ཅི་ཡང་སྟོན་རྒྱུ་མེད་པས་རྐྱེན་དང་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་དེང་སང་ཨེ་ཤ་ཡ་དང་ཡོ་རོབ། ཧྥེ་གླིང་བཅས་མི་རིགས་ཆེན་པོ་གསུམ་མ་གཏོགས་མེད་ལ། ཁོང་ཚོའི་ཐུན་མོང་གི་ཡི་གེའང་དབྱིན་ཡིག་ལས་མ་འདས་མོད། གླིང་ཆེན་ཁོངས་སོ་སོའི་ས་ཁུལ་རེ་ན་ད་དུང་སྐད་ཡིག་དུ་མའི་ཚེ་སྲོག་གསོན་གནས་བྱས་ཡོད་པར་ཐོས།

དེ་ལས་མང་བ་། “གནའ་བོའི་བོད་ཡིག་བཙལ་བ།” »